Wiparjaja
Wiparjaja, viparyaya w sanksrycie विपर्यय - dosłownie: odwrócenie, wypaczenie, zboczenie; pot. odwracanie kota ogonem; w jodze: błąd poznawczy, błędne poznawanie nie oparte na naturze rzeczywistości, niewłaściwe myślenie, bredzenia i fantazje bez związku z rzeczywistością (gdybanie, mniemanie), fałszywa praca wyobraźni niemająca związku z konkretną sytuacją, ani z prawdą tak materialną jak i subtelną, duchową.
Wiparjaja jest to 'bujanie w obłokach', bredzenie, rojenie; wymyślanie nieistniejących zdarzeń, które bądź samych siebie, bądź innych wprowadzają w błąd. Czcze, błędne zakochania w nieistniejących lub nieosiągalnych osobach, oszukiwanie, zwiedzenie, złudzenie, pomylenie umysłowe i rozprawianie o tym jako o rzeczywistości. Wyciąganie niewłaściwych wniosków na podstawie przesłanek, rojenie paranoiczne (z błędną acz logiczną i przekonywującą argumentacją) lub paranoidalne (z absurdalnymi wywodami).
W Jogasutrach (JS I.8) czytamy:
विपर्ययो मिथ्याज्ञानमतद्रूपप्रतिष्ठम्
Viparyayo mithyājñānamatadrūpapratiṣṭham (Wypaczeniem - błędne poznanie nie oparte na naturze rzeczywistości.)
Wiparjaja prowadzi do fałszywej i złudnej wiedzy (mithjadźńana) która powoduje wypaczenie świadomości, umysłu i życia. Ta fałszywa, przewrotna wiedza jest zniekształceniem odwiecznej mądrości, czyli pramany, która sama w sobie stosowana w odpowiedni sposób ma moc usuwania wypaczeń.
Jogabhaszja 2.3 traktuje wiparjaję jako synonim terminu awidja (ignorancja, głupota) i jest to podstawowy, fundamentalny błąd, często nawet błąd w założeniach czy źle dobrany aksjomat, w wyniku którego całkowicie źle pojmujemy samą rzeczywistość lub jej część.