Bollywood
Bollywood – jest to umowna nazwa indyjskiego koncernu przemysłu filmowego utworzona w latach 70-tych XX wieku ze zbitki słów Hollywood i Bombaj przez dziennikarza pisma "Cineblitz". Bombaj, a właściwie Mumbai jest największym na świecie ośrodkiem produkcyjnym indyjskiej kinematografii, jeszcze sprzed II wojny światowej.
Indyjska kinematografia w początkach XXI wieku jest największą na świecie. Pracuje w niej około 2,5 miliona ludzi, powstaje tam do tysiąca filmów rocznie. W samym Bombaju powstaje 300-400 filmów rocznie, które mają największy udział w rynku krajowym i największy udział w eksporcie. Bollywood to "B", jak "Bombaj" + "ollywood", jak "Hollywood", tak skrótowo określa się indyjski przemysł filmowy, giganta światowego kina, który zarówno ilością, jak i jakością produkcji coraz bardziej przebija amerykańskie Hollywood.
Pierwszy indyjski film - niema historia religijna - miał premierę 3 maja 1913 w Bombaju (Mumbai). Dziś indyjski przemysł filmowy Bollywood produkuje najwięcej filmów na świecie - nawet tysiąc rocznie. Bollywood ma też ogromną widownię - całe liczące miliard mieszkańców Indie (trzy razy więcej niż Unia Europejska) i kraje sąsiednie - a także ogromną indyjską emigrację rozsianą po całym świecie, ale głównie mieszkającą w Wielkiej Brytanii. Razem to ponad trzy miliardy potencjalnych widzów.
Bollywood jako skupisko wytwórni filmowych pod Bombajem według magazynu "Time" rocznie produkuje ponad tysiąc filmów, podczas gdy w Hollywood rocznie powstaje tylko 740 licząc na rok 2004. Amerykańskie przeboje mają na świecie widownię liczącą okołó 2,6 mld widzów. Za to rozciągnięta między Dżakartą a Kapsztadem widownia Bollywoodu liczy przynajmniej 3,6 mld osób.
Nazwa Bollywood jest umowna, stosowana w kilku kontekstach, w odniesieniu tak do nazwy samego ośrodka produkcyjnego w Bombaju (Mumbai), jak i retrospektywnie, w odniesieniu do czasów, kiedy nazwa jeszcze nie funkcjonowała w świadomości masowej. Na takiej zasadzie za klasyków Bollywood uważane są takie filmy jak Mughal-e-Azam, czy inne filmy Mehbooba Khana, czy Raj Kapoora.
Prawie 1000 filmów pełnometrażowych Bollywood rocznie, gdzie w USA to średnio 720 rocznie, w blisko 20 językach Indii, dwumiliardowa publiczność - to wszystko sprawia, że Bollywood od lat jest najprężniejszym przemysłem filmowym świata i filmowym fenomenem, o którym nikt dotąd głośno w Polsce nie mówił. W Indiach każdego dnia ponad 45 milionów widzów szturmuje sale ogromnych kin, przypominających pałace, aby znaleźć się w kolorowym świecie wielkich emocji produkowanych przez Bollywood. Każdy seans w kinie rozpoczyna się obowiązkowym odegraniem hymnu narodowego Indii, podczas którego publiczność powstaje z miejsc. 45 milionów widzów dziennie to blisko dwukrotnie więcej, niż suma wszystkich widzów, którzy co roku odwiedzają kina w Polsce.
Filmy produkowane w Bollywood są przeważnie tworzone w konwencji masala movie często utożsamianej na Zachodzie z kategorią musicalu; z wieloma licznymi sekwencjami taneczno-śpiewanymi. Akcja filmów niekiedy opiera się na tradycyjnych melodramatycznych schematach, dramatycznych zwrotach fortuny czy szczęśliwych zbiegach okoliczności. Przez lata filmy z Bollywoodu, a także innych ośrodków indyjskiej kinematografii były krytykowane przez hinduskich intelektualistów oraz znawców z Zachodu za naiwność fabuły, kiepską grę aktorów oraz brak oryginalności scenariusza. Duża część produkcji filmowej nawiązuje także do zjawisk duchowych i wedyjskiej kultury, fakirów i siddhów oraz historii Indii wedle jej własnej tradycji.
Filmy Bollywood powstają w wielu ośrodkach i w wielu językach. W Bollywood sensu stricte powstają filmy w języku hindi, zwykle w odmianie hindustani, zawierającej wiele naleciałości urdu, dzięki czemu są one zrozumiałe w całych Indiach. O ile kino tamilskie, syngaleskie, bengalskie i inne mniejsze kinematografie etniczne w Indiach są – z niewielkimi wyjątkami – adresowane zasadniczo do regionalnych społeczności, o tyle Bollywood to kinematografia nastawiona na całe Indie oraz na poważny eksport.
W Anglii i Ameryce filmy z Bollywood już od lat 90-tych XX wieku odnoszą spore sukcesy. Oczywiście sprzyja temu po części znaczna liczba hinduskich imigrantów w obu krajach. Jednak to z pewnością nie jedyny powód niespotykanych dotąd osiągnięć niektórych filmów z Bollywood. "Devdas" tygodniami nie schodził z listy Top 5, a "Czasem słońce czasem deszcz" nie dość, że przez pół roku utrzymywał się w repertuarze kin w Indiach, to jeszcze okazał się ogromnym hitem tak w Anglii jak i w Stanach Zjednoczonych od roku 2004. "Czasem słońce, czasem deszcz" jest pierwszym filmem z Bollywood, który trafił do dystrybucji kinowej w Polsce. Filmem tym na polskim rynku dystrybucyjnym debiutuje firma Blink. Blink współpracował z firmą Gutek Film i zajmował się promocją kina gatunkowego świata, przebojów kinematografii praktycznie w Polsce nieznanych.
Według prognoz agencji PricewaterhouseCoopers indyjski sektor rozrywkowo-medialny będzie w najbliższych latach rosnąć najszybciej w całym regionie Azji i Pacyfiku.
Historyczni Reżyserzy z Bollywood
- Mehboob Khan
- Bimal Roy
- Raj Kapoor
Współcześni Wybitni Reżyserzy z Bollywood
- Sanjay Leela Bhansali
- Farah Khan
- Karan Johar
- Yash Chopra
- Ashutosh Gowariker
- Satish Kaushik
- Mani Ratnam
Najbardziej Znane Aktorki Bollywood
- Aishwarya Rai
- Amrita Rao
- Bipasha Basu
- Esha Deol
- Himani Shivpuri
- Isha Koppikar
- Jaya Bhaduri
- Kajol Devgan
- Kareena Kapoor
- Madhuri Dixit
- Priyanka Chopra
- Preity Zinta
- Rakhi Sawant
- Rani Mukherjee
- Sridevi Kapoor
- Seema Biswas
- Sushmita Sen
Najbardziej Znani Aktorzy Bollywood
- Aamir Khan
- Abhishek Bachchan
- Ajay Devgan
- Akshay Kumar
- Amitabh Bachchan
- Arjun Rampal
- Govinda
- Hrithik Roshan
- John Abraham
- Manoj Bajpai
- Muzamil Ibrahim
- Raj Kapoor
- Saif Ali Khan
- Salman Khan
- Shah Rukh Khan
- Sunil Shetty
- Uday Chopra
- Vivek Oberoi
- Zayed Khan
Bardziej Znane w Polsce Filmy Bollywood
* Czasem słońce, czasem deszcz (2001; hindi: Kabhi Khushi Kabhie Gham) * Devdas (2002) * Lagaan (2001; ang. (Lagaan: Once Upon a Time in India) – nominowany do Oscara w kategorii najlepszy film zagraniczny. * Aśoka Wielki (2001) * Coś się dzieje Kuch Kuch Hota Hai * Jestem przy tobie Main Hoon Na * Saathiya * Fanaa, część filmu była realizowana w Zakopanem * Gdyby jutra nie było Kal Ho Naa Ho * Żona dla zuchwałych Dilwale Dulhania Le Jayenge * Rebeliant (film) * Rang De Basanti (tj. "Kolor szafranu") – oficjalny kandydat w 2006 roku do Oscara w kategorii najlepszy film zagraniczny. * Dil Se "Z całego serca" * Kabhi Alvida Naa Kehna Nigdy nie mów żegnaj * Salaam Namaste "Trudna droga do miłości" (2005) * Race (2008) * Bunty aur Babli Bunty i Babli * Mohabbatein Miłość żyje wiecznie * Don (2006) * Dhoom (2004) * Dhoom 2 (2006) * Om Shanti Om (2007)
Kino Indyjskie w Literaturze Polskiej
* Ch. Das Gupta, The Painted Face. Studies in India's Popular Cinema, Delhi 1991. * T. Ganti Bollywood. A guide to popular Hindi cinema * A. Karp Zrozumieć Bollywood, Encyklopedia Gazety Wyborczej, tom 21 (2005-2006) 2007 * E. Królikowska-Avis, Indie podbijają Zachód, "Film" 2002 nr 10 * K. Magiera, Różnorodność kina Bollywoodu, czyli bogactwo repertuarowe w rozrywkowym kinie indyjskim, "Panoptikum" nr 5 (12) 2006. * V. Mishra, Bollywood Cinema: Temples of Desire, London-New York 2002. * V. Mishra, Autorstwo i powab romansu, "Kwartalnik Filmowy" nr 51 (2005) – fragment powyższej książki. * J. Pietrzak, Co Bollywood ma wspólnego z kiczem?, "Panoptikum" nr 5 (12) * J. Pietrzak, Skąd się bierze potęga Bollywood, "Przegląd" nr 35 (2006) * R. Smoczyński, Fabryka bogów, "Film" 2003 nr 2 * T. Szurlej, Bollywood. Indyjskie kino komercyjne, "Kwartalnik Filmowy" nr 51 (2005) * Shashi Tharoor Bollywood Dialog 2004 Warszawa (z ang. "Show Buisness" 1991)