Ćittam

Ćit, ćitta, ćittam – trzy pojęcia oznaczające świadomość osadzoną w ośrodku serca, w anahata. Ćitta (pali Czitta , sanskryt trl. ćitta ) - kategoria ontologiczna w religiach dharmicznych tłumaczona zależnie od tradycji jako umysł wyższy lub niższy umysł.

Ćitta indywidualna czyli wjasti, vyasti ćitta, przynależąca do dźiwy, jiva - pojmowana jest jako nieskończenie mała część ćitty kosmicznej, samaszti ćitty, powstałej z czystej mahat sattwy - części sattwicznej mahat tattwy. Ćitta w filozofii indyjskiej to cześć antahkarany, magazyn samskar (impresji, przyczyn), źródło świadomości, siedziba duszy jednostki. Bóstwem ćitty jest Naraga. Proces rozwoju duchowego to nieustanne, niekończące się poszerzanie ćittamu.

Ćittaśarira (trl. cittaśarIra , ciało świdomości, umysłowo-rozumowe) - ciało subtelne w hinduizmie, jedna z powłok istoty ludzkiej. Ciało to jest poza kategoriami żyjące i umarłe, i stanowi opozycję wobec ciała z mięsa, mansadeha. Jogawasisztha werset 3.22.15 objaśnia, iż ćittaśarira jest "Rzeczywistością bez przestrzeni', Vaikaśasat.

Bodhićitta (chiń. putixin 菩提心; kor. porisim; jap. bodaishin; wiet. Bồ-đê-tâm; tyb. byang chub kyi sems), dosł. oświecająca świadomość, umysł oświecenia, przebudzone serce-umysł lub serce przebudzonego umysłu — w buddyzmie na poczatek drogi aspiracja osiągnięcia oświecenia dla dobra wszystkich czujących istot.

Bodhićitta ma fundamentalne znaczenie dla skuteczności duchowych praktyk, ponieważ łączy nastawienie i pogląd ukierunkowane na zaufanie do wrodzonej wszystkim czującym istotom zdolności do tego, by rozpoznała się w nich pierwotna natura Umysłu, Jaźni, Duszy. Bodhićitta jest często porównywana do zarodka, swoistej "iskry oświecenia", w której swój początek ma proces dążenia do wyzwolenia i osiągnięcia stanu Buddy (Buddha) - Oswieconego. Podstawami bodhićitty są miłująca dobroć (maitri) i współczucie (karuna) oraz jak uczą Jogasutry spontaniczna radość (mudita) i spokój ducha (upeksza).

Cztery boskie cechy:

• maitri - życzliwość, dobroć i sympatia dla dobrych ludzi;
• karuna - współczucie i dobroczynność dla chorych i cierpiących;
• mudita - radość, spontaniczne cieszenie się z sukcesów tych którym się powodzi;
• upeksza - spokój ducha, obojętność w karaniu złych i niegodziwych oraz w znoszeniu prześladowań przez złych ludzi;

to cztery filary przejawiania oświecającej świadomości bodhićittam.

Bibliografia

• Czitta-śarira. W: Georg Feuerstein: Joga - Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 70. ISBN 83-914652-5-X.
• Tattwa bodha II.4. W: Śankaraczarja: Śankaraczarja. Klejnot mądrości Wschodu. Józef Świtkowski (tł.), Leonard Górnicki (red.). Wyd. 1. Wrocław: "Borgis" Pracownia, 1999, s. 130. ISBN 8387129704.