Prana

Prańa (sanskr. prańah, w dewanagari प्राण , sansk. trl. prāṇāh) - w jodze i tantrach, także w hinduizmie i szkołach teozofii siła życiowa utrzymujące przy życiu wszystkie istoty żywe, inaczej oddech; w znaczeniu potocznym prana to powietrze, oddech. Prańa to jeden z pięciu prądów witalnych związanych z istnieniem życia i żywiołami jak apana, udana, wjana, samana. Joga i tantra przywiązują wielką wagę do sztuki oddychania dla rozwinięcia i kontrolowania strumienia prany. Bez upewnienia się, że całkowicie zanikła lekarz hinduski nie może odłączyć umarłej nawet osoby od aparatury która podtrzymywała życie.

Powszechnie znane synonimy słowa Prana to Śvasa, Marut, Wata, Waju (Vayu) oraz Pavana. Terminy prana oraz apana są często używane w sensie odpowiednio wdechu i wydechu. Energia witalna, w tym prana, wedle Taitrija-Upaniszad krąży w polu życiowej energii znanej jako Prana-maja-mana-kośa lub Lingaśarira, Pranaśarira (Ciało Praniczne).

Jogawasisztha (3.13.31) określa pranę jako wibrującą moc, spanda śakti, która tkwi u podłoża wszelkiego życia. Prana w Rygwedzie oznacza oddech kosmicznego Purusza (Świetlista Dusza) i tchnienie życia w znaczeniu ogólnym, podobnie jak hebrajskie nefesz. Prana w najstarszych znanych tekstach Rygwedy jest tchnieniem Brahmana, jako transcendentne źródło całego stworzenia.

Autorzy indyjscy wyróżniają powszechną czyli podstawową siłę życiową nazywając ją mukhya prāṇāh, od indywidualnej siły życiowej ożywiającej byt jednostkowy zwaną dźiwa prana (jiva prāṇāh) lub hansa prāṇāh. Indywidualna siła życiowa, dżiwa prana mieści się w sercu, a jej często wspominanym kolorem jest odcień czerwieni.

Prana jako subtelna substancja ożywcza krąży w ustach, nosie, sercu, pępku, paluchach kończyn i odpowiada za przyswajanie pokarmu. Brak prany powoduje trudności w asymilacji zjedzonej treści pokarmowej (patrz: Triśikhibrahmana-Upaniszad, werset 2.79 i następne). Prana jest także usytuowana czy gromadzona w środku brzucha i ma za zadanie oddzielać wodę i pokarmy o stałej konsystencji oraz ich esencje (rasa), o czym wspomina Jogadżńawalkja, werset 4.58 i następne. Tantryczne jogi zbiornik prany w środku brzucha nazywają terminem Bindu Visarga i kojarzą z pępkiem oraz energią urodzeniową czy łonową, prenatalną.

Prana to chińskie Qi lub Chi, a w transkrypcji japońskiej i koreańskiej "Ki", w filozofii chińskiej energia życiowa czy witalna, której manifestacją są zjawiska i procesy natury. W szczególności energia Qi jest silnie związana z siłami życiowymi natury i człowieka. Chiński ideogram Qi oraz japoński Ki składa się ze znaku reprezentującego gotowany ryż oraz znak oznaczającego parę wodną, co wskazuje na podwójną, materialną i niematerialną, naturę Qi. Rdzeń znaku Qi powstaje z ideogramu oznaczającego "Drzewo", sugerującego, że Qi praktykuje się pod drzewem. Dosłownie pojęcie to oznacza więc "gaz" lub "eter", ale także "oddech". "ducha", "życie". W filozofii chińskiej podobnie jak w jodze i tantrach pranah, termin ten używany jest na określenie jednocześnie "życiowego tchnienia" i "kosmicznej energii". Jest to więc chińska odmiana idei fundamentalnej jedności człowieka i wszechświata. "Qi" oznacza także "intencje", "emocje", co obrazuje potoczny zwrot "shengqi" - "złościć się", który oznacza dosł. "rodzić", albo "wydawać na świat qi", bowiem zagniewany człowiek nierzadko charakterystycznie dyszy.