Algol

Algol (β Per) - gwiazda zmienna w gwiazdozbiorze Perseusza, której zmiany jasności odkrył Goodrick w 1783.

Algol jest układem zaćmieniowym o okresie orbitalnym równym 2,87 doby. Zmiany jasności zawierają się w przedziale od 2,12 magnitudo do 3,29 magnitudo. Są one wynikiem przesłaniania się na przemian jaśniejszego i ciemniejszego składnika tej gwiazdy podwójnej*. Układ zaćmieniowy składa się z gorącej gwiazdy ciągu głównego typu widmowego B8 oraz mniej masywnego olbrzyma typu K0. Od Algola wzięła nazwę cała grupa gwiazd zmiennych typu Algola. Algol jest inny niż typowe Gwiazdy Stałe mniej więcej co trzy doby, a dokładnie co 68 godzin i 49 minut, przygasa na 8 do 10 godzin. Dla starożytnych był to wystarczający dowód na to, że czai się w nim zły duch, który co jakiś czas ukrywa się i coś knuje. Dobre moce nie mają przecież powodu ani by się ukrywać, ani by zasłaniać swoje latarnie.

Algol aktualnie znajduje się około 92-93 lata świetlne od Ziemi, jednak około 7,3 miliona lat temu znajdował się zaledwie około 9,8 lat świetlnych mając jasność około -2,5m. Jest to najbardziej niepomyślna, złoczynna z Gwiazd Stałych, a do tego gwiazda demoniczna. Przykładowo Bykom urodzonym pomiędzy 15-20 maja zaznacza się silne w horoskopie wpływ Koniunkcji Słońca z Algolem! Taki Byk może być osobą prowadzącą intensywne i pełne pasji życie wykluczające jakąkolwiek tolerancję dla zła i niesprawiedliwości. Taka osoba może być bardzo sroga, brutalna, bezlitosna i niszczycielsko usposobiona do wszelkich złych i niesprawiedliwych osób w otoczeniu. Takie osoby mogą odczuwać wpływ Algola inaczej Gorgony w swoje urodziny a także zawsze kiedy jest tranzyt przez 26 stopień Byka. Mniejsze natężenie wpływów Algola mogą odczuwać osoby mające jakąś planetę w 26 stopniu Byka albo jakiś węzeł czy inny aspekt.

• Algol składa się właściwie aż z trzech gwiazd, ale ta trzecia, świecąca najsłabiej, nie powodujezaćmień.

Nazwa

Tradycyjna nazwa tej gwiazdy, Algol, wywodzi się od arabskiego ‏رأس الغول‎ Ra᾽s al Ghul, co oznacza „Głowa Demona”. W kulturze hebrajskiej gwiazda nosiła nazwę ‏ראש השטן‎ Rōsh ha Sāṭān, „Głowa Diabła”, oraz ‏לילית‎ Lilith. Astrologia przez stulecia przypisywała tej gwieździe negatywny wpływ na człowieka, a „demoniczne” nazwy wiązały się z wyraźnie widocznymi zmianami jasności. W Almageście Ptolemeusza gwiazda była opisana jako „jasna w głowie Gorgony”, gdyż wraz z trzema innymi gwiazdami miała wyobrażać głowę Meduzy, pokonanej przez Perseusza. W 2016 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna formalnie zatwierdziła użycie nazwy Algol dla określenia tej gwiazdy

Zmienność blasku

Algol zazwyczaj jest drugą co do jasności gwiazdą w gwiazdozbiorze Perseusza, jego obserwowana wielkość gwiazdowa to około 2,1m. Jednak regularnie co 2,8673 doby (2 dni 20 godzin 49 minut) jego jasność maleje na około 10 godzin do 30% tej wartości (3,4m), po czym wraca do normy.

Jako pierwszy zmienność tej gwiazdy opisał Geminiano Montanari około 1667 roku. To że zmienność ta jest okresowa i regularna wykrył John Goodricke w 1782 lub 1783 roku, on też jako pierwszy poprawnie wytłumaczył przyczynę tej zmienności. Algol jest układem zaćmieniowym, w którym jaśniejszy składnik jest regularnie przesłaniany przez słabszy.

Periodyczną zmienność Algola znacznie wcześniej i niezależnie dostrzegli starożytni Egipcjanie. Do takich wniosków doprowadziła analiza tzw. „Kalendarza Kairskiego”, papirusu powstałego około roku 1200 p.n.e. Egipcjanie wyznaczyli jej okres na 2,85 dnia.

Układ Algola należy do pierwszych znanych układów spektroskopowo podwójnych. Znalezione w roku 1889 przez Hermanna Vogla przesunięcia dopplerowskie linii widmowych posłużyły do wyznaczenia krzywych zmian prędkości radialnej, potwierdzając podwójną naturę gwiazdy.

Od Algola wzięła nazwę cała grupa gwiazd zmiennych typu Algola.

Ruch własny

Algol w swoim ruchu wokół Centrum Galaktyki oddala się obecnie od Słońca, ale 6,9 miliona lat temu (miocen) przeszedł blisko Układu Słonecznego. Był wówczas odległy od Słońca o 2,4–2,7 pc (7,8–8,8 roku świetlnego), co jest odległością podobną lub mniejszą niż obecnie dzieląca Słońce i Syriusza. Ze względu na dużą masę układu (łącznie 5,8 M☉), mógł on zaburzyć orbity komet z obłoku Oorta w największym stopniu spośród gwiazd mijających Słońce w ciągu ostatnich 10 milionów lat.

Paradoks Algola

Sytuacja, gdy składniki układu podwójnego wydają się ewoluować inaczej, niż wynikałoby to z teorii ewolucji gwiazd.

Cechą tempa ewolucji gwiazd jest zależność od masy gwiazdy. Im większa jest masa gwiazdy, tym szybsze jest tempo ewolucji i tym szybciej odchodzi od ciągu głównego, przechodząc przez fazę podolbrzyma czy olbrzyma. W Algolu i innych podobnych układach stwierdzona została odwrotna relacja między gwiazdami układu: składnik mniej masywny jest już podolbrzymem, a drugi o masie znacznie większej pozostaje na ciągu głównym. Wydaje się to sprzeczne, gdyż gwiazdy układu podwójnego powstają zazwyczaj jednocześnie, zatem gwiazda bardziej masywna powinna być bardziej zaawansowana ewolucyjnie.

Przyczyną jest przepływ materii pomiędzy składnikami, często rejestrowany w układach podwójnych, który w istotny sposób zaburza normalny proces ewolucji gwiazdy, powodując odwrócenie relacji między masami. Jeśli przepływ ma miejsce na późnym etapie ewolucji masywniejszego składnika, ten staje się wtedy mniej masywny, zyskując tym samym nieproporcjonalną do czasu istnienia małą masę i tempo ewolucji, zaś składnik pierwotnie mniej masywny staje się gwiazdą masywną o szybkim tempie ewolucji i intensywnym wietrze gwiazdowym.

Algol w astrologii

Dawni astrologowie uważali Algola za najbardziej złowróżbną gwiazdę na całym niebie. To on miał sprowadzać wszelkie przeciwności losu, to podczas jego wpływów można było stracić życie – przez ścięcie głowy (jak Perseusz zrobił to Meduzie), przez powieszenie lub w inny sposób, z wyroku sądu. W starych podręcznikach astrologii obwiniano tę gwiazdę także o nagłe choroby. A jeśli była ona odpowiednio ustawiona w czyimś horoskopie, miała obdarzać dzikim, brutalnym i agresywnym temperamentem, który ściągał na człowieka poważne kłopoty. Miał też Algol powodować psucie się zębów, a arabscy wodzowie prawdopodobnie widzieli w nim opiekuna wojowników oraz broni, bo nie wszczynali bitew w czasie, kiedy jego światło przygasało.

Z Arabii wywodzi się mało znany system Piętnastu Beheniuszów. Beheniusze to jasne gwiazdy, które określano stałymi – w odróżnieniu od gwiazd wędrownych, czyli planet. Najpierw Arabowie, a potem astrologowie Europy widzieli w nich prawdziwe źródła astralnych mocy, które planety jedynie rozprowadzały po niebie. Byłyby więc owe gwiazdy czymś w rodzaju korzeni lub władców planet. Do każdego beheniusza przypisany był kamień szlechetny, roślina i magiczny rytuał.

W całej piętnastce Algol był gwiazdą numer jeden. Jego kamieniem był diament, a rośliną czarno kwitnący helleborus. Swej mocy gwiazda miała udzielać Saturnowi i Jowiszowi. W tarocie przypisywano jej kartę Wisielca.

Współczesna astrologia przeważnie pomija gwiazdy stałe. Nie rysuje się ich w horoskopach, ale właściwie nie ma powodu, aby je odrzucać. Najsilniejszy wpływ mają te gwiazdy stałe, które mijają się na niebie ze Słońcem i Księżycem, a więc leżą możliwie blisko ekliptyki – wspólnej drogi planet. Algol leży jednak dość daleko, bo 24 stopnie na północ, więc prawdziwych koniunkcji z planetami nie tworzy. Warto jednak obserwować, co robi w naszych horoskopach. Znajduje się w 26 stopniu znaku Byka. Słońce minie ten punkt 17 maja.