Nakszibandijja
Nakszibandijja, Naqshibandiyya, Nakszbandijja (per. نقشبندی) – mistyczne sunnickie bractwo sufickie założone przez Chładża (Khwaja) Baha' ad-Din Muhammada Ibn Muhammada Nakszbanda (1318-1389). Jedno z najliczniejszych i najbardziej popularnych bractw sufickich działających w całym współczesnym świecie muzułmańskim. Posiada wiele, często samodzielnych, odłamów. Murid, uczniowie naqszibandi modlą się (zikr) po cichu, w sposób nieprzerwany, uważając iż osiąga się w ten sposób bardzo silny związek z Bogiem. Cichy zikr (recytacja) jest elementem odróżniającym szkołę nakszbandijja od innych tarikatów sufickich. Rytuał modlitewny nakszbandijja odbywa się często bez żadnych świątyń i form organizacyjnych: uczniowie (murid) siedząc w kręgu lub pojedynczo szepczą święte wyrażenia (wazifa, ang. wasifa, łosifa) aż do osiągnięcia mistycznej ekstazy i duchowej komuni z Bogiem, Absolutem. Obejmuje on również muzykę i taniec. Murid mogą także (choć nie muszą) wyróżniać się ubiorem.
Nakszbandijja zrodziła się w Persji, jednak bardzo szybko została stamtąd wyparta. Nieliczni jej uczniowie przetrwali w Kurdystanie. Na tereny Persji powróciła dopiero w XIX wieku. Najwięcej zwolenników zdobyła jednak w Azji Środkowej oraz Turcji. Nakszbandijja była silnie związana z Timurydami. Główny ośrodek tariki nakszbandijskiej znajdował się w Bucharze. Obejmował on suficki meczet i szkołę. Jednorazowo mieściło się tam ponad pięć tysiąc ludzi. Był największym muzułmańskim ośrodkiem nauki sufizmu oraz mistycznego islamu w centralnej Azji. W odróżnieniu od innych bractw sufickich (takich jak czisztijja, kadirijja, jasawijja i kubrawijja) członkowie tariki nakszbandijskiej uznają pracę misjonarską i aktywność polityczną za ważną część duchowej drogi rozwoju człowieka.
Wielu członków stało na czele powstań przeciwko władzy carskiej i komunistycznej na ziemiach byłych republik ZSRR w Azji Środkowej. Tarika nakszbandijja była głównym organizatorem religijnej i antykolonialnej walki na Północnym Kaukazie. Wpływy tego porządku wzrosły na Kaukazie na początku XIX wieku, głównie za sprawą jego bocznego nurtu – chalidijja, biorącego swą nazwę od imienia szejcha Chalida al-Szachrazuri. Pierwszym z przywódców mistyczno-religijnych wprowadzających porządek nakszbandijja na Kaukazie był Ismail al-Kurdumiri, czynny w chanacie szirwańskim. Jego nauki na grunt Dagestanu z powodzeniem przeniósł szejch Chas Muhammad al-Shirwani, którego z czasem zastąpił Muhammad al-Jaragi. Działalność kaznodziejska tego ostatniego zyskała wielki rozgłos, wzmacniany opowieściami, gdyż czynił wielkie cuda i był zesłany przez samego Allah Boga. Wielu uczonych uważa go za twórcę religijno-politycznego ruchu zwanego miurydyzmem. Jego następcą (jako przywódca nakszbandijji na Kaukazie) został Said Dżamal al-Ghumuqi.
Od czasu powstania Mansura porządek nakszibandijja odgrywał bardzo ważną rolę w kaukaskiej historii. Żelazna dyscyplina, całkowite poświęcenie dla ideałów i ścisła hierarchia, na której było oparte bractwo sufickie, stanowiło istotny czynnik oporu kaukaskich górali wobec rosyjskiego podboju. Nie tylko przywódcy ruchu, ale też lokalne władze (naibowie) i większość wojowników było związanych z nakszbandijja. Bractwo w zasadniczym stopniu przyczyniło się do przekształcenia na wpół pogańskich górali w ortodoksyjnych muzułmanów, wprowadziło islam do animistycznych obszarów górnej Czeczenii i czerkieskich plemion zachodniego Kaukazu, ze szkodą jednak dla dawnych tamtejszych tradycji szamańskich. Nawet porażka miurydów w 1859 roku i masowa emigracja kaukaskich muzułmanów do Turcji nie zniszczyła wpływów nakszbandijji w Dagestanie i Czeczenii.
Najważniejsze odłamy naqszibandiyya to: chalidijja, jasawijja, mudżaddidijja, parsa'ijja.
Współcześnie, sufickie bractwo nakszbandijja jest szczególnie aktywne w Turcji, Afganistanie, Czeczenii, Dagestanie, Tadżykistanie, Kurdystanie, Syrii, Egipcie, Palestynie, Indiach, Indonezji, Malezji, Chinach. Jest drugim co do wielkości bractwem sufickim wśród Kurdów. Dargah (mauzoleum) założyciela bractwa nakszibandijja znajduje się niedaleko Buchary i jest najważniejszym celem pielgrzymek w Azji Środkowej.
Linki zewnętrzne
Portal nauk duchowych i społecznych tradycyjnych szkół i zakonów sufickich w Polsce