Trika

Trika lub Trika Darśana - w dewanagari: त्रिक dosłownie "trójka", "trójca", "triada", troistość, "wiedza potrójna" – jedna z głównych koncepcji w śiwaizmie kaszmirskim, który do początku XX wieku był znany właśnie pod tą nazwą, gdyż charakterystyczną cechą są różne kategorie filozoficzne uporządkowane w trójki.

Ontologicznie rzecz ujmując, istnieją trzy podstawowe kategorie: Śiwa - byt transcendentny, Śakti - energia tworzenia czy raczej moc stwórcza i Nara - człowiek, istota ludzka (lub zamiennie Aṇu - atom, indywidualność).

Istnieje triada energii: Ićcza Śakti (ang. Icchā Śakti) - energia woli, Dźńana Śakti (ang. Jñāna Śakti) - energia poznania, oraz Krija Śakti (ang. Kriyā Śakti) - energia działania.

Istnieje triada poznania (rozumienia): Pramatri - podmiot poznający, Pramana - sposób poznania, oraz Prameya - obiekt poznania.

Istnieją trzy podstawowe stany świadomości: dźagrat (jāgrat) - stan czuwania czy jawy, swapna (svapna) - marzenia senne czy śnienia, suszupti (suszupti) - sen bez marzeń sennych.

Istnieją trzy klasy ksiąg systemu Trika: Agama Śastra, Spanda Śastra, Pratjabhidźna Śastra.

Najważniejsza trójca czy trójka dotyczy troistości ścieżki duchowego rozwoju czy raczej trzech coraz wyższych ścieżek:

• Anawopaja (Āṇavopāya), anawa upaja - indywidualna ścieżka rozwoju dotycząca Aṇu (atomu indywidualności) czy Nara (człowieka), własny wysiłek człowieka (anawa to ego) zmierzający do przebudzenia duchowego poprzez rozum (buddhi), energię oddechu (prana), pracę z ciałem (deha), magiczne znaki i amulety (jantry) oraz obrazy mistrzów (murti).
• Śaktopaja (Śāktopāya), Śakti upaja - ścieżka boskiej energii i duchowej Mocy, ścieżka Śakti, ścieżka harmonii emocji, uczuć i myśli z Boginią, ścieżka środkowa, ścieżka mistyczno-magiczna, etap charyzmatyczny, siddhi.
• Śambhawopaja (Śāmbhavopāya), Śambhawa upaja - boska ścieżka, duchowa droga nieba, ścieżka Śiwa Boga, niemożliwe do powstrzymania duchowe aspiracje jogina, ścieżka zawierająca dwie poprzednie, niebiańska ścieżka Śiwa Boga.