Adwaita

Advaita (sanskr. अद्वैत वेदान्त - advaita vedanta, niedwoistość, niedualność, bezdwójność), w niepoprawnym, fatalnym spolszczeniu - adwajta. W filozofii indyjskiej jest to monistyczny kierunek wedanty. Jego twórcą jest Ryszi Dattatreya (około 3.000 p.e.ch., a kontynuatorem Adi Śankara - znakomity reformatów indyjskiego brahmanizmu.

Podstawowe pojęcia filozofii advaita Brahman (Wszechduch, Bóg, Absolut) oraz Atman (dusza, duch, jaźń).

Brahman

Według Advaitam jedynym realnym bytem jest Brahman. Jest to Bóg Absolut, przenika On cały wszechświat oraz wykracza poza niego, podtrzymuje go. Brahman jest Nirguna - bezpostaciowy. Znajduje się jednocześnie daleko i blisko, jest zarazem duży i mały. Nie da się go zniszczyć, nie ma wyższej Rzeczywistości (Sat) nad Niego.

Brahman to Bóg Jedyny, Najwyższy. Można go symbolicznie przedstawić pod dowolną postacią i oddawać jej dewocyjną cześć (zob. bhakti) co pomaga w dotarciu do niego. Jest to wówczas Saguna Brahman - Brahman z atrybutami. Formą taką może być Wisznu, Śiwa, Dewi, Ganeśa, Surya czy Murugan. Według Śankary form tych może być bardzo wiele, wszystkie są równe i cześć oddawana dowolnej jest kierowana do tego samego Nirguna Brahmana.

Atman

Adi Śankara uważał, że prawdziwą naturą każdej istoty jest Atman co się często tłumaczy jako "Jaźń". Atman i Brahman jest jednym i tym samym. Toteż każda istota jest tak naprawdę Brahmanem - między nią, a Brahmanem nie ma żadnych różnic. Nie doświadcza tego jednak, gdyż przeszkadza jej zasłona maji. Gdy zasłona ta zostanie zerwana, wtedy człowiek urzeczywistni sobie, że jest Brahmanem i doświadczy w pełni swej prawdziwej natury.

Maja Devi

Śri Adi Śankara uważa, że cały świat nas otaczający jest Mają, czyli iluzją, wytworem, sztuczką kuglarską "wyśnioną" przez Brahmana. Oddziela ona nas od naszej prawdziwej natury: Atman-Brahman. U podstaw naszego trwania w maji leży avidya (niewiedza). Świat wokół nas nie jest całkowicie nieprawdziwy, w pełni tego słowa znaczenia, jest emanacją Brahmana, ale istnieje na jakby niższym poziomie w hierarchii bytu.

Śri Adi Śankara wyróżnia trzy poziomy istnienia:

1. Istnienie pozorne - sny, halucynacje itp. 2. Istnienie empiryczne - świat który dostrzegamy na jawie 3. Istnienie absolutne - Brahman; Śankara podkreślał, że nie ma istnienia wyższego od Brahmana, nie da się go unieważnić w żaden sposób.

Przy przejściu z wyższego do niższego niższe ulega unieważnieniu (badha). Gdy stajemy się Brahmanem świat wokół nas zostaje unieważniony podobnie jak unieważniamy nasze sny gdy się budzimy. Jedynym co jest nierzeczywiste w pełnie tego słowa znaczeniu to łączone bezsensowne nieistniejące słowa i pojęcia.