Moksza

Moksza (mukti - z sanskrytu - "wyzwolenie") w hinduizmie, jodze i dźinizmie - ostateczne wyjście poza krąg samsary i tym samym zaprzestanie przyjmowania kolejnych wcieleń po śmierci (reinkarnacji). Możliwe do osiągnięcia różnymi sposobami, m.in.: poprzez medytację lub bhakti (czyli akt całkowitego oddania się Bogu). Odpowiednik oświecenia znanego w buddyzmie i zbawienia znanego w chrześcijaństwie. Aż dziw bierze, że polscy tłumacze unikają jak ognia przełożenia słowa Moksza jako Zbawienie, tak, żeby było powszechnie zrozumiałe.

Teologicznie czy teozoficznie moksza jest odpowiednikiem chrześcijańskiego zbawienia. Jednak nie jest to jedynie "nagroda" za dobre uczynki otrzymana po śmierci, lecz doświadczenie przemienienia za życia, jakie towarzyszy całkowitemu rozpadowi identyfikacji się z ego, a przebudzenie w duszy, atmanie puruszy. W tym sensie moksza może być rozumiana jako stan jedności z Bogiem i doświadczenie bycia w Bogu, bycia częścią Boga, włącznie z przejawami mądrości i mocy.

Rishi z Indii nauczają, iż termin moksza wywieść można od moha kszaja, złożenia dwóch słów. Otrzymana tą drogą definicja mokszy to: eliminacja złudzeń, iluzji i błędów. Mo-Ksza to Oczyszczenie Wiedzą i Mądrością. W filozofii hinduskiej moksza rozumiana jest jako wyzwolenie od iluzji (maja) wywołanej pełną identyfikacją umysłu z myślami oraz percepcjami zmysłowymi, uwięzionymi w świecie form: energii, materii, czasu, przestrzeni oraz zależności przyczynowo-skutkowych (karma), a przez to nie pozwalającymi na doświadczenie własnej prawdziwej natury - czystej świadomości, która nie ma żadnej formy ani kształtu.