Wiparjaja

Wiparjaja, viparyaya w sanksrycie विपर्यय - wypaczenie, błąd poznawczy, błędne poznawanie nie oparte na naturze rzeczywistości, niewłaściwe myślenie, bredzenia i fantazje bez związku z rzeczywistością (gdybanie, mniemanie), fałszywa praca wyobraźni niemająca związku z konkretną sytuacją, ani z prawdą tak materialną jak i subtelną, duchową. Jest to bujanie w obłokach albo wymyślanie nieistniejących zdarzeń, które bądź siebie, bądź innych wprowadzają w błąd. Czcze, błędne zakochania w nieistniejących lub nieosiągalnych osobach, oszukiwanie, zwiedzenie, złudzenie i rozprawianie o tym jako o rzeczywistości. Wyciąganie niewłaściwych wniosków na podstawie przesłanek.

W Jogasutrach (JS I.8) czytamy:

विपर्ययो मिथ्याज्ञानमतद्रूपप्रतिष्ठम्

Viparyayo mithyājñānamatadrūpapratiṣṭham (Wypaczeniem - błędne poznanie nie oparte na naturze rzeczywistości.)

Wiparjaja prowadzi do fałszywej i złudnej wiedzy (mithjadźńana) która powoduje wypaczenie świadomości, umysłu i życia. Ta fałszywa, przewrotna wiedza jest zniekształceniem odwiecznej mądrości, czyli pramany, która sama w sobie stosowana w odpowiedni sposób ma moc usuwania wypaczeń.