Nafs

Nafs, po arabsku نَفْس — ego, ja, jaźń, czasem dusza zwierzęca, wolna wola - swawola. Nafs (literki: nūn fā sīn) jest wymiarem człowieka, pomiędzy wolnym duchem ruh, który jest światłem, a materialnym ciałem gism, które jest ciemnością. Duchowa walka mudżahada prowadzona jest przeciwko ciągnącym w dół tendencjom nafs, które uwodzą serce qalb i próbują odwieść je od Boga. Nafs jest również domeną imaginacji.

Bóg jest wewnątrz naszych jaźni, ale my Go nie widzimy. Cała praca Tasawwuf zmierza w kierunku transformacji niższej czy zwierzęcej jaźni al-nafs al-ammara w Wyższą Jaźń al-nafs al-kamila, oraz postrzegania Boga we wszystkim. Istnieje siedem etapów rozwoju jaźni (ego), siedem pozycji w rytualnej modlitwie, siedem wierszy w pierwszym rozdziale Koranu al-Fatiha (Fateha) i siedem poziomów wiedzy. Wszystko to jest ze sobą ostatecznie powiązane.

Al-nafs al-ammara — „jaźń która włada”. Koran mówi o tej jaźni: „dusza bowiem pobudza do złego, jeśli tylko nie zmiłuje się mój Pan ”(12:53). Nafs przebywa w sferze zmysłów i jest zdominowana przez ziemskie pasje i pragnienia. Wstępna walka we wczesnych etapach podróży duchowej skierowana jest przeciwko al-nafs al-ammara. Ta jaźń odpowiada pierwszej postawie stojącej kijam rytualnej modlitwy sala.

Poziom nafs, wspominanego 298 razy w Koranie, w tym 295 razy jako nafs, to poziom umysłu targanego namiętnościami, szczególnie lękiem i gniewem. Większość sufich rozróżnia cztery poziomy nafs: nafs rządzące (nafs-e ammara), nafs samo-obwiniające się (nafs-e lawwama), nafs zainspirowane (nafs-e mohama) i nafs spokojne (nafs-e motma’enna).

Rodzaje podstawowe nafs:

• Nafs-i-ammara -nafs podstawowych, zwierzęcych instynktów. Za podszeptami tego rodzaju nafs czlowiek popełnia grzechy, z chęci zaspokojenia owych instynktów.
• Nafs-i-lawwama -samo-oskarżające się nafs. Jaźń człowieka wznosi się na wyższy poziom, nafs widzi, że czyni zło i żałuje tego.
• Nafs-i-mutma’inna– nafs pokoju. Dusza uspokojona, cel ścieżki sufich. W tym stanie człowiek osiąga doskonałość wiary, zostawia za soba zło, i wszelkie jego przejawy, takie jak np złe maniery; dusza osiąga spokój, błogość.

Inne, pośrednie rodzaje nafs, to:

• Nafs inspirowane- nafs-i-mulhama- jest to stan, w którym dusza rozróżniając dobro od zła, zaczyna skłaniać się wyraźnie ku dobru. Nafs oskarżające to skrucha za popełnione zło, nafs inspirowane to już czynienie dobra.
• Nafs zadowolone- nafs-i-radiyya– na tym etapie dusza jest zadowolona, cokolwiek przyniosą jej wyroki Boga.
• Nafs zadowalające- nafs-i-mardiyya– na tym etapie dusza daje radość innym, poprzez dobre uczynki, dobre maniery.
• Nafs czyste, oczyszczone- nafs-i-safiyya– końcowy etap, osiągnięcie doskonałości. Dusza pozostaje w doskonałej zgodzie z Bogiem.