Samourzeczywistnienie

Samourzeczywistnienie, samorealizacja, w jodze Sampradźńata - stan szeroko opisywany w Jogasutrach Ryszi Patańdźali, inaczej także oświecenie bodhi skr. बोधि, poch. od rdzenia budh "wiedzieć", w stronie biernej "być przebudzonym". Stan umysłu, a raczej cały szereg stanów, jaki według większości religii i filozofii Wschodu (buddyzm, zen, joga, wedanta, dżinizm, w pewnym sensie taoizm) czasami – lub na trwałe – przytrafia się albo po długotrwałej praktyce medytacyjnej, albo z nagła, bez żadnego przygotowania (spór gradualizmu z subityzmem).

Poszczególne tradycje duchowe oraz religie, a nawet konkretne szkoły i nauczyciele różnią się poglądami na szczegółowe rodzaje i właściwości oświecenia, jednak Samourzeczywistnienie jest doskonale i jednoznacznie opisane przez jogę. Na Zachodzie uważa się, że Samourzeczywistnienie może się to wiązać z dużą subiektywnością samego doznania, jednak wedle Jogi jest to stan uniwersalny wolny od subiektywizmu.

Oświecenie w jego początkowym stadium Samourzeczywistnienie jest umiejętnością widzenia świata bez zniekształceń, takiego jakim jest naprawdę, przeżywania życia w jego pełni i chwytania każdej chwili (tzw. ciągła uważność). Oświecenie jest też związane z brakiem przywiązania do jakichkolwiek przyjemności narkotycznych i nałogów, w tym do krytykanckiego oceniania sytuacji i innych ludzi oraz chorobliwie emocjonalnego reagowania na ich oceny (tak pozytywne jak i negatywne). Zanika także strach przed śmiercią i lęki. Oświecona osoba posiada wciąż uczucia, tak pozytywne jak i negatywne, jednak wkracza z radością we wszelkie okoliczności życia, nie dzieląc ich kategorycznie na dobre i złe i pozostając w stabilnym stanie harmonii ze światem. Osoba Samourzeczywistniona raczej postrzega tak dobre jak i złe strony każdej sytuacji widząc dodatkowo rzeczy i sprawy z różnych perspektyw.

Wszystkie filozofie i religie Wschodu sprowadzają się na podstawowym poziomie do roli przewodnika ludzi na ich drodze do oświecenia. Jest ono centralnym pojęciem tych systemów, bez którego straciłyby one sens. Co ciekawe, bardzo podobne doznania opisują także mistycy chrześcijańscy (np. św. Jan od Krzyża i św. Teresa z Ávila), żydowscy (tzw. kabalistyczne drzewo życia, uważane za opis etapów drogi do oświecenia) oraz islamscy (stany osiągane przez tańczących derwiszów, znane w sufizmie zjednoczenie z Allahem). Przypomina to również poglądy starożytnych greckich sceptyków i stoików (zob. ataraksja, apatheia, afazja, epoché).

W hinduizmie istnieje także pojęcie mokszy (skt. मोक्ष ) będące odpowiednikiem oświecenia od strony jego wyzwolenia z uwarunkowań karmicznych. Możliwe jest do osiągnięcia różnymi sposobami, m.in.: poprzez medytację lub bhakti (akt całkowitego oddania się Bogu, co przejawia się oddaniem Guru). Wedanta mówi, że każdy człowiek posiada duszę (atmana), która jest częścią Boga (Brahmana). Oświecenie polega na stopniowym dostrzeganiu przez atmana tego związku, co pociąga za sobą określone skutki w zależności od wyznawanej filozofii. W przypadku impersonalizmu czy woidyzmu będzie to rozpłynięcie się w Brahmanie, natomiast w przypadku personalizmu podjęcie bezosobistej służby dla Boga.

JOGA - Wielkie Stopnie Oświecenia

Joga, patrząc z punktu najważniejszych dzieł źródłowych, jak Jogasutry, pokazuje spójny, kilkuetapowy proces osiągania oświecenia (samadhi). Zwykle wyróżnia się cztery coraz wyższe stadia oświeconego istnienia, odznaczające się wzrostem mądrości, cudownych mocy siddhi oraz innymi oznakami. Omawia się siedem głównych typowych sposobów docierania do oświecenia, jakby siedem nurtów, sposobów czy promieni oświecania. Końcowym etapem, niejako celem najwyższym jest kaiwalja (kaivalya), wyzwolenie polegające na pozbyciu się karmana, uwarunkowań, a w konsekwencji wyzwolenie od konieczności wcielania w materialnym świecie. Kaiwalja jest wyzwoleniem od kołowrotu wcieleń, ustaniem łańcucha przyczyn i skutków zmuszającego jaźń, duszę do powrotu w świat materialny. Z praktycznego punktu widzenia istotne są jednak początkowe etapy, od których zaczyna się droga oświeconego życia, sposób prowadzenia ucznia przez mistrza musi zmieniać się, po osiągnięciu przez niego kolejnych stadiów rozwoju. Cztery etapy oświecenia ujmowane są w następujące grupy:

• I. Sabidźa oraz Nirbidźa Samadhi (Rtambhara Pradźńa) – zalążkowe i bezzalążkowe zatopienie w najwyższym Świetle Oświecenia, w Mądrości praw i zasad duchowych (Rta). Ten pierwszy stopień należy generalnie określać mianem Sampradźńata, czyli Samourzeczywistnienia.
• II. Kleśatanukarana-Samadhi (Saptadha-Pradźńa) – Oświecenie usuwające przyczyny cierpienia, dające siedmiopoziomowe, szczegółowe pojmowanie prawdy, prawdziwej wiedzy, mądrości.
• III. Pradźńa-Alokah Samadhi (Viveka-Pradźńa) – Światło poznania prawdy, mądrość rozróżniająca Sat od Asat, odróżniająca to co pochodzi z Rzeczywistości i Prawdy od tego co pochodzi z iluzji i fałszu.
• IV. Dharma-Megha-Samadhi (Kaiwaljam) – Oświecenie Chmurą Dharmy, Obłok Boskich Cech, Obłok Dharmy; Wyzwolenie

Częste nieporozumienia na temat Oświecenia

Mówi się, że oświecenie uwalnia do bólu, a nie od bólu i tak jest w początkowych etapach procesu Samourzeczywistnienia Jaźni. Pozwala bowiem widzieć świat taki, jakim on jest, wraz z całym cierpieniem w nim zawartym i mimo to prowadzić w takim świecie wrażliwe, pełne i radosne życie. Uwolnienie od bólu byłoby zafałszowaniem obrazu świata. Cierpienie jest wciąż obecne, ale tylko w odniesieniu do teraźniejszości, błyskawicznie więc zanika wraz ze zmianą chwilowych okoliczności.

Oświecenie nie jest też stanem wszechwiedzy, nie powoduje zaniku aktywności a wręcz wręcz przeciwnie, nie powoduje zaniku myśli, ani uczuć ale ich głebokie przenikanie. Jeśli jednak rozumieć wszechwiedzę jako znajomość ostatecznej natury zjawisk a nie całości zdarzeń, które są przez zjawiska kształtowane, można ten stan uznać za rodzaj takiej wszechwiedzy.

Oświecenia nie da się uzyskać metodami farmakologicznymi i używając narkotyków. Środki takie mogą dać zbliżone odczucia emocjonalne, ale nie dają wglądu, nie oczyszczają obrazu świata, przeciwnie, coraz bardziej go zaburzają. "Nieprzywiązywanie się", charakterystyczne dla oświecenia stoi w jawnym kontraście do uzależnienia od niektórych narkotyków, szczególnie od akoholu, tytoniu czy marihuany.

Psychologowie od czasów Junga często interesowali się fenomenem oświecenia. Powstała nawet gałąź psychologii, psychologia transpersonalna, zajmująca się pokrewnymi tematami. Niektórzy bardziej postępowi i inteligentni psychologowie uważają oświecenie za stan absolutnego zdrowia psychicznego. Szeroko prowadzone badania nad skutkami medytacji praktykowanych dla oświecenia nie dają jakichkolwiek podstaw do uznania jej form za szkodliwe dla zdrowia osób zdrowych psychicznie. Wręcz przeciwnie, potwierdzono iż medytacja jest skuteczną metodą terapeutyczną i nie stwarza zagrożeń dla normalnych ludzi oraz neurotyków, choć odradza się jej samodzielne praktykowanie osobom z poważnymi zaburzeniami psychicznymi. Znaczna część prac naukowych dotyczących medytacji i oświecenia dotyczy tzw. medytacji transcendentalnej i jest przez fachowców uznawana za najbardziej wiarygodną.