Ney

Ney, także pisane nai, nye, nay; nay-i siyah; gagri tuiduk, lub karghy tuiduk – rodzaj fletu, piszczałka o zadęciu krawędziowym, popularny w muzyce Środkowego Wschodu, w Azji Mniejszej. Fletu ney używają także sufi i derwisze w swoim nauczaniu w formie poezji śpiewanej. Ney to instrument o bardzo bogatej historii, który widnieje nawet na freskach egipskich piramid. Ney zostało także odkryte podczas wykopalisk archeologicznych w Ur. Wskazuje to, iż od 5000 lat jest ciągle obecne, stając się jednym z najstarszych instrumentów muzycznych jakie są jeszcze w użyciu.

Ney to eden z najstarszych instrumentów muzycznych, którego ślady można odnaleźć w Egipcie już ponad 3000 lat p.e.ch. Ney perski to piszczałka o zadęciu krawędziowym o długości od 60 do 70 cm. Tradycyjnie wytwarza się ją z lasecznicy trzcinowatej, jednak współcześnie często używa się plastikowych lub metalowych rurek. Klasyczny irański czy perski ney posiada 6 otworów, z których jeden znajduje się z tyłu. W krajach arabskich i Turcji instrument ten ma 7 otworów; 6 z przodu i jeden z tyłu na kciuk.

Ney wykonane jest z pustej trzciny z 5 lub 6 otworami oraz dodatkowym na kciuk. Jego nazwa wywodzi się z języka Pahlawi i oznacza trzcinę. Współcześnie ney wykonywana jest także z plastiku lub metalu. Rozłożenie otworów wpływa na jakość dźwięku. Wysokość tonu zależy od położenia otworów a także rozmieszczenia rąk. Bardzo wprawny muzyk potrafi uzyskać ponad trzy oktawy. Perski ney nie używa jakichkolwiek ustników. W dmuchaniu używa się zarówno ust jak i języka. W ney dźwięk można osiągnąć czy też wydobyć przy pomocy opuszków palców albo zamknięcia na połowę otworów. Ważne jest prawidłowe ułożenie palców, każda zasłaniana dziurka zmienia dźwięk na wyższy ton. Należy dmuchać nieco na skos, wkładając końcówkę instrumentu między zęby i nakierować powietrze językiem.

Najbardziej zwykle zaskakującym w ney jest fakt, jak szalenie trudno wydobyć z tego instrumentu jakikolwiek dźwięk, nawet jak się gra na instrumentach detych! Jego prosta budowa – pojedynczej pustej „rurki” z otworami sprawia, że pierwsze próby wydobycia jakiegokolwiek dźwięku zwykle zakańczają się niepowodzeniem. Kto gra na tym prostym instrumencie zwykle twierdzi, że sztuczką i sekretem jest odpowiedni kąt przyłożenia ney do ust. Można też zakupić specjalny ustnik ponoć ułatwiający granie, często jednak bez szczególnych rezultatów, bo ustnik wcale nie pomaga. Ze względu na specyfikę swego dźwięku, ney jest też wykorzystywana do wykonywania szumu wody, „płaczu” zwierząt, lamentu, muzyki serca, tęsknej miłości.

Instrument jest zwykle uparty jak osioł Hodży Nasrudina, i kiedy nie poznaje swojego jeźdźca, odmawia współpracy. Granie na ney wydaje się proste, ale opanowanie techniki wymaga całego życia. Zdolniejsi już po kilku dniach usilnych starań wydobywają z ney'a pierwsze dźwięki. Nic dziwnego, że kobry w uznaniu zdolności wydobywania dźwięków z neya zaczynają do muzyki tego instrumentu tańczyć (co była uznawane za objaw magicznych zdolności muzyka z tańczącą kobrą). Pasja i oddanie pozwala wydobyć pierwsze dźwięki i nauczyć się grać na flecie ney. Sufi perscy zawsze potrafili grać na ney.