Jogasutry Ryszi Patańdźali

Jogasutry Maharyszi Patańdźali z przekładem zwięzłym Leona Cyborana

Jogasutra - to w dewanagari योगसूत्र trl. Yogasūtra - klasyczny traktat z instrukcjami nauczania klasycznej jogi. Zwykle przyjmuje się, że traktat "Jogasutra" powstał w II wieku p.e.ch., jednak poszczególne części znane były już dużo wcześniej, a niektóre fragmenty cytowane są w źródłach o prawie 2 tysiące lat starszych, co świadczy o tym, że traktat ten należy datować co najmniej na 2 tysiące lat p.e.ch.

"...Podstawowym i najstarszym, przynajmniej z zachowanych i dostępnych nam, traktatem jogi są "Jogasutry". Wszystkie inne teksty zaliczane do tego systemu są jedynie komentarzami do "Jogasutr" lub komentarzami do najstarszego ich komentarza...

Sutra jest zwięzłą niczym telegraficzna formą wyrażania myśli. Jest to pojedyncze zwięzłe wyrażenie (lakoniczne zdanie lub nierzadko część zdania) traktatu kondensującego jakąkolwiek wiedzę bramińską, bądź też cały traktat złożony z tego rodzaju wyrażeń...

"Jogasutry" są tekstem złożonym ze 195 takich sutr. Podzielone są na cztery księgi czy rozdziały...

Autorstwo "Jogasutr" tradycja indyjska przypisuje Patańdżalemu..."

Traktat Jogasutra składa się z czterech rozdziałów bądź ksiąg. Te cztery części omawiają kolejno następujące zagadnienia:

1. Samadhi-pada – nauki o metodach skupienia i ekstazy w świetle mądrości.
2. Sadhana-pada lub Krija-pada – metody praktyk ascetycznych, intuicyjnych i wewnętrznych.
3. Wibhuti-pada – rozwój nadludzkich, ekstrasensorycznych zdolności i możliwości, siddhi.
4. Kaiwalja-pada – nauki o ostatecznym wyzwoleniu z kręgu wcieleń w materialnych światach.

I. O SAMADHI, CZYLI SKUPIENIU

1. अथ योगानुशासनम् ॥१॥

Atha yogānuśāsanam ||1||

I nauczanie jogi

[Oto teraz inicjuje się nauczanie jogi]

2. योगश्चित्तवृत्तिनिरोधः ॥२॥

Yogaścittavṛttinirodhaḥ ||2||

Joga - powściągnięciem zjawisk świadomości

[Joga jest to powściągnięcie zjawisk świadomości]

3. तदा द्रष्टुः स्वरूपेऽवस्थानम् ॥३॥

Tadā draṣṭuḥ svarūpe'vasthānam ||3||

Wtedy - stan widza w swojej naturze

[Wtedy widz utrzymuje się w swojej właściwej naturze]

4. वृत्तिसारूप्यमितरत्र ॥४॥

Vṛttisārūpyamitaratra ||4||

Lub ma naturę wspólną ze zjawiskiem

[Lub ma naturę wspólną ze zjawiskiem świadomościowym]

5. वृत्तयः पञ्चतय्यः क्लिष्टा अक्लिष्टाः ॥५॥

Vṛttayaḥ pañcatayyaḥ kliṣṭā akliṣṭāḥ ||5||

Zjawiska - pięciorakie; uciążliwe i nieuciążliwe

[Zjawiska, których jest 5 rodzajów, są uciążliwe lub nieuciążliwe]

6. प्रमाणविपर्ययविकल्पनिद्रास्मृतयः ॥६॥

Pramāṇa-viparyaya-vikalpa-nidrā-smṛtayaḥ ||6||

Miary poznawcze, wypaczenie, fantazjowanie, sen, przypomnienie

[Poznanie prawdziwe, błąd poznawczy, fantazjowanie, sen głęboki, przypomnienie]

7. प्रत्यक्षानुमानागमाः प्रमाणानि ॥७॥

Pratyakṣānumānāgamāḥ pramāṇāni ||7||

Naoczność, poznanie rozumowe, przejęcie poznania - miarami poznawczymi

[Są trzy rodzaje poznania prawdziwego: poznanie bezpośrednie, poznanie pośrednie i przejęcie poznania]

8. विपर्ययो मिथ्याज्ञानमतद्रूपप्रतिष्ठम् ॥८॥

Viparyayo mithyājñānamatadrūpapratiṣṭham ||8||

Wypaczeniem - błędne poznanie nie oparte na naturze rzeczywistości

[Błąd poznawczy jest to poznawanie w sposób błędny nie oparte na naturze rzeczywistości]

9. शब्दज्ञानानुपाती वस्तुशून्यो विकल्पः ॥९॥

Śabda-jñānānupātī vastuśūnyo vikalpaḥ ||9||

Fantazjowanie - pozbawione rzeczywistości, będące następstwem poznania słów

[Fantazjowanie jest pozbawione rzeczywistości i powstaje tylko w wyniku kombinacji pojęć ogólnych związanych ze słowami]

10. अभावप्रत्ययालम्बना वृत्तिर्निद्रा ॥१०॥

Abhāva-pratyayālambanā vṛttirnidrā ||10||

Sen - zjawiskiem z podporą pratjaji pustki

[Sen głęboki jest to zjawisko świadomościowe, w którym podporę uświadomienia stanowi pratjaja pustki]

11. अनुभूतविषयासम्प्रमोषः स्मृतिः ॥११॥

Anubhūtaviṣayāsampramoṣaḥ smṛtiḥ ||11||

Przypomnienie nie dopuszcza do zanikania przeżytego przedmiotu

[Przypomnienie narzuca przeżyty przedmiot świadomości]

12. अभ्यासवैराग्याभ्यां तन्निरोधः ॥१२॥

Abhyāsa-vairāgyābhyāṁ tannirodhaḥ ||12||

Powściągnięcie ich ćwiczeniem i bezpragnieniowością

[Zjawiska świadomościowe powściąga się za pomocą ćwiczenia jogicznego i bezpragnieniowości]

13. तत्र स्थितौ यत्नोऽभ्यासः ॥१३॥

Tatra sthitau yatno'bhyāsaḥ ||13||

Ćwiczenie - dążeniem do stałości w nim

[Ćwiczenie jogiczne jest to wysiłek dla osiągnięcia stałego stanu tego powściągnięcia]

14. स तु दीर्घकालनैरन्तर्यसत्कारासेवितो दृढभूमिः ॥१४॥

Sa tu dīrghakālanairantaryasatkārāsevito dṛḍhabhūmiḥ ||14||

Uprawiane długi czas, nieprzerwanie, ze skupioną uwagą - trwałym stopniem

[Ćwiczenie jogiczne dopiero wtedy przechodzi w trwały stopień jogi gdy się je uprawia przez długi czas bez przerwy i ze skupioną uwagą]

15. दृष्टानुश्रविकविषयवितृष्णस्य वशीकारसञ्ज्ञा वैराग्यम् ॥१५॥

Dṛṣṭānuśravikaviṣayavitṛṣṇasya vaśīkārasañjñā vairāgyam ||15||

Uświadamianie panowania wolnej od pragnienia przedmiotu widzialnego i objawionego - bezpragnieniowością

[Bezpragnieniowość jest to uświadamianie panowania ze strony świadomości wolnej od pragnienia przedmiotu świata widzialnego i świata objawionego]

16. तत्परं पुरुषख्यातेर्गुणवैतृष्ण्यम् ॥१६॥

Tatparaṁ puruṣakhyāterguṇavaitṛṣṇyam ||16||

Wyższe od niej - niepragnienie gun mającej rozpoznanie puruszy

[Wyższą formą bezpragnieniowości jest niepragnienie gun ze strony świadomości mającej intuicyjne rozpoznanie puruszy jako różnego od gun]

17. वितर्कविचारानन्दास्मितारूपानुगमात्सम्प्रज्ञातः ॥१७॥

Vitarka-vicārānandāsmitārūpānugamātsamprajñātaḥ ||17||

W następstwie postaci myślenia, przenikania, błogości, stanu "jestem" - z uświadomieniem

[W następstwie ćwiczenia jogicznego w postaci myślenia, potem przenikania subtelnej rzeczywistości, później błogości, wreszcie świadomości "jestem" nastaje joga lub skupienie z uświadomieniem]

18. विरामप्रत्ययाभ्यासपूर्वः संस्कारशेषोऽन्यः ॥१८॥

Virāmapratyayābhyāsapūrvaḥ saṁskāraśeṣo'nyaḥ ||18||

Po ćwiczeniu z pratjają ustania, z resztką sanskar - inna

[W następstwie ćwiczenia jogicznego z pratjają ustania zjawisk świadomościowych, gdy pozostaną same tylko sanskary, nastaje drugi rodzaj jogi lub skupienia, tzw. bez uświadomienia]

19. भवप्रत्ययो विदेहप्रकृतिलयानाम् ॥१९॥

Bhavapratyayo videhaprakṛtilayānām ||19||

Pratjaja naturalna - u bezcielesnych i rozpuszczonych w prakrti

[U bezcielesnych i rozpuszczonych w prakrti skupienie bez uświadamiania powstało dzięki pratjaji naturalnej]

20. श्रद्धावीर्यस्मृतिसमाधिप्रज्ञापूर्वक इतरेषाम् ॥२०॥

Śraddhāvīryasmṛtisamādhiprajñāpūrvaka itareṣām ||20||

U innych w następstwie wiary, energii, pamiętliwości, skupienia i poznania prawdy

[U innych niż ci wymienieni w poprzedniej sutrze powstaje skupienie bez uświadomienia w następstwie wiary, energii, pamiętliwości, skupienia i poznania prawdy]

21. तीव्रसंवेगानामासन्नः ॥२१॥

Tīvrasaṁvegānāmāsannaḥ ||21||

U ostro-potężnych - bliskie

[U ostro ćwiczących i potężnych w bezpragnieniowości skupienie jest bliskie]

22. मृदुमध्याधिमात्रत्वात्ततोऽपि विशेषः ॥२२॥

Mṛdumadhyādhimātratvāttato'pi viśeṣaḥ ||22||

Z powodu słabości, średniości i nadmierności - wyższy nawet od nich

[Ponieważ może być stopień słaby, średni i wysoki przeto nawet od tych ostro ćwiczących i potężnych w bezpragnieniowości może być jeszcze silniejszy dążący do skupienia]

23. ईश्वरप्रणिधानाद्वा ॥२३॥

Īśvara-praṇi-dhānādvā ||23||

Lub przez skupianie się na Iśwarze

[Skupienie, czyli samadhi, można również osiągnąć przez skupianie się na Iśwarze]

24. क्लेशकर्मविपाकाशयैरपरामृष्टः पुरुषविशेष ईश्वरः ॥२४॥

Kleśa-karma-vipākāśayairaparāmṛṣṭaḥ puruṣaviśeṣa īśvaraḥ ||24||

Iśwara - szczególnością puruszy, nietknięty uciążliwościami, karmanem, owocowaniem, złożem

[Iśwara jest zróżnicowaniem puruszy, jest nieskalany uciążliwościami, karmanem, skutkiem karmicznym i złożem karmicznym]

25. तत्र निरतिशयं सर्वज्ञवीजम् ॥२५॥

Tatra niratiśayaṁ sarva-jñavījam ||25||

W nim nieprzewyższalny zalążek wszechwiedzącego

[W Iśwarze jest zalążek wszechwiedzącego nieprzewyższalny przez nikogo]

26. पूर्वेषामपि गुरुः कालेनानवच्छेदात् ॥२६॥

Pūrveṣām-api guruḥ kālenānavacchedāt ||26||

Mistrzem nawet pradawnych z powodu nieograniczenia czasem

[Iśwara był mistrzem nawet najbardziej starożytnych mistrzów, ponieważ nie jest ograniczony czasem]

27. तस्य वाचकः प्रणवः ॥२७॥

Tasya vācakaḥ praṇavaḥ ||27||

Jego nazwą - pranawa

[Iśwarę oznacza mistyczna zgłoska OM]

28. तज्जपस्तदर्थभावनम् ॥२८॥

Taj-japas-tad-artha-bhāvanam ||28||

Powtarzanie jej i kontemplowanie jej znaczenia

[Należy tę mistyczną zgłoskę OM powtarzać i kontemplować jej znaczenie]

29. ततः प्रत्यक्चेतनाधिगमोऽप्यन्तरायाभावश्च ॥२९॥

Tataḥ pratyakcetanādhigamo'pyantarāyābhāvaśca ||29||

Przez to - zarówno dojście do wewnętrznego "ja", jak i zanik przeszkód

[Dzięki kontemplowaniu Iśwary dochodzi się do wewnętrznego "ja", a przy tym niweczy się przeszkody]

30. व्याधिस्त्यानसंशयप्रमादालस्याविरतिभ्रान्तिदर्शनालब्धभूमिकत्वानवस्थितत्वानि चित्तविक्षेपास्तेऽन्तरायाः ॥३०॥

Vyādhi-styāna-saṁśaya-pramādālasyāvirati-bhrāntidarśanālabdha-bhūmikatvānava-sthitatvāni citta-vikṣepāste'ntarāyāḥ ||30||

Choroba, otępienie, niezdecydowanie, nieskupianie się, brak energii, niepowściągliwość, błędne poznanie, nieosiągnięcie stopnia, nieumocnienie się - oto przeszkody rozpraszające świadomość

[Choroba, otępienie, niezdecydowanie, nieskupianie się, brak energii, niepowściągliwość, błędne poznawanie, nieosiągnięcie stopnia skupienia i nieumocnienie się w nim, gdy został osiągnięty są to przeszkody, będące czynnikami rozproszenia świadomości]

31. दुःखदौर्मनस्याङ्गमेजयत्वश्वासप्रश्वासा विक्षेपसहभुवः ॥३१॥

Duḥkha-daurmanasyāṅgamejayatva-śvāsa-praśvāsā vikṣepa-saha-bhuvaḥ ||31||

Cierpienie, złe samopoczucie, drżenie ciała, wdech i wydech - symptomami rozproszenia

[Cierpienie, złe samopoczucie, drżenie ciała, wdech i wydech stanowią symptomy czynników rozproszenia świadomości]

32. तत्प्रतिषेधार्थमेकतत्त्वाभ्यासः ॥३२॥

Tatpratiṣedhārthameka-tattvābhyāsaḥ ||32||

Dla usunięcia ich - ćwiczenie z jedną tattwą

[W celu usunięcia tych przeszkód należy uprawiać ćwiczenia jogiczne z jednym pierwiastkiem rzeczywistości]

33. मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षाणां सुखदुःखपुण्यापुण्यविषयाणां भावनातश्चित्तप्रसादनम् ॥३३॥

Maitrī-karuṇā-muditopekṣāṇāṁ sukha-duḥkha-puṇyāpuṇya-viṣayāṇāṁ bhāvanātaś-citta-prasādanam ||33||

Przez pielęgnowanie życzliwości, współczucia, zadowolenia, tolerancji dla szczęścia, nieszczęścia, dobra i zła - oczyszczenie świadomości

[Przez pielęgnowanie uczucia życzliwości dla szczęścia, współczucia dla nieszczęścia, zadowolenia z dobra i tolerancji wobec zła ucisza się świadomość]

34. प्रच्छर्दनविधारणाभ्यां वा प्राणस्य ॥३४॥

Pracchardanavidhāraṇābhyāṁ vā prāṇasya ||34||

Lub przez wydychanie, wstrzymywanie prany

[Również przez wydychanie lub powściągnięcie prany oczyszcza się lub ucisza świadomość]

35. विषयवती वा प्रवृत्तिरुत्पन्ना मनसः स्थितिनिबन्धिनी ॥३५॥

Viṣayavatī vā pravṛttirutpannā manasaḥ sthitinibandhinī ||35||

Lub powstałe przeżycie unieruchamiające umysł

[Także wywołanie przeżycia z subtelnym przedmiotem zmysłowym utrzymującego umysł w stałym stanie ucisza świadomość]

36. विशोका वा ज्योतिष्मती ॥३६॥

Viśokā vā jyotiṣmatī ||36||

Lub beztroskie, jaśniejące

[Również przeżycie beztroski lub świetlistości ucisza świadomość]

37. वीतरागविषयं वा चित्तम् ॥३७॥

Vītarāgaviṣayaṁ vā cittam ||37||

Lub świadomość pozbawiona pragnień jako przedmiot

[Lub też świadomość mająca za przedmiot siebie samą w stanie wolnym od pragnień osiąga uciszenie]

38. स्वप्ननिद्राज्ञानालम्बनं वा ॥३८॥

Svapna-nidrājñānālambanaṁ vā ||38||

Lub z poznaniem majaku, snu jako podporą

[Również się ucisza świadomość przez odtwarzanie stanu snu z marzeniami sennymi lub stanu głębokiego snu]

39. यथाभिमतध्यानाद्वा ॥३९॥

Yathābhimata-dhyānādvā ||39||

Lub przez kontemplację zgodnie z upodobaniem

[Lub przez kontemplację czegokolwiek zgodnie z upodobaniem osiąga uciszenie świadomości]

40. परमाणुपरममहत्त्वान्तोऽस्य वशीकारः ॥४०॥

Paramāṇuparama-mahattvānto'sya vaśīkāraḥ ||40||

Od najmniejszego atomu do największej wielkości jej panowanie

[Panowanie jej (świadomości oczyszczonej) rozciąga się od najmniejszego atomu aż do największego ogromu]

41. क्षीणवृत्तेरभिजातस्येव मणेर्ग्रहीतृग्रहणग्राह्येषु तत्स्थतदञ्जनता समापत्तिः ॥४१॥

Kṣīṇavṛtterabhijātasyeva maṇergrahītṛgrahaṇagrāhyeṣu tatsthatadañjanatā samāpattiḥ ||41||

Z osłabionymi zjawiskami jak w kamieniu szlachetnym utkwienie w tym, zabarwienie się tym, czy jest to podmiot ujmowania, instrument ujmowania, czy przedmiot ujmowania - popadnięciem

[W świadomości ze zjawiskami zredukowanymi do minimum jak w kamieniu szlachetnym występuje zabarwienie tym, na czym się śwaidomość zatrzyma - czy to będzie podmiot ujmowania, instrument ujmowania czy też przedmiot ujmowania i nazywa się to popadnięciem w stan czegoś]

42. शब्दार्थज्ञानविकल्पैः सङ्कीर्णा सवितर्का समापत्तिः ॥४२॥

Śabdārtha-jñāna-vikalpaiḥ saṅkīrṇā savitarkā samāpattiḥ ||42||

Spośród tych zmieszane z fantazjami słowa, rzeczy i pojęcia - popadnięciem z myśleniem

[Spośród tych popadnięć - zmieszane z fantazją słowa, z fantazją rzeczy i fantazją pojęcia nazywa się popadnięciem w stan czegoś z myśleniem]

43. स्मृतिपरिशुद्धौ स्वरूपशून्येवार्थमात्रनिर्भासा निर्वितर्का ॥४३॥

Smṛtipariśuddhau svarūpaśūnyevārthamātranirbhāsā nirvitarkā ||43||

Po oczyszczeniu z przypomnień, jak gdyby pozbawione swojej natury, ujawniające samą tylko rzecz - bez myślenia

[Po całkowitym oczyszczeniu z przypomnień popadnięcie w stan z myśleniem jak gdyby zostało pozbawione swojej natury; to popadnięcie ujawniające samą tylko rzecz jest to tzw. popadnięcie w stan bez myślenia]

44. एतयैव सविचारा निर्विचारा च सूक्ष्मविषया व्याख्याता ॥४४॥

Etayaiva savicārā nirvicārā ca sūkṣmaviṣayā vyākhyātā ||44||

Tym samym objaśnia się - z przenikaniem i bez przenikania mające przedmiot subtelny

[W podobny sposób jak wyżej objaśnia się popadnięcie w stan tzw. z przenikaniem i bez przenikania mające przedmiot świadomościowy subtelny]

45. सूक्ष्मविषयत्वं चालिङ्गपर्यवसानम् ॥४५॥ Sūkṣma-viṣayatvaṁ cāliṅgaparyavasānam ||45||

A przedmiotowość subtelna rozciąga się aż do alingi

[A zakres przedmiotowości subtelnej rozciąga się aż do alingi]

46. ता एव सवीजः समाधिः ॥४६॥

Tā eva savījaḥ samādhiḥ ||46||

Te same - skupieniem z zalążkiem

[Te cztery popadnięcia w stan rzeczy stanowią skupienie z zalążkiem]

47. निर्विचारवैशारद्येऽध्यात्मप्रसादः ॥४७॥

Nirvicāra-vaiśāradye'dhyātma-prasādaḥ ||47||

Po udoskonaleniu bez przenikania - czystość atmana

[Po udoskonaleniu się w popadnięciu w stan bez przenikania nastaje cisza atmana]

48. ऋतम्भरा तत्र प्रज्ञा ॥४८॥

Ṛtam-bharā tatra prajñā ||48||

W niej poznanie pełne prawdy

[W tej ciszy atmana jest poznanie wypełnione prawdą]

49. श्रुतानुमानप्रज्ञाभ्यामन्यविषया विशेषार्थत्वात् ॥४९॥

Śrutānumāna-prajñābhyāmanya-viṣayā viśeṣārthatvāt ||49||

Od poznania prawdy objawionej i rozumowej ma odmienny przedmiot z powodu szczególności rzeczy

[Poznanie prawdy w stanie skupienia ma odmienny przedmiot świadomościowy od poznania prawdy zasłyszanego i wyrozumowanego, ponieważ jego przedmiotem jest rzecz szczególna]

50. तज्जः संस्कारोऽन्यसंस्कारप्रतिबन्धी ॥५०॥

Tajjaḥ saṁskāro'nyasaṁskāra-prati-bandhī ||50||

Zrodzona z niego sanskara krępuje inne sanskary

[Sanskara pochodząca z tego poznania prawdy w stanie skupienia krępuje inne sanskary]

51. तस्यापि निरोधे सर्वनिरोधान्निर्वीजः समाधिः ॥५१॥

Tasyāpi nirodhe sarva-nirodhānnirvījaḥ samādhiḥ ||51||

Po powściągnięciu nawet tego, dzięki powściągnięciu wszystkiego - skupienie bez zalążka

[Po powściągnięciu nawet i tego skupienia, dzięki powściągnięciu wszystkiego, nastaje skupienie bez zalążka]

II. O SADHANIE, CZYLI DRODZE DOJŚCIA

1. तपःस्वाध्यायेश्वरप्रणिधानानि क्रियायोगः ॥१॥

Tapaḥ-svādhyāyeśvara-praṇi-dhānāni kriyāyogaḥ ||1||

Asceza, medytacja, skupienie się na Iśwarze - krijajogą

[Asceza, medytacja i skupienie się na Iśwarze składają się na krijajogę]

2. समाधिभावनार्थः क्लेशतनूकरणार्थश्च॥२॥

Samādhi-bhāvanārthaḥ kleśa-tanūkaraṇārthaśca||2||

Dla wywołania skupienia i dla osłabienia uciążliwości

[Krijajogę uprawia się dla wywołania skupienia i dla osłabienia uciążliwości]

3. अविद्यास्मितारागद्वेषाभिनिवेशाः पञ्च क्लेशाः॥३॥

Avidyāsmitā-rāga-dveṣābhiniveśāḥ pañca kleśāḥ||3||

Niewiedza, stan "jestem", pragnienie, awersja, przywiązanie - uciążliwościami

[Niewiedza, świadomość "jestem", pragnienie, awersja i przywiązanie stanowią uciążliwości]

4. अविद्या क्षेत्रमुत्तरेषां प्रसुप्ततनुविच्छिन्नोदाराणाम्॥४॥

Avidyā kṣetramuttareṣāṁ prasuptatanuvicchinnodārāṇām||4||

Niewiedza - glebą dla pozostałych: uśpionych, osłabionych, wyłączonych, czynnych

[Niewiedza jest glebą dla pozostałych uciążliwości, czy to uśpionych, czy osłabionych, wyłączonych, czy też czynnych]

5. अनित्याशुचिदुःखानात्मसु नित्यशुचिसुखात्मख्यातिरविद्या॥५॥

Anityāśuciduḥkhānātmasu nityaśucisukhātmakhyātiravidyā||5||

Widzenie w nietrwałym, nieczystym, niewygodnym, bezjaźniowym trwałego, czystego, pomyślnego, jaźni - niewiedzą

[Widzenie w nietrwałym trwałego, w nieczystym - czystego, w niewygodzie - pomyślności, w bezjaźniowym - jaźni stanowi niewiedzę]

6. दृग्दर्शनशक्त्योरेकात्मतेवास्मिता॥६॥

Dṛgdarśanaśaktyorekātmatevāsmitā||6||

Pozorna jedność natury mocy widzostwa i widzenia - stanem "jestem"

[Świadomość "jestem" polega na pozornej jedności mocy podmiotu widzenia i mocy aktu widzenia]

7. सुखानुशयी रागः॥७॥

Sukhānuśayī rāgaḥ||7||

Pragnienie rodzi się w następstwie przyjemności

[Pragnienie powstaje w wyniku uprzednio doświadczonej przyjemności]

8. दुःखानुशयी द्वेषः॥८॥

Duḥkhānuśayī dveṣaḥ||8||

Awersja rodzi się w następstwie przykrości

[Awersja powstaje w wyniku uprzednio doświadczonej przykrości]

9. स्वरसवाही विदुषोऽपि तथारूढोऽभिनिवेशः॥९॥

Svarasavāhī viduṣo'pi tathārūḍho'bhiniveśaḥ||9||

Przywiązanie, płynące przez zabieganie o siebie, utrzymuje się nawet u wiedzącego

[Przywiązanie do życia "płynące" przez lubowanie się w sobie utrzymuje się nawet u mądrego]

10. ते प्रतिप्रसवहेयाः सूक्ष्माः॥१०॥

Te pratiprasava-heyāḥ sūkṣmāḥ||10||

Te subtelne usuwa się przez powrotną drogę rozwoju

[Te uciążliwości, które są w stanie subtelnym są usuwalne przez powrotną drogę rozwoju świadomości]

11. ध्यानहेयास्तद्वृत्तयः॥११॥

Dhyāna-heyāstadvṛttayaḥ||11||

Ich zjawiska usuwa się kontemplacją

[Uciążliwości w postaci zjawisk świadomościowych są usuwalne za pomocą kontemplacji]

12. क्लेशमूलः कर्माशयो दृष्टादृष्टजन्मवेदनीयः॥१२॥

Kleśamūlaḥ karmāśayo dṛṣṭādṛṣṭajanmavedanīyaḥ||12||

Złoże karmana, mające korzeń w uciążliwościach, może dać o sobie znać w obecnym, przyszłym żywocie

[Złoże karmiczne, mające przyczynę w uciążliwościach, może się ujawnić w doświadczeniu w obecnym lub przyszłym wcieleniu]

13. सति मूले तद्विपाको जात्यायुर्भोगाः॥१३॥

Sati mūle tadvipāko jātyāyurbhogāḥ||13||

Gdy jest korzeń, to jest jego owocowanie jako wcielenie, okres życia, doznanie

[Gdy istnieje przyczyna złoża karmicznego, to będzie jego skutek w postaci wcielenia, okresu życia i odpowiedniego doznania]

14. ते ह्लादपरितापफलाः पुण्यापुण्यहेतुत्वात्॥१४॥

Te hlādaparitāpaphalāḥ puṇyāpuṇyahetutvāt||14||

One - skutkami przyjemnymi, przykrymi w zależności od zasługi lub przewinienia

[One są skutkami przyjemnymi lub przykrymi, co odpowiednio warunkuje zasługa lub przewinienie]

15. परिणामतापसंस्कारदुःखैर्गुणवृत्तिविरोधाच्च दुःखमेव सर्वं विवेकिनः॥१५॥

Pariṇāmatāpasaṁskāraduḥkhairguṇavṛttivirodhācca duḥkhameva sarvaṁ vivekinaḥ||15||

Przez niewygody przemiany, udręki, sanskar i z powodu przeciwstawiania się zjawisk gun - wszystko tylko niewygodą dla rozpoznającego

[Dla rozróżniającego puruszę od sattwy - ponieważ rozwój duchowy jest niewygodą, cierpienie jest niewygodą i sanskary są niewygodą, a to z powodu przeciwstawiania się sobie nawzajem zjawisk gun - wszystko jest tylko niewygodą]

16. हेयं दुःखमनागतम्॥१६॥

Heyaṁ duḥkhamanāgatam||16||

Przedmiotem usuwania - niewygoda przyszła

[Przedmiotem usuwania jest niewygoda przyszła]

17. द्रष्टृदृश्ययोः संयोगो हेयहेतुः॥१७॥

Draṣṭṛdṛśyayoḥ saṁyogo heyahetuḥ||17||

Kontakt widza i przedmiotu widzenia - przyczyną przedmiotu usunięcia

[Przyczyną istnienia przedmiotu usunięcia czyli niewygody przyszłej jest kontakt widza i przedmiotu widzenia]

18. प्रकाशक्रियास्थितिशीलं भूतेन्द्रियात्मकं भोगापवर्गार्थं दृश्यम्॥१८॥

Prakāśakriyāsthitiśīlaṁ bhūtendriyātmakaṁ bhogāpavargārthaṁ dṛśyam||18||

Przedmiot widzenia ma naturę przejrzystości, aktywności i stałości, tworzy naturę elementów i narządów psychicznych, służy dla doznawania i uwalniania

[Przedmiot widzenia ma naturę ujawniania aktywności i stałości, tworzy naturę elementów i narządów psychicznych, służy dla doznawania i uwalniania widza.]

19. विशेषाविशेषलिङ्गमात्रालिङ्गानि गुणपर्वाणि॥१९॥

Viśeṣāviśeṣaliṅgamātrāliṅgāni guṇaparvāṇi||19||

Wisiesze, awisiesze, sama tylko linga i alinga są złożone z gun

[Wisiesze, awisiesze, sama tylko linga oraz alinga są złożone z gun]

20. द्रष्टा दृशिमात्रः शुद्धोऽपि प्रत्ययानुपश्यः॥२०॥

Draṣṭā dṛśimātraḥ śuddho'pi pratyayānupaśyaḥ||20||

Widz - samym tylko widzostwem; chociaż czysty, patrzy na pratjaję

[Podmiot "widzenia" jest samym tylko "widzostwem" chociaż jest czysty, jest patrzący podług pratjaji]

21. तदर्थ एव दृश्यस्यात्मा॥२१॥

Tadartha eva dṛśyasyātmā||21||

Tylko dla niego istota przedmiotu widzenia

[Tylko dla niego zaistniała istota przedmiotu widzenia]

22. कृतार्थं प्रति नष्टमप्यनष्टं तदन्यसाधारणत्वात्॥२२॥

Kṛtārthaṁ prati naṣṭamapyanaṣṭaṁ tadanyasādhāraṇatvāt||22||

Chociaż zniszczony, gdy ma służenie zakończone, nie zniszczony z powodu wspólności z innymi niż on

[Chociaż przedmiot widzenia mający służenie zakończone w stosunku do jednego puruszy jest zniszczony, to jednak nie jest zniszczony, ponieważ stanowi wspólną podstawę z innymi puruszami niż on]

23. स्वस्वामिशक्त्योः स्वरूपोपलब्धिहेतुः संयोगः॥२३॥

Svasvāmiśaktyoḥ svarūpopalabdhihetuḥ saṁyogaḥ||23||

Kontakt - przyczyną ujmowania natury mocy własności i właściciela

[Kontakt widza z przedmiotem widzenia jest przyczyną tego, że ich moce ujmuje się w stosunek właściciela do własności]

24. तस्य हेतुरविद्या॥२४॥

Tasya heturavidyā||24||

Jego przyczyną - niewiedza

[Przyczyną tego kontaktu jest niewiedza]

25. तदभावात्संयोगाभावो हानं तद्दृशेः कैवल्यम्॥२५॥

Tadabhāvātsaṁyogābhāvo hānaṁ taddṛśeḥ kaivalyam||25||

Gdy jej nie ma, nie ma kontaktu - usunięcie - to jedyność widzostwa

[Gdy nie ma niewiedzy, to nie ma kontaktu - jest wtedy usunięcie tego, co miało być usunięte, czyli przedmiotu usuwania i oto wtedy ma miejsce kaiwalja podmiotu widzenia]

26. विवेकख्यातिरविप्लवा हानोपायः॥२६॥

Vivekakhyātiraviplavā hānopāyaḥ||26||

Niezmącone poznanie rozróżniające - środkiem do usunięcia

[Niezachwiane poznanie rozróżniające widza i przedmiot widzenia jest środkiem do usunięcia]

27. तस्य सप्तधा प्रान्तभूमिः प्रज्ञा॥२७॥

Tasya saptadhā prāntabhūmiḥ prajñā||27||

Ma on siedmiorakie poznanie prawdy ustopniowane aż do kresu

[U tego, u którego wystąpiło poznanie rozróżniające następuje siedmiorakie poznanie prawdy ustopniowane aż do kresu]

28. योगाङ्गानुष्ठानादशुद्धिक्षये ज्ञानदीप्तिराविवेकख्यातेः॥२८॥

Yogāṅgānuṣṭhānādaśuddhikṣaye jñānadīptirāvivekakhyāteḥ||28||

Przez wypełnienie członów dodatkowych jogi, gdy zaniknie nieczystość, nastaje światło poznania rozróżniającego

[Dzięki wypełnianiu członów pomocniczych jogi, gdy zniknie nieczystość, nastaje światło poznania aż do poznania rozróżniającego]

29. यमनियमासनप्राणायामप्रत्याहारधारणाध्यानसमाधयोऽष्टावङ्गानि॥२९॥

Yama-niyamāsana-prāṇāyāma-pratyāhāra-dhāraṇā-dhyāna-samādhayo'ṣṭāvaṅgāni||29||

Jamy, nijamy, asany, pranajama, pratjahara, dharana, dhjana, samadhi - ośmioma członami dodatkowymi

[Zasady moralne, praktyki ascetyczno-moralne, pozycje, powściągnięcie prany, wycofanie, przykucie uwagi, kontemplacja i skupienie stanowią osiem członów dodatkowych jogi]

30. अहिंसासत्यास्तेयब्रह्मचर्यापरिग्रहा यमाः॥३०॥

Ahiṁsā-satyāsteya-brahmacaryāparigrahā yamāḥ||30||

Niekrzywdzenie, prawda, niekradzenie, brahmaczarja, nieposiadanie - jamami

[Na zasady moralne składają się: niekrzywdzenie, umiłowanie prawdy, niekradzenie, brahmaczaria i nieposiadanie]

31. जातिदेशकालसमयानवच्छिन्नाः सार्वभौमा महाव्रतम्॥३१॥

Jātideśakālasamayānavacchinnāḥ sārvabhaumā mahāvratam||31||

Nie ograniczone kastą, miejscem, czasem, okolicznościami, na wszystkich stopniach - wielkim ślubem

[Zasady moralne winny stać się wielkim ślubem - przestrzeganym niezależnie od miejsca, czasu, okoliczności i na wszystkich stopniach świadomości rozwoju duchowego]

32. शौचसन्तोषतपःस्वाध्यायेश्वरप्रणिधानानि नियमाः॥३२॥

Śauca-santoṣa-tapaḥ-svādhyāyeśvarapraṇidhānāni niyamāḥ||32||

Oczyszczanie, zadowolenie, asceza, medytacje, skupienie się na Iśwarze - to nijamy

[Oczyszczanie, zadowolenie, asceza, medytacje i oddanie się Iśwarze stanowią praktyki ascetyczno-mistyczne]

33. वितर्कबाधने प्रतिपक्षभावनम्॥३३॥

Vitarkabādhane pratipakṣabhāvanam||33||

Gdy atakują słabości - wytwarzanie przeciwieństwa

[Gdy atakują słabości należy stosować przeciwdziałanie]

34. वितर्का हिंसादयः कृतकारितानुमोदिता लोभक्रोधमोहपूर्वका मृदुमध्याधिमात्रा दुःखाज्ञानानन्तफला इति प्रतिपक्षभावनम् ॥३४॥

Vitarkā hiṁsādayaḥ kṛtakāritānumoditā lobhakrodhamohapūrvakā mṛdumadhyādhimātrā duḥkhājñānānantaphalā iti pratipakṣabhāvanam ||34||

"Słabości - krzywdzenie itd. czynione, nakłanianie do nich, pochwalanie ich - następstwem żądzy, gniewu, zaślepienia; drobne, średnie, wielkie; bezkresnym ich owocem - cierpienie, niewiedza" - oto stosowne przeciwdziałania

[Stosowanie przeciwdziałania polega na rozmyślaniu, kontemplowaniu, że cierpienie i niewiedza są niekończącym się skutkiem słabości, których naturą jest skłonność do krzywdzenia itd., jeśli są urzeczywistnione, jeśli się nakłania kogoś do ich urzeczywistnienia lub się je pochwala - będących następstwem żądzy, gniewu lub zaślepienia - czy to dotyczą krzywdzenia itd. w małym stopniu, w średnim, czy w wielkim]

35. अहिंसाप्रतिष्ठायां तत्सन्निधौ वैरत्यागः॥३५॥

Ahiṁsā-pratiṣṭhāyāṁ tatsannidhau vairatyāgaḥ||35||

Po ugruntowaniu się w niekrzywdzeniu w jego obecności ustaje wrogość

[Gdy jogin ugruntuje się w cnocie niekrzywdzenia, w jego obecności ustają wszelkie akty wrogości ze strony innych istot]

36. सत्यप्रतिष्ठायां क्रियाफलाश्रयत्वम्॥३६॥

Satya-pratiṣṭhāyāṁ kriyāphalāśrayatvam||36||

Po umocnieniu się w prawdzie - zależność czynów i skutków

[Gdy jogin ugruntuje się w prawdzie, od jego woli zależą czyny moralne innych i ich skutki]

37. अस्तेयप्रतिष्ठायां सर्वरत्नोपस्थानम्॥३७॥

Asteya-pratiṣṭhāyāṁ sarvaratnopasthānam||37||

Po ugruntowaniu się w niekradzeniu zbliżają się wszelkie klejnoty

[Gdy jogin ugruntuje się w cnocie niekradzenia, wszystkie klejnoty zbliżają się do niego]

38. ब्रह्मचर्यप्रतिष्ठायां वीर्यलाभः॥३८॥

Brahmacarya-pratiṣṭhāyāṁ vīryalābhaḥ||38||

Po ugruntowaniu się w brahmaczarji - osiągnięcie mocy

[Gdy jogin ugruntuje się w cnocie brahmaczarji osiąga moc]

39. अपरिग्रहस्थैर्ये जन्मकथन्तासम्बोधः॥३९॥

Aparigraha-sthairye janma-kathantā-sambodhaḥ||39||

Gdy trwa w nieposiadaniu, poznaje intuicyjnie stany wcieleń

[Gdy jogin utrzymuje się w cnocie ubóstwa, poznaje intucyjnie stany swoich żywotów]

40. शौचात्स्वाङ्गजुगुप्सा परैरसंसर्गः॥४०॥

Śaucātsvāṅgajugupsā parairasaṁsargaḥ||40||

Przez oczyszczanie - "unikanie" własnego ciała i niełączenie się z innymi

[Dzięki oczyszczaniu jogin ma niechęć do własnego ciała i nie łączy się z ciałami innych]

41. सत्त्वशुद्धिसौमनस्यैकाग्र्येन्द्रियजयात्मदर्शनयोग्यत्वानि च॥४१॥

Sattva-śuddhi-saumanasyaikāgryendriyajayātma-darśana-yogyatvāni ca||41||

Czystość sattwy, pogoda umysłu, jednolitość, zwycięstwo nad narządami psychicznymi i zdolność widzenia atmana

[Nadto przez oczyszczenie zdobywa się czystość sattwy, pogodę umysłu, jednolitość świadomości, opanowanie narządów psychicznych i zdolność "widzenia" atmana]

42. सन्तोषादनुत्तमसुखलाभः॥४२॥

Santoṣādanuttama-sukhalābhaḥ||42||

Przez zadowolenie - osiągnięcie nieprzewyższalnego szczęścia

[Przez ćwiczenie się w zadowoleniu osiąga się niezrównane szczęście]

43. कायेन्द्रियसिद्धिरशुद्धिक्षयात्तपसः॥४३॥

Kāyendriya-siddhira-śuddhi-kṣayāttapasaḥ||43||

Moc nadludzka nad ciałem i narządami psychicznymi - na skutek zniknięcia nieczystości - dzięki ascezie

[Dzięki ascezie - na skutek zniknięcia nieczystości - osiąga się moc nadludzką nad ciałem i narządami psychicznymi]

44. स्वाध्यायादिष्टदेवतासम्प्रयोगः॥४४॥

Svādhyāyād-iṣṭa-devatā-samprayogaḥ||44||

Przez medytacje - kontakt z dowolnymi bóstwami

[Dzięki medytacjom zdobywa się łączność z dowolnymi bóstwami]

45. समाधिसिद्धिरीश्वरप्रणिधानात्॥४५॥

Samādhi-siddhir-īśvarapraṇidhānāt||45||

Moc nadludzka ze skupienia - dzięki skupieniu się na Iśwarze

[Dzięki skupieniu się Iśwarze osiąga się moc nadludzką wynikłą ze skupienia]

46. स्थिरसुखमासनम्॥४६॥

Sthira-sukham-āsanam||46||

Asana - nieruchoma i wygodna

[Pozycja jogiczna winna być nieruchoma i wygodna]

47. प्रयत्नशैथिल्यानन्तसमापत्तिभ्याम्॥४७॥

Prayatnaśaithilyānantasamāpattibhyām||47||

Wraz z rozluźnieniem napięcia, połączeniem się z nieskończonym

[Asanie powinno towarzyszyć rozluźnienie napięcia lub połączenie się z Anantą]

48. ततो द्वन्द्वानभिघातः॥४८॥

Tato dvandvānabhighātaḥ||48||

Dzięki temu nie atakują pary przeciwieństw

[Dzięki temu nie dokuczają praktykującemu pary przeciwieństw]

49. तस्मिन्सति श्वासप्रश्वासयोर्गतिविच्छेदः प्राणायामः॥४९॥

Tasminsati śvāsa-praśvāsayorgativicchedaḥ prāṇāyāmaḥ||49||

Gdy to jest, przerywanie biegu wdechu i wydechu - pranajamą

[Gdy asana została opanowana, wtedy stosuje się przerywanie wdechu i wydechu, czyli powściągnięcie prany]

50. वाह्याभ्यन्तरस्तम्भवृत्तिः देशकालसङ्ख्याभिः परिदृष्टो दीर्घसूक्ष्मः॥५०॥

Vāhyābhyantarastambhavṛttirdeśakālasaṅkhyābhiḥ paridṛṣṭo dīrghasūkṣmaḥ||50||

Ma stany: zewnętrzny, wewnętrzny, stłumiony; ćwiczona miejscem, czasem, liczbą; długotrwała, subtelna

[Powściągnięcie prany ma stany: zewnętrzny, wewnętrzny i stłumiony; ćwiczone jest przy pomocy miejsca, czasu i liczby; powinno być długotrwałe i subtelne]

51. वाह्याभ्यन्तरविषयाक्षेपी चतुर्थः॥५१॥

Vāhyābhyantaraviṣayākṣepī caturthaḥ||51||

Czwarta - przekraczająca przedmiot zewnętrznego i wewnętrznego

[Czwarta pranajama przekracza przedmiot świadomościowy, który występuje przy zewnętrznym i wewnętrznym stanie pranajamy]

52. ततः क्षीयते प्रकाशावरणम्॥५२॥

Tataḥ kṣīyate prakāśāvaraṇam||52||

Przez to znika zasłona przejrzystości

[Dzięki tym pranajamom znika zasłona przejrzystości]

53. धारणासु च योग्यता मनसः॥५३॥

Dhāraṇāsu ca yogyatā manasaḥ||53||

I zdolność umysłu do dharan

[Dzięki pranajamie osiąga się też zdolność umysłu do dharan]

54. स्वविषयासम्प्रयोगे चित्तस्य स्वरूपानुकार इवेन्द्रियाणां प्रत्याहारः॥५४॥

Svaviṣayāsamprayoge cittasya svarūpānukāra ivendriyāṇāṁ pratyāhāraḥ||54||

Gdy narządy psychiczne po oddzieleniu się od swoich przedmiotów niejako naśladują właściwą naturę świadomości - to pratjahara [Gdy narządy psychiczne oddzielają się od swoich przedmiotów, wtedy niejako naśladują właściwą naturę świadomości i to nazywa się wycofaniem]

55. ततः परमा वश्यतेन्द्रियाणाम्॥५५॥

Tataḥ paramā vaśyatendriyāṇām||55||

Przez to najwyższe opanowanie narządów psychicznych

[Dzięki wycofaniu osiąga się najwyższe opanowanie narządów psychicznych]

III. O WIBHUTI, CZYLI JOGICZNYCH MOCACH

1. देशबन्धश्चित्तस्य धारणा॥१॥

Deśabandhaścittasya dhāraṇā||1||

Związanie świadomości z miejscem - dharaną

[Związanie zjawiska świadomości z miejscem jest to przykucie uwagi]

2. तत्र प्रत्ययैकतानता ध्यानम्॥२॥

Tatra pratyayaikatānatā dhyānam||2||

W tym jednostajność pratjaji - dhjaną

[Gdy w tym miejscu przykucia uwagi zachodzi jednostajność pratjaji, to jest kontemplacja]

3. तदेवार्थमात्रनिर्भासं स्वरूपशून्यमिव समाधिः॥३॥

Tadevārthamātranirbhāsaṁ svarūpaśūnyamiva samādhiḥ||3||

Ta sama mająca jaśnienie samej tylko rzeczy, jak gdyby pozbawiona swojej natury - samadhi

[Ta sama kontemplacja gdy ma zjawienie się samej tylko rzeczy - jak gdyby pozbawiona swojej natury - jest skupieniem]

4. त्रयमेकत्र संयमः॥४॥

Trayamekatra saṁyamaḥ||4||

Trójka w jednym - sanjamą

[Gdy te trzy stany: przykucie uwagi, kontemplacja i skupienie zostaną skupione w jednym przedmiocie świadomościowym, to mamy sanjamę]

5. तज्जयात्प्रज्ञालोकः॥५॥

Tajjayātprajñālokaḥ||5||

Przez opanowanie jej światło poznania prawdy

[Gdy się opanuje sanjamę, nastaje światło poznania prawdy]

6. तस्य भूमिषु विनियोगः॥६॥

Tasya bhūmiṣu viniyogaḥ||6||

Zastosowanie jej na stopniach

[Sanjamę stosuje się odpowiednio na coraz wyższych stopniach świadomości, lub jogi]

7. त्रयमन्तरङ्गं पूर्वेभ्यः॥७॥

Trayamantaraṅgaṁ pūrvebhyaḥ||7||

Trójka - wewnętrznym członem dodatkowym w porównaniu z poprzednimi

[Ta trójka - przykucie uwagi, kontemplacja i skupienie w przeciwieństwie do pięciu poprzednich członów dodatkowych, które były pośrednie stanowi bezpośredni człon dodatkowy]

8. तदपि वहिरङ्गं निर्वीजस्य॥८॥

Tadapi vahiraṅgaṁ nirvījasya||8||

Nawet ona - zewnętrznym członem dodatkowym dla bez zalążka

[Nawet ta trójka środków - która jest bezpośrednim członem dodatkowym dla jogi z zalążkiem, czyli dla skupienia z uświadomieniem - stanowi pośredni człon dodatkowy dla jogi bez zalążka. Dlaczego? Ponieważ joga bez zalążka występuje, gdy nie ma tej trójki]

9. व्युत्थाननिरोधसंस्कारयोरभिभवप्रादुर्भावौ निरोधक्षणचित्तान्वयो निरोधपरिणामः॥९॥

Vyutthānanirodhasaṁskārayorabhibhavaprādurbhāvau nirodhakṣaṇacittānvayo nirodhapariṇāmaḥ||9||

Pokonanie i powstanie sanskar wyłaniania i powściągnięcia - przemianą powściągnięcia inherentną świadomości w momencie powściągnięcia

[Pokonanie sanskary wyłaniania i powstanie sanskary powściągnięcia jest przemianą powściągnięcia inherentną świadomości w momencie powściągnięcia]

10. तस्य प्रशान्तवाहिता संस्कारात्॥१०॥

Tasya praśāntavāhitā saṁskārāt||10||

Jej potok wyciszony od sanskary

[Świadomość ma potok wyciszony z powodu sanskary]

11. सर्वार्थतैकाग्रतयोः क्षयोदयौ चित्तस्य समाधिपरिणामः॥११॥

Sarvārthataikāgratayoḥ kṣayodayau cittasya samādhi-pariṇāmaḥ||11||

Zanik i powstanie stanu wszechsłużenia i jednolitości - przemianą skupienia świadomości

[Zanik stanu wszechsłużenia i powstanie jednolitości - to przemiana skupienia świadomości]

12. W nim zaś jednakowa pratjaja uciszona i powstała - przemianą jednolitości świadomości

[Z kolei w tym skupieniu pratjaja uciszona i pratjaja powstała są jednakowe - jest to przemiana jednolitości świadomości]

13. Przez to objaśnia się przemianę cech, oznak czasowych i stanów w elementach i narządach psychicznych

[W ten sposób objaśnia się przemianę cech, oznak czasowych i stanów również w elementach i narządach psychicznych]

14. Wyciszonym, powstałym i nieokreślonym cechom towarzyszy posiadacz cech

[Cechom zarówno zanikłym, jak i zjawionym i nieokreślonym inherentny jest posiadacz cech]

15. Odmienność następstw - przyczyną odmienności przemian

[Odmienność następstw przyczyną odmienności przemian]

16. Sanjamą na trójce przemian - poznanie przeszłości i przyszłości

[Przez sanjamę na trójce przemian poznaje się przeszłość i przyszłość]

17. Zmieszanie słowa, znaczenia i pratjaji przez [błędne] utożsamianie jednych z drugimi; przez sanjamę na rozdzieleniu tego - poznanie mowy wszelkich istot

[W zwykłym poznaniu występuje zmieszanie słowa, znaczenia i pratjaji na skutek błędnego utożsamiania jednych z drugimi. Przez sanjamę na rozdzieleniu ich osiąga się poznanie mowy wszelkich istot]

18. Przez unaocznienie sanskary - poznanie poprzednich wcieleń

[Przez sanjamę na sanskarze, dzięki jej unaocznieniu poznaje się swoje poprzednie wcielenia]

19. Pratjaji - poznanie cudzej świadomości

[Przez pratjaję na pratjaji dzięki jej unaocznieniu poznaje się cudzą świadomość]

20. A nie z podporą, bo nie ma ono występowania przedmiotu

[Ale to poznanie cudzej świadomości nie jest wraz z podporą świadomościową, ponieważ nie występuje w nim przedmiot cudzej śwaidomości]

21. Przez sanjamę na postaci ciała, po stłumieniu jego mocy jako przedmiotu ujmowania, po oddzieleniu ujawniania dla oka - zniknięcie

[Dzięki sanjamie na barwokształcie ciała, gdy stłumi się jego moc jako przedmiotu ujmowania oddzieli się ujawnianie barwokształtu ciała od narządu widzenia - następuje niewidzialność ciała]

22. Karman natychmiastowy i powolny; przez sanjamę na nim - poznanie kresu życia, lub z omenów

[Karman jest natychmiastowy i powolny; przez sanjamę na nim poznaje się kres życia; lub z omenów śmierci]

23. Na życzliwości itp. - potęgi

[Przez sanjamę na uczuciu życzliwości itp. osiąga się potęgi tych uczuć]

24. Na siłach - siły słonia - itd.

[Przez sanjamy na rozmaitych siłach osiąga się odpowiednie siły, jak siłę słonia i inne]

25. Przez skierowanie światła przejawu - poznanie subtelnego, ukrytego, oddalonego

[Dzięki skierowaniu światła przejawu umysłu na rzecz subtelną, ukrytą lub oddaloną - osiąga jogin poznanie odpowiednio rzeczy subtelnej, ukrytej innymi rzeczami lub oddalonej w przestrzeni lub czasie]

26. Poznanie wszechświata przez sanjamę na słońcu

[Przez sanjamę na "słońcu" jogin uzyskuje bezpośrednie poznanie wszechświata]

27. Na księżycu - poznanie ładu gwiazd

[Dzięki sanjamie na "księżycu" jogin zdobywa poznanie ładu gwiazd]

28. Na gwieździe polarnej - poznanie ich ruchu

[Dzięki sanjamie na Gwieździe Polarnej jogin uzyskuje poznanie ruchu gwiazd]

29. Na ośrodku pępkowym - poznanie ładu ciała

[Przez sanjamę na ośrodku pępkowym jogin uzyskuje bezpośrednie poznanie ładu ciała]

30. Na studzience gardła - ustanie głodu i pragnienia

[Przez sanjamę na studzience gardła następuje zanik głodu i pragnienia]

31. Na nadi żółwiej - stałość

[Przez sanjamę na tubie żółwiej osiąga się stałość świadomości]

32. Na świetle głowy - widzenie siddhów

[Przez sanjamę na świetle nad głową uzyskuje się widzenie siddhów]

33. Lub od przejaśnienia - wszystko

[Lub dzięki przejaśnieniu jogin poznaje bezpośrednio wszystko]

34. Na sercu - wgląd w świadomość

[Przez sanjamę na "sercu" osiąga się wgląd w świadomość]

35. Sattwy i puruszy absolutnie niezmieszanych wspólna pratjaja - doznaniem, bo służy komuś drugiemu; przez sanjamę służąca sobie poznanie puruszy

[Gdy w świadomości występuje niezróżnicowanie pratjaji sattwy i puruszy, które naprawdę są absolutnie niezmieszane to mamy doznanie, z tej racji, że służy komuś drugiemu; przez sanjamę służącą sobie samemu osiąga się poznanie puruszy]

36. Stąd rodzą się: przejaśnienie, słyszenie, czucie, widzenie, smakowanie i powonienie

[Od tej sanjamy służącej sobie samemu pochodzą: przejaśnienie, boskie słyszenie, boskie czucie, boskie widzenie, boskie smakowanie, boskie powonienie]

37. One w skupieniu - szkodliwym dodatkiem, w wyłonieniu - mocami

[Te zdolności, jak przejaśnienie i pozostałe w stanie skupienia na puruszy są szkodliwym dodatkiem, natomiast gdy świadomość jest w stanie wyłonienia - są mocami jogicznymi]

38. Przez rozluźnienie przyczyny związania i doświadczenie przejścia - wejście świadomości w inne ciało

[Dzięki rozluźnieniu przyczyny związania świadomości z ciałem i doświadczeniu przejścia świadomości z ciała i ewentualnie z powrotem do ciała, jogin może dokonać wejścia swoją świadomością w inne ciało]

39. Od pokonania udany - nieprzyleganie do wody, błota, kolców itp. oraz wyjście

[Dzięki opanowaniu udany osiąga się nieprzyleganie ciała do wody, błota, kolców itp. oraz jest swobodne wyjście w czasie śmierci]

40. Od pokonania samany - ogień

[Dzięki opanowaniu samany osiąga się promienność ciała]

41. Przez sanjamę na związku przestrzeni z narządem słuchu - boska władza słyszenia

[Dzięki sanjamie na związku przestrzeni z narządem psychicznym słyszenia jogin osiąga boską władzę słyszenia]

42. Przez sanjamę na związku ciała i przestrzeni i przez popadnięcie w stan lekki jak bawełna - poruszanie się w przestrzeni

[Dzięki sanjamie na związku ciała z przestrzenią i przez popadnięcie w stan takiej lekkości jak bawełny jogin osiąga zdolność poruszania się w przestrzeni]

43. Zjawisko sztuczne na zewnątrz - wielka bezcielesność; od niej - zanik przysłony przejrzystości

[Gdy zjawisko umysłu jest niesztuczne i skierowane na zewnątrz umysłu, to mamy wielką bezcielesność; dzięki niej następuje zanik przysłony przejrzystości]

44. Przez sanjamę na grubym, właściwej naturze, subtelnym, inherencji i celowości - pokonanie żywiołów

[Przez sanjamę na grubej postaci żywiołów, na ich właściwej naturze, na ich subtelnej naturze, czyli ich przyczynie, na inherentnych im gunach i na celowości jogin osiąga zwycięstwo nad żywiołami]

45. Stąd pojawienie się atomizacji itd., doskonałość ciała i nieprzeszkadzanie ich cech

[W rezultacie tego zwyciężenia żywiołów pojawia się osiem mocy jogicznych, doskonałość ciała i nie przeszkadzają ich cechy]

46. Uroda, wdzięk, siła, diamentowa zwartość - doskonałością ciała

[Doskonałość ciała polega na tym, że posiada ono urodę, wdzięk, siłę i diamentową zwartość]

47. Przez sanjamę na ujmowaniu, właściwej naturze, stanie "jestem", inherencji i celowości - pokonanie narządów psychicznych

[Przez sanjamę na akcie ujmowania ze strony narządów psychicznych, na ich właściwej naturze, na świadomości "jestem", na inherentnych im gunach i na celowości ich dla puruszy jogin osiąga zwycięstwo nad narządami psychicznymi]

48. Stąd - szybkość umysłu, stan bez narządów i pokonanie pradhany

[Dzięki temu zwycięstwu nad narządami psychicznymi jogin osiąga zdolność przenoszenia się z ciałem z szybkością umysłu, stan bez narządów fizycznych i pokonanie pradhany]

49. Samo tylko rozpoznanie odmienności puruszy i sattwy ma zwierzchnictwo nad wszystkimi stanami i podmiotowość wszechpoznania

[Samo tylko rozpoznanie odmienności puruszy od sattwy ma zwierzchnictwo nad wszystkimi stanami istnienia i stan podmiotu wsszechpoznającego]

50. Przez nielgnięcie nawet do tego, po zaniku zalążka błędu - kaiwalja

[Dzięki nielgnięciu do tego stanu z poprzedniej sutry, gdy zanikną zalążki błędu nastaje kaiwalja]

51. Przy zapraszaniu przez wzniosłych - nietworzenie lgnięcia i pychy z obawy nie życzonego sobie ponownego przylgnięcia

[Gdy kuszą bogowie zajmujący wysoką pozycję to nie należy poddawać się ani pożądaniu, ani popadać w pychę, aby ponownie nie nastąpiło niepożądane przylgnięcie do świata]

52. Przez sanjamę na momencie i jego następstwie - poznanie zrodzone z rozróżniania

[Poprzez sanjamę na momencie i jego następstwie czasowym następuje poznanie zrodzone z rozróżniania puruszy od gun]

53. Od tego - postrzeganie ekwiwalencji, dzięki nieograniczeniu odmienności rodzajem, oznaką i miejscem

[Od tego poznania zrodzonego z rozróżniania, pojawia się u jogina bezpośrednie poznanie dwu ekwiwalencji magicznych, ponieważ odmienność dwu rzeczy nie ogranicza się do określenia różnicy rodzaju, cech charakterystycznych i miejsca]

54. To poznanie zrodzone z rozróżniania - wyzwalające, ma wszechprzedmiot, ma przedmiot na wszelki sposób i jednocześnie

[To poznanie zrodzone z rozróżniania jest wyzwalające, ma wszelki przedmiot, ma przedmiot na wszelki sposób poznany i jest jednoczesne]

55. Gdy jednakowość czystości sattwy i puruszy - to jedyność

[Gdy sattwa osiągnie taką samą czystość co purusza, to następuje kaiwalja]

IV. O KAIWALJI, CZYLI ABSOLUTNEJ WOLNOŚCI (JEDYNOŚCI)

1. जन्मौषधिमन्त्रतपःसमाधिजाः सिद्धयः॥१॥

Janmauṣadhi-mantra-tapaḥ-samādhijāḥ siddhayaḥ||1||

Moce powstają przez urodzenie się, leki, zaklęcia, ascezę i skupienie

[Nadludzkie moce powstają przez wcielenie się, przy pomocy cudownych leków, za pomocą boskich zaklęć, przez ascezę i w wyniku skupienia]

2. जात्यन्तरपरिणामः प्रकृत्यापूरात्॥२॥

Jātyantarapariṇāmaḥ prakṛtyāpūrāt||2||

Przemiana w inny rodzaj - przez wylew pierwiastków twórczych

[Ewolucja duchowa w inny rodzaj istot zachodzi na skutek wylewu pierwiastków twórczych]

3. निमित्तमप्रयोजकं प्रकृतीनां वरणभेदस्तु ततः क्षेत्रिकवत्॥३॥

Nimittamaprayojakaṁ prakṛtīnāṁ varaṇabhedastu tataḥ kṣetrikavat||3||

Przyczyna wywoławcza - nie poruszająca pierwiastki twórcze, ale od niej przerwanie przeszkody, jak rolnik

[Przyczyna wywoławcza nie jest przyczyną bezpośrednio poruszającą pierwiastki twórcze, ale dzięki niej następuje przerwanie przegrody, jak w wypadku rolnika]

4. निर्माणचित्तान्यस्मितामात्रात्॥४॥

Nirmāṇa-cittānyasmitāmātrāt||4||

Świadomości wytworzone z samej tylko świadomości "jestem"

[Świadomości wytworzone pochodzą z samej tylko świadomości "jestem"]

5. प्रवृत्तिभेदे प्रयोजकं चित्तमेकमनेकेषाम्॥५॥

Pravṛttibhede prayojakaṁ cittamekamanekeṣām||5||

Przy zróżnicowaniu przejawu jedna świadomość porusza liczne

[Ponieważ jest zróżnicowanie przejawu tych licznych świadomości, to wyjaśnia się je w ten sposób, że jogin wytwarza jedną świadomość, która porusza liczne świadomości]

6. तत्र ध्यानजमनाशयम्॥६॥

Tatra dhyāna-jamanāśayam||6||

Spośród nich złożona z kontemplacji - bez złoża

[Spośród tych świadomości wytworzonych różnego rodzaju mocami nadludzkimi tylko ta świadomość, która pochodzi z kontemplacji nie ma złoża karmicznego]

7. कर्माशुक्लाकृष्णं योगिनस्त्रिविधमितरेषाम्॥७॥

Karmāśuklākṛṣṇaṁ yoginastrividhamitareṣām||7||

Karman jogina - ani jasny, ani ciemny, trojaki - innych

[U jogina karman nie jest ani jasny, ani ciemny, natomiast u pozostałych istot jest on trojaki]

8. ततस्तद्विपाकानुगुणानामेवाभिव्यक्तिर्वासनानाम्॥८॥

Tatastadvipākānuguṇānāmevābhivyaktirvāsanānām||8||

Od niego - przejaw wasan takich, które odpowiadają jego owocowaniu

[Od tego trojakiego karmana zachodzi przejaw takich wasan, które odpowiadają owocowaniu danego karmana]

9. जातिदेशकालव्यवहितानामप्यानन्तर्यं स्मृतिसंस्कारयोरेकरूपत्वात्॥९॥

Jātideśakālavyavahitānāmapyānantaryaṁ smṛtisaṁskārayorekarūpatvāt||9||

Chociaż poprzedzielanych rodzajem wcieleń, miejscem i czasem - bezpośrednie następstwo przypomnień i sanskar z powodu jednorodności

[Zachodzi bezpośrednie następstwo przypomnień i sanskar - chociaż są poprzedzielane rodzajem wcieleń, miejscem i czasem - ponieważ mają jednakową naturę]

10. तासामनादित्वं चाशिषो नित्यत्वात्॥१०॥

Tāsāmanāditvaṁ cāśiṣo nityatvāt||10||

A ich bezpoczątkowość - z powodu wieczności pragnienia

[A te wasany nie mają początku z powodu wieczności pragnienia]

11. हेतुफलाश्रयालम्बनैः सङ्गृहीतत्वादेषामभावे तदभावः॥११॥

Hetuphalāśrayālambanaiḥ saṅgṛhītatvādeṣāmabhāve tadabhāvaḥ||11||

Z powodu łącznego wyznaczania przez przyczynę, skutek, złożę i podporę świadomościową, gdy tych brak - brak ich

[Ponieważ przyczyna, skutek, magazyn i podpora świadomościowa łącznie wyznaczają wszelkie wasany, to gdy tych wymienionych nie ma, to nie ma też ich]

12. अतीतानागतं स्वरूपतोऽस्त्यध्वभेदाद्धर्माणाम्॥१२॥

Atītānāgataṁ svarūpato'styadhvabhedāddharmāṇām||12||

Przeszłe i przyszłe z własnej natury jest - z powodu różnicy form czasowych i cech

[To, co jest przeszłe i to, co jest przyszłe istnieje rzeczywiście, a może się zdawać komuś, że nie istnieje z powodu zróżnicowania cech formami czasowymi]

13. ते व्यक्तसूक्ष्मा गुणात्मानः॥१३॥

Te vyaktasūkṣmā guṇātmānaḥ||13||

Te zjawione i subtelne mają naturę gun

[Te omówione wyżej cechy o trzech formach czasu, zarówno zjawione jak i subtelne mają naturę gun]

14. परिणामैकत्वाद्वस्तुतत्त्वम्॥१४॥

Pariṇāmaikatvādvastutattvam||14||

Od pojedynczości (jedności) przemiany - realność rzeczy(wistości)

[Dzięki jedności przemiany rzeczywistość przedmiotowa istnieje realnie]

15. वस्तुसाम्ये चित्तभेदात्तयोर्विभक्तः पन्थाः॥१५॥

Vastusāmye cittabhedāttayorvibhaktaḥ panthāḥ||15||

Z powodu zróżnicowania świadomości przy tożsamości rzeczy, drogi tych dwu - oddzielnie

[Ponieważ świadomości są zróżnicowane, podczas gdy rzeczywistość przedmiotowa jest tożsama, dziedziny tych dwu są oddzielne]

16. न चैकचित्ततन्त्रं वस्तु तदप्रमाणकं तदा किं स्यात्॥१६॥

Na caikacittatantraṁ vastu tadapramāṇakaṁ tadā kiṁ syāt||16||

A rzecz nie jest zależna od pojedynczej świadomości, bo nie byłaby dla niej źródłem poznania; wtedy co by to było?

[Nieprawda, że rzeczywistość przedmiotowa jest zależna od pojedynczej świadomości, ponieważ nie byłaby taka rzeczywistość źródłem poznania prawdziwego dla niej; tedy co by to miało być?]

17. तदुपरागापेक्षित्वाच्चित्तस्य वस्तु ज्ञाताज्ञातम्॥१७॥

Taduparāgāpekṣitvāccittasya vastu jñātājñātam||17||

Zależnie od zabarwienia się nią świadomości - rzecz poznawana, lub nie poznawana

[Zależnie od tego, czy świadomość zabarwi się tą rzeczywistością czy nie, rzeczywistość przedmiotowa jest poznawana lub nie poznawana]

18. सदा ज्ञाताश्चित्तवृत्तयस्तत्प्रभोः पुरुषस्यापरिणामित्वात्॥१८॥

Sadā jñātāścittavṛttayastatprabhoḥ puruṣasyāpariṇāmitvāt||18||

Zawsze są poznawane zjawiska świadomości - z powodu nieprzemienialności puruszy, ich pana

[Zjawiska świadomości zawsze są poznawane, ponieważ nie ulega przemianie ich pan - purusza]

19. न तत्स्वाभासं दृश्यत्वात्॥१९॥

Na tatsvābhāsaṁ dṛśyatvāt||19||

Nie jest ona samoświetlna z powodu bycia przedmiotem widzenia

[Ona nie jest samoświetlna, ponieważ jest przedmiotem "widzenia"]

20. एकसमये चोभयानवधारणम्॥२०॥

Ekasamaye cobhayānava-dhāraṇam||20||

A nieujmowanie obu w jednej chwili

[A nie ma ujmowania jednocześnie obu]

21. चित्तान्तरदृश्ये बुद्धिबुद्धेरतिप्रसङ्गः स्मृतिसङ्करश्च॥२१॥

Cittāntaradṛśye buddhibuddheratiprasaṅgaḥ smṛtisaṅkaraśca||21||

Jako przedmiot widzenia innej świadomości - nadmierne związanie intuicyjnej świadomości z intuicyjną świadomością i pomieszanie przypomnień

[Gdyby świadomość była przedmiotem "widzenia" dla innej świadomości, to byłby niekończący się łańcuch powiązań intuicyjnej świadomości z dalszymi intuicyjnymi świadomościami oraz pomieszanie przypomnień]

22. चितेरप्रतिसङ्क्रमायास्तदाकारापत्तौ स्वबुद्धिसंवेदनम्॥२२॥

Citerapratisaṅkramāyāstadākārāpattau svabuddhisaṁvedanam||22||

Od podmiotu uświadomienia, nie ulegającego zmieszaniu - po popadnięciu w jego postać - doznanie swojej intuicyjnej świadomości

[Od pryncypium podmiotu świadomości, które nie ulega zmieszaniu - gdy intuicyjna świadomość popadnie w jego postać - pochodzi uświadomienie własnej intuicyjnej świadomości]

23. द्रष्टृदृश्योपरक्तं चित्तं सर्वार्थम्॥२३॥

Draṣṭṛdṛśyoparaktaṁ cittaṁ sarvārtham||23||

Świadomość zabarwiona widzem i przedmiotem widzenia ma wszechrzecz

[Świadomość gdy jest zabarwiona podmiotem widzenia i przedmiotem widzenia, to mówi się o niej, że ma wszelką rzecz]

24. तदसङ्ख्येयवासनाभिश्चित्रमपि परार्थं संहत्यकारित्वात्॥२४॥

Tadasaṅkhyeyavāsanābhiścitramapi parārthaṁ saṁhatyakāritvāt||24||

Chociaż ona pstrokata od niezliczonych wasan, służy dla innego - z powodu tworzenia kombinacji

[Chociaż ona jest pstrokata od niezliczonych wasan, to jednak służy komuś innemu, ponieważ stanowi kombinację]

25. विशेषदर्शिन आत्मभावभावनाविनिवृत्तिः॥२५॥

Viśeṣadarśina ātmabhāvabhāvanāvinivṛttiḥ||25||

U widzącego szczególnego - ustanie wytwarzania stanu atmana

[U widzącego puruszę szczególnego ustaje wytwarzanie stanu świadomościowego atmana]

26. तदा विवेकनिम्नङ्कैवल्यप्राग्भारञ्चित्तम्॥२६॥

Tadā viveka-nimnaṅ-kaivalya-prāgbhārañ-cittam||26||

Wtedy świadomość, skłonna do rozróżniania, przybliża kaiwalję

[Wtedy, gdy ustanie wytwarzanie stanu świadomości siebie samego świadomość skłonna do rozróżniania, przybliża kaiwalję]

27. तच्छिद्रेषु प्रत्ययान्तराणि संस्कारेभ्यः॥२७॥

Tacchidreṣu pratyayāntarāṇi saṁskārebhyaḥ||27||

W szczelinach tego - inne pratjaje, z sanskar

[W szczelinach tego rozpoznania pojawiają się inne pratjaje, pochodzące z sanskar]

28. हानमेषां क्लेशवदुक्तम्॥२८॥

Hānameṣāṁ kleśavaduktam||28||

Porzucenie ich - mówiło się - jako uciążliwości

[Następuje usunięcie tych pratjaj, o których się mówiło, że są uciążliwościami]

29. प्रसङ्ख्यानेऽप्यकुसीदस्य सर्वथा विवेकख्यातेर्धर्ममेघः समाधिः॥२९॥

Prasaṅkhyāne'pyakusīdasya sarvathā viveka-khyāter-dharma-meghaḥ samādhiḥ||29||

U obojętnego nawet wobec "wielkiej kontemplacji" od rozpoznania rozróżniającego w najwyższym stopniu - skupienie "spłukiwacz cech" (Obłok Dharmy)

[U tego, który jest obojętny nawet w stosunku do "wielkiej kontemplacji", dzięki rozpoznaniu rozróżniającemu w najwyższym stopniu, nastaje skupienie zwane "spłukiwaniem cech"]

30. ततः क्लेशकर्मनिवृत्तिः॥३०॥

Tataḥ kleśa-karma-nivṛttiḥ||30||

Od niego - zanik uciążliwości i karmana

[Od tego skupienia osiąga się zanik uciążliwości i karmana]

31. तदा सर्वावरणमलापेतस्य ज्ञानस्यानन्त्याज्ज्ञेयमल्पम्॥३१॥

Tadā sarvāvaraṇamalāpetasya jñānasyānantyājjñeyamalpam||31||

Wtedy, od wieczności poznania pozbawionego wszelkiej przysłony i zamącenia, ma przedmiot poznania nikły

[Wtedy, gdy zanikną uciążliwości i karman, dzięki wieczności poznania wolnego od wszelkiej przysłony i skazy, przedmiot poznania staje się nikły]

32. ततः कृतार्थानां परिणामक्रमसमाप्तिर्गुणानाम्॥३२॥

Tataḥ kṛtārthānāṁ pariṇāmakramasamāptirguṇānām||32||

Potem - zakończenie następstwa przemian gun, mających służenie zakończone

[Potem nastaje kres następstwa przemian gun, które wypełniły swój cel]

33. क्षणप्रतियोगी परिणामापरान्तनिर्ग्राह्यः क्रमः॥३३॥

Kṣaṇapratiyogī pariṇāmāparāntanirgrāhyaḥ kramaḥ||33||

Następstwo, zasadzające się na momentach, jest ujmowalne aż do kresu przemian

[Następstwo czasowe, które zasadza się na momentach, jest ujmowalne aż do kresu przemian]

34. पुरुषार्थशून्यानां गुणानां प्रतिप्रसवः कैवल्यं स्वरूपप्रतिष्ठा वा चितिशक्तिरिति॥३४॥

Puruṣārthaśūnyānāṁ guṇānāṁ pratiprasavaḥ kaivalyaṁ svarūpapratiṣṭhā vā citiśaktir-iti||34||

Przeciwrozwój gun, pustych dla puruszy - to jedyność, lub moc podmiotu świadomości utrzymująca się w swojej naturze

[Gdy nastąpi przeciwstworzenie gun, pustych dla puruszy - to jest kaiwalja lub inaczej ujmując gdy moc podmiotu świadomości utrzymuje się w swojej naturze]

Bibliografia

• Leon Cyboran "Klasyczna joga indyjska" PWN, Warszawa 1986
• Jogasutry, Jogabhaszja, tłum. Leon Cyboran, Warszawa, PWN, 2014, ISBN 9788301177645
• Beck Guy L., Sonic Theology: Hinduism and Sacred Sound, Dehli, 1995,