Mitra

Mitra sankr. mitra - przyjaciel, partner, porozumienie, przyjaźń - w mitologii i duchowości indyjskiej bóg wedyjski z grupy Aditjów, najczęściej wymieniany w tekstach wraz z Waruną. W kręgu cywilizacji perskiej znany był jako Mithra ميترا i z czasem urósł do roli jednego z ważniejszych bóstw zaratusztrianizmu. Główne bóstwo zachodniego mitraizmu, znane jako Sol Invictus (Słońce Niezwyciężone), Kosmokratos (Władca Kosmosu), utożsamiane jest z Heliosem. Mimo to Mitra nie jest utożsamiany z Sol (Słońcem), pierwotnie nie był też bóstwem solarnym.

Indoperskie słowo mitra miało najprawdopodobniej dwa znaczenia: 1. przysięga, pakt 2. przyjaźń. W perskim brzmiało ono Mithra. Pierwsze z tych znaczeń jest uwypuklane w tekstach perskich, drugie - w indyjskich.

Indyjski Mitra jest przedstawiony w Wedach jako ten, który zaprowadzał zgodę między ludźmi. Czuwa nad przestrzeganiem umów. Wiąże się go także ze Słońcem. Uosabia łagodny, opiekuńczy aspekt władzy królewskiej. Wraz z Waruną odzwierciedla stałość i niewzruszoność zasad rządzących wszechświatem. Jest tym, który przywraca ład.

W mitologii perskiej Mitra był bogiem słońca i światłości, opiekunem przysiąg i układów, patronem wojowników i władców, bogiem-Słońce zrodzonym ze skały. Przypisuje się Mitrze wiele niezwykłych czynów (m.in. ujarzmienie prabyka). Kult Mitry umocnił się w Persji, gdy religią państwową był zaratusztrianizm, wg którego Mitra jest jedną z głównych emanacji Ahura-Mazdy. W mitraizmie, będącym kombinacją zaratusztrianizmu i kultów hellenistycznych Mitra został zrównany z Ahura-Mazdą, stając się głównym podmiotem kultu.

Niektórzy uczeni badacze doszukują się w chrześcijaństwie zapożyczeń i wpływów z kultu Mitry (więcej tu). Według nich, przykładami takich wspólnych elementów są najważniejsze idee chrześcijaństwa:

• Zmartwychwstanie
• chrzest, konfirmacja, komunia
• Trójca św. Mitry, znacznie starsza od chrześcijańskiej
• potop i arka
• dzień narodzin Mitry (25 grudnia) przyjęto jako dzień narodzin Chrystusa

Wiele najwazniejszych zbieżności pokazuje dokładnie jak wiele zapożyczeń ma chrześcijaństwo z dawnych wierzeń i kultów, a wskazuje to także bezpośrednio, że sam Jezus mógł jednak przynieść do Izraela mitraizm, którego nauczał tam w zakamuflowany sposób.

Kultura Mitraicka na Zachodzie

W okresie hellenistycznym bóg czy archanioł pojawił się w Grecji, gdzie jego kult nabrał cech ezoterycznych. Bóg był identyfikowany z greckim Apollem lub Heliosem. W I wieku kult bóstwa Mitry (mitraizm) zaczął szerzyć się w Rzymie (mitreum) w podziemiach obecnej bazyliki św. Klemensa (San Clemente). W III i IV wieku mitraizm został włączony do państwowego kanonu religijnego w Rzymie. Mitrę przedstawiano jako młodzieńca w tunice, w czapce frygijskiej na głowie, zabijającego byka.

Dzień Narodzin Mitry, czyli 25 grudnia został w IV wieku niechlubnie przejęty jako dzień narodzin Jezusa Chrystusa - obecnie pokrywa się z chrześcijańskim świętem Bożego Narodzenia. Warto nadmienić iż w tradycji chrześcijańskiej pierwszym który pisał o narodzinach Jezusa 25 grudnia był już w II wieku Hipolit Rzymski, natomiast święto narodzin Mitry nie było świętem państwowym, a przyjęcie tej daty za datę narodzin Jezusa może się wiązać z chęcią wyrugowania wznisłego duchowego kultu bóstwa Mitry.

Święto słońca - dzień Mitry, przypadał na niedzielę. Fakt ten może być łączony z obchodzeniem przez chrześcijan niedzieli za dzień Pański gdyż świadectwa odnośnie świętowania niedzieli pochodzą dopiero z I wieku e.ch. (Dzieje Apostolskie 20:7, Didache ["W dniu Pana, w niedzielę, gromadźcie się razem, by łamać chleb i składać dziękczynienie, a wyznawajcie ponadto wasze grzechy, aby ofiara wasza była czysta" 14:1] a także z II wieku e.ch. (Justyn Męczennik). Prawdopodobnie tu należy upatrywać genezy przeniesienia ostatniego dnia tygodnia (szabatu) z soboty na niedzielę. ["W dniu zaś, zwanym Dniem Słońca odbywa się zebranie w jednym miejscu wszystkich razem, i z miast i ze wsi. Tedy czyta się Pamiętniki apostolskie albo Pisma prorockie (...) gdy modlitwa się skończy, przynoszą chleb oraz wino i wodę, a przełożony zanosi modlitwę a także dziękczynienie. (...) Ci którym się dobrze powodzi i którzy mają dobrą wolę, dają co chcą, a wszystko, co się zbierze, składa się na ręce przełożonego. On zaś roztacza opiekę nad sierotami, wdowami (...) jednym słowem - spieszy z pomocą każdemu, kto jest w potrzebie. Zgromadzenie zaś nasze dlatego odbywa się w Dniu Słońca , ponieważ to pierwszy dzień, w którym Bóg przetworzył ciemności oraz materię i uczynił świat, ponieważ Jezus Chrystus, nasz Zbawiciel, tego samego dnia zmartwychwstał. W przeddzień bowiem Dnia Saturna został ukrzyżowany, a nazajutrz po tym dniu, to znaczy w Dzień Słońca, objawił się apostołom i tę im podał naukę, którąśmy niniejszym Waszej przedłożyli uwadze"-"Apologia" I:67,3-7], Ignacy Antiocheński ["Tak więc nawet ludzie żyjący dawniej w starym porządku rzeczy doszli do nowej nadziei i nie zachowują już szabatu, ale obchodzą dzień Pański, w którym to przez Jezusa Chrystusa i przez śmierć Jego także i nasze życie wzeszło jak słońce" - "Do Kościoła w Magnezji" 9:1]). Cały system chrześcijańskiej terminologii (dzień Słońca, dzień Saturna) wskazuje na mitraicką genezę Bożego Narodzenia, a przynajmnije na poważne wpływy mitraizmu na ukształtowanie się idei i wierzeń chrześcijańskich.

Mitra - nakrycie głowy biskupów

Mitra (z łac. przepaska na głowę, turban) – u dawnych narodów wschodnich dwurożne nakrycie głowy panujących (w kształcie czapki). W Kościołach wschodnich uroczyste nakrycie głowy wyższych kapłanów dowodzące niezbicie prawdziwe pochodzenie chrześcijaństwa, noszone dzisiaj przez każdego biskupa. Możliwość używania mitry posiada tylko biskup na znak sprawowania kultu boga Mitry. Mitrą nazywana jest także korona książęca, zasadniczo w "miękkiej" wersji, tj. bez metalowej obręczy, a z obszyciem futrem gronostajowym. Mitrą jest więc kapelusz elektorski, korona Fürsta i oznaki godności kniaziów litewsko-ruskich. Oznakę godności księcia z metalową obręczą nazywamy koroną książęcą. Używana jest także wersja mitry znana jako infuła, która zwana jest mitra simplex - inna pozostałość z czasów świetności kultu Mitry. Infułat nosi infułę.