Kryszna

Kryszna (skt.: कृष्ण krishna, krshna) - Awatara Boga Wisznu w hinduizmie, według najsłynniejszej purany Śrimad Bhagavatam jak również według Brahma samhity, Kryszna jest źródłem wszystkich swoich inkarnacji. Podawana jest też informacja, że Kryszna jest ósmym awatarem Boga Wisznu. W Bhagawad Gicie opisany jest jako Najwyższa Istota i Najwyższa Dewata (Boska Osobowość). Zgodnie z podobnymi interpretacjami, takimi jak gaudija wisznuizm (wisznuizm bengalski), Kryszna jest źródłem wszystkich innych inkarnacji/zstąpień. Kryszna i związane z nim opowieści pojawiają się w wielu filozoficznych i teologicznych dziełach hinduizmu. Chociaż te opisy różnią się szczegółami, związanymi z daną tradycją, to zasadnicza charakterystyka jest zawsze taka sama. Opisuje ona boskie wcielenie (inkarnację), pasterskie dzieciństwo i młodość, a następnie bohaterskiego wojownika i nauczyciela. Ogromna popularność Kryszny w Indiach spowodowała, że także różne nie-hinduistyczne religie, pochodzące z Indii, znają tego Boga. Popularnie uważa się Awatara Wisznu jakim jest Gopala Kryszna za duchowego ucznia Boga Śiva w postaci Rudra. Kryszna wielokrotnie latał w Himalaje do siedziby Boga Śiva na naukę i po cudowne bronie dzięki którym pokonał demony. Słynny boski łuk otrzymał w prezencie właśnie od swego Guru, Boga Siva, Parambrahmana, Mahadeva.

Imię „Kryszna” w sanskrycie oznacza "czarny" lub "ciemny", co odnosi się do przeważnie ciemnobłękitnego koloru jego skóry. Inne tłumaczenie znaczenia tego imienia (krsna) wywodzi się z połączenia dwóch członów: "krs" - znaczy przyciągać, a "na" jest sanskryckim korzeniem słowa "ananda" - szczęście. Stąd mamy tłumaczenie imienia Kryszna w tradycji Gaudiya vaisznawizmu jako "wszechatrakcyjny". Posągi (murti) i obrazy przedstawiają boga jako ciemnoskórego. Dźagannatha - Kryszna jako Pan Świata (w Puri) przedstawiony jest z bratem i siostrą o znacznie jaśniejszej od niego skórze. Czasem jego imię jest tłumaczone jako „błękitnoczarny”, a nie „czarny” i jego kolor skóry jest opisany jako „kolor burzowej chmury”. Zwolennicy awataru Wisznu podają podobne tłumaczenie, np. Adi Śankara twierdzi, że „Kryszna” jest 57 imieniem Wisznu i oznacza także: „istnienie wiedzy i błogosławieństwa”. Kryszna znany jest także pod wieloma innymi imionami i tytułami.

Zgodnie z naukowymi obliczeniami narodziny Kryszny miały miejsce około 3228 p.e.ch., a odejście w 3102 roku p.e.ch. Miejsce narodzin znane jest obecnie jako Krishnajanmabhoomi (wznosi się tam świątynia). Kryszna urodził się w rodzinie królewskiej w Mathurze jako ósmy syn księżniczki Dewaki i jej męża Wasudewy. Mathura była stolicą blisko spokrewnionych rodów Wriśni, Andhaka i Bhodża, znanych pod wspólną nazwą Jadawa (po słynnym przodku Jadu) lub Surasena. Rodzice Kryszny pochodzili z tych rodów. Brat Dewaki - król Kansa doszedł do władzy wtrącając do więzienia swojego ojca - króla Ugrasenę. Przerażony proroctwem, że zostanie zabity przez ósmego syna Dewaki, zamknął ją i jej męża w więzieniu planując, że będzie zabijał wszystkie ich dzieci po urodzeniu. Po zabiciu pierwszych sześciu dzieci i rzekomym poronieniu przez Dewaki siódmego, królowi nie udało się zabić Kryszny, który zaraz po urodzeniu został przekazany opiekunom (Jaśoda i Nanda) w Gokuli. Siódme dziecko Dewanaki - syn Balarama zostało cudownie przeniesione do łona pierwszej żony Wasudewy - Rohini. Podobnie przeniesiona została córka Subhadra, urodzona znacznie później niż Balarama i Kryszna. Nanda Kryszna był przywódcą wspólnoty pasterzy krów i przeniósł się do Wrindawany. Król Kansa dowiedział się od bogini Jogaindry o uratowaniu Kryszny i wysyłał demony, aby zabiły chłopca. Zginęły one wszystkie z rąk Kryszny i Balaramy. Wydarzenia z tym związane są popularnym tematem opowiadań o Krysznie, podobnie jak jego zabawy z pasterkami (gopi), w tym z Radhą, znaną później jako rasa lila.

Kryszna jako młodzieniec wrócił do Mathury, pokonał i zabił swojego złego wuja Kansę. Okazało się, że sam Kansa usiłując zapobiec spełnieniu się przepowiedni, pomógł się jej spełnić (samospełniająca przepowiednia). Kryszna uczynił swego ojca Ugrasenę królem Jadawów, a sam został głównym księciem. Zaprzyjaźnił się z Ardźuną i innymi książętami Pandawami z królestwa Kuru (swoimi kuzynami z drugiego brzegu rzeki Jamuny. Później przeniósł się wraz z innymi Jadawami do miasta Dwaraka (w dzisiejszym Gujaracie). Ożenił się z Rukmini, córką króla Biśmaki z Widarbhy. Kryszna miał 16.108 żon (w sumie poślubionych uczennic duchowych), z których najbardziej znane to Satjabhama i Dżambawati. Kryszna był spokrewniony z przywódcami obu zwaśnionych stron: Pandawów i Kaurawów. Z tego powodu zapytał obu, czy chcą jego samego czy tylko jego wojsko. Ponieważ Kaurawowie wybrali wojsko, Kryszna sprzymierzył się z Pandawami. Zgodził się powozić rydwanem w bitwie u boku Ardźuny. Bhagawad Gita zawiera ponadczasowe nauki filozoficzne i teologiczne, jakich Kryszna udzielił Ardźunie przed bitwą. Po zakończeniu wojny Kryszna mieszkał w Dwarace przez 36 lat. Potem nastąpiło tragiczne wydarzenie: w czasie festiwalu wybuchły między Jadawami zamieszki, które doprowadziły do prawie całkowitego wymordowania rodu. W obliczu tej tragedii brat Kryszny, Balarama, postanowił umrzeć, czyli porzucić ziemskie ciało za pomocą jogi. Po śmierci brata Gopala Kryszna udał się do lasu, aby medytować pod drzewem. Pewien myśliwy pomyłkowo uznał stopę Kryszny za część ciała jelenia i ugodził Krysznę strzałą raniąc go śmiertelnie. Mahabharata opisuje wniebowstąpienie Kryszny, który „całe niebo napełnił swoją chwałą” jako jednocześnie Stwórca (Brahma) i Niszczyciel (Śiva) wszechświata.