Xian

Z Himalaya-Wiki

Xian - czytane Sian; po chińsku: 仙/仚/僊; pinyin: xiān; Wade–Giles: hsien - dosł: nieśmiertelny, istota nieśmiertelna, duchowo lub fizycznie nieśmiertelny, transcendentalny, oświecony, szaman, mag, mędrzec, pustelnik, osoba urzeczywistniona, niebiańskie piękno i mądrość, wniebowzięty; ideał mistyczny taoizmu, taoistyczny siddha - w taoizmie, określenie istoty, która osiągnęła nieśmiertelność, życie wieczne, wzniosła się ponad "świat pyłu" czy "prochu ziemi" i włada wieloma zdolnościami magicznymi, charyzmatami (w sensie mocy duchowych). Chiński taoistyczny Xian jest odpowiednikiem indyjskiego Ryszi i japońskiego Roszi.

Nieśmiertelni – w religijnej odmianie taoizmu święci, mężczyźni i kobiety, którzy za życia posiedli nadprzyrodzone zdolności (zazwyczaj alchemicy), a po śmierci stali się bogami (bóstwami nieba). O nieśmiertelnych, jako istotach wolnych i pozbawionych trosk, w kulturze taoistycznej pisał jako pierwszy Zhuangzi (Czuang Tsy), prawdopodobnie w znaczeniu alegorycznym, dla zilustrowania proponowanych przez siebie ideałów; jednak późniejsi taoiści uznali ich za istoty realne.

Nieśmiertelni dzielą się w taoizmie na trzy klasy:

  1. sheng ren - stanowią najwyższą klasę; zamieszkują najwyższe niebiosa; trudno ich odróżnić od bóstw, zwłaszcza że określane są tym samym terminem;
  2. cheng ren - mieszkający w drugim niebie; są to dusze bohaterów i świętych taoistycznych;
  3. xian ren - najliczniejsi, żyjący w najniższych niebiosach, to filozofowie i mędrcy taoistyczni, którzy osiągnęli nadprzyrodzone możliwości dzięki swym praktykom mistyczno-ascetycznym czy jogicznym.

Ci z nieśmiertelnych, którzy wybrali życie na ziemi, są w zasadzie nieodróżnialni od "zwykłych" mistrzów taoistycznych.

Taoizm, joga taoistyczna, qigong, zna różne drogi przywracania ciału czystych energii, które miało przy urodzeniu, i zapewnienia w ten sposób nieśmiertelności, podobnie jak to ma miejsce w tradycyjnej jodze, szczególnie w systemie znanym jako hatha joga, który najbardziej celuje w osiąganie fizycznej nieśmiertelności.

Jedni taoiści próbują osiągnąć nieśmiertelność na drodze alchemicznej przez wytworzenie eliksiru nieśmiertelności, eliksiru wiecznego życia czy wiecznej młodości (waidan), inni dążą do tego stanu przez ćwiczenia higieniczne, podobne do hatha jogi (higiena wewnętrznych bóstw), poprzez ćwiczenia oddechowe (xingqi, fuqi, taixi), poprzez ćwiczenia gimnastyczne w ruchu (daoyin), poprzez praktyki seksualne (fangzhongshu), posty i głodówki (zhai) lub medytację (zuowang, shouyi, cunsi).

Jako źródła eliksiru wymieniano specjalne drzewa, brzoskwinie - zwłaszcza te rosnące w ogrodzie Xiwangmu, a od zawsze brzoskwinia w Chinach jest symbolem nieśmiertelności - także liczne zioła, wodę ze specjalnych źródeł itp. Starożytny traktat geograficzny Księga gór i mórz mówi o drzewie nieśmiertelności i przynoszącym wieczną młodość źródle chi (czyli czerwonym, cynobrowym). Poszukiwania alchemików taoistycznych znacznie przyczyniły się do rozwoju chińskiej farmakopei, a w połączeniu z innymi praktykami – całości chińskiej medycyny tradycyjnej.

Wiara w eliksir nieśmiertelności zawsze była i jest bardzo silna i łączy się ona z potężnymi i popularnymi bóstwami jak Xiwangmu, Yi i jego żona Chang’e. Jedna z najbardziej znanych opowieści mówi o Yi, który otrzymał eliksir od Xiwangmu, ale Chang’e mu go skradła, osiągnęła nieśmiertelność i została boginią księżyca. Yi nie udało się uzyskać drugiej porcji eliksiru i zmarł na ziemi. Archetypowo, jest to obraz historii, w której jedno z małżonków usilnie praktykuje duchowy rozwój, a drugie usiłuje wykraść owoce praktyki, aby czerpać z nich korzyści. Wielu cesarzy podejmowało wysiłki, by zdobyć eliksir nieśmiertelności, np. Qin Shi Huang zorganizował wyprawy poszukujące położonych rzekomo na wschodnim oceanie Wysp Nieśmiertelnych, by od żyjących tam istot uzyskać eliksir. Późniejsi władcy, np. Han Wudi, zatrudniali taoistycznych alchemików i magów. Jedna opowieść mówi o dworzaninie, który połknął przeznaczony dla cesarza eliksir, a gdy rozwścieczony władca nakazał go stracić, uratował głowę, twierdząc, że jeśli lek był fałszywy, jego połknięcie i tak nie miało znaczenia, a jeśli prawdziwy, to rozkaz będzie niewykonalny.

Najlepszym miejscem pobytu ziemskich nieśmiertelnych są góry i lasy. Miejsca gdzie przebywają niebiańscy nieśmiertelni, to taoistyczne niebiosa (Tian), wyspy nieśmiertelności (Penglai, Yingzhou, Fangzhang) na Wschodzie, a także góry Kunlun na Zachodzie.

Nieśmiertelnych przedstawia się często jako jadących na żurawiu, gdyż wedle dawnych wierzeń ptaki te mogą dożyć wieku tysiąca lat i dłużej. Cynobrowa czerwień na głowach chińskich żurawi jest symbolem zachowania czystej siły życiowej składającej się z czystego yang. Dlatego żuraw jest tym ptakiem mistycznym na którym nieśmiertelny podróżuje do niebios (feisheng).

Liczne jest grono starożytnych nieśmiertelnych, a z nowszych czasów mamy najbardziej znane grono Ośmiu Nieśmiertelnych (Baxian) składając się ze szczególnie zasłużonych postaci historycznych.

Bibliografia

  • Wolfram Eberhard: Symbole chińskie. Słownik. Kraków: Universitas, 2007, s. 170.
  • W. Scott Morton, Charlton M. Lewis: Chiny: historia i kultura. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007, s. 62, seria: Ex Oriente.