Braminizm
Braminizm - termin wprowadzony w XIX wieku do religioznawstwa przez europejskich uczonych, określający fazę rozwoju religii indyjskiej między wedyzmem a hinduizmem. Obejmuje rozpowszechnione między IX - VI w. p.n.e. formy życia religijnego, opierające się na Wedach (głównie Jadźurwedzie i Atharwawedzie), brahmanach, upaniszadach i przenikających do już późnego wedyzmu wierzeniach ludowych. Nazwa pochodzi od warstwy społecznej braminów (kapłanów), którzy odgrywali w ówczesnym społeczeństwie dominującą rolę.
Braminizm kontynuuje częściowo tradycje wedyjskie, wprowadza jednak też nowe elementy. Obok ważnych bóstw wymienianych już przez Rygwedę, pojawiają się nowe bóstwa, na pierwszy plan wybijają się bóstwa dotychczas marginalne, np. Rudra-Śiwa, Pradźapati - demiurg i pierwszy ofiarnik. Ofiara (jadźńa) nabiera jeszcze głębszego znaczenia filozoficznego, zostaje rozbudowana, a rządzące nią reguły stają się niezwykle sztywne - religia jest już silnie zrytualizowana. W braminizmie rozwijana jest także (przede wszystkim w brahmanach) idea brahmana - bytu nieskończonego i niepojętego (sygnalizowana wcześniej jedynie w Atharwawedzie), atmana - duszy jednostkowej oraz tożsamości obu pojęć. Podkreśla się wagę podziału życia jednostki na cztery etapy - aśrama oraz podziału społecznego na sztywno określone warstwy - warny, którym przepisane są z góry obowiązki i pozycja.
Podział na 4 główne kasty (warna):
- Bramini - kapłani, filozofowie, uczeni, przewodnicy duchowi;
- Kszatrija (Kshatriya) - dowódcy wojskowi, politycy, urzędnicy;
- Waiśja (Vaiśya) - kupcy, rolnicy, rzemieślnicy;
- Śudra (siudrowie) - robotnicy, służba, pracownicy niewykwalifikowani;
W ramach podziału na kasty, istnieje wiele podkast, a także tzw. bezkastowcy żyjący poza kastami / poza społeczeństwem.
Cztery etapy życia:
- Brahmaćarin (spolszcz. Brahmaczarin; student)
- Gryhastha (Grihasta; gospodarz)
- Wanaprastha (eremita, pustelnik)
- Sannjasin (Sannyasi; wyrzeczeniec; często wędrowny mnich)
Cztery cele życia osiągane w czterech etapach życia:
- Dharma - prawość, religia, - przestrzeganie praw moralnych, obyczajowych i obowiązków. I uczono tego z "Manusmriti" ("Traktat o zacności")
- Artha - dobro materialne, rozwój ekonomiczny. I uczono tego z "Arthasastra" ("Traktat o dobrobycie") Kautiljia
- Kama - przyjemności fizyczne i zmysłowe. I uczono tego z "Kamasutra"("Traktat o miłowaniu") Watsjajana Mallanaga
- Moksza - wyzwolenie, zbawienie - cel najważniejszy.
W braminizmie także pojawia się m.in. idea prawa karmana, sansary (niekończącego się kręgu kolejnych wcieleń) oraz mokszy (ostatecznego wyzwolenia).
W Braminizmie pojawił się podział na cztery sposoby osiągnięcia mokszy (wyzwolenia) W istocie Karma, Bhakti i Dźńana Joga są stopniami Królewskiej czy Ostatniej z wymienionych Radża Jogi:
- Dżńana joga - ścieżka wiedzy - poznania
- Karma-joga - ścieżka bezinteresownej pracy i działania
- Bhakti-joga - ścieżka miłości i oddania
- Radża-joga - ścieżka skupienia - kontemplacji.
Zwątpienie w coraz bardziej wyrafinowane religijno-filozoficznie spekulacje braminizmu (niezrozumiałe dla ogółu), przywiązanie do usztywnionych i niezwykle rozbudowanych reguł rządzących ofiarą oraz bunt wobec dominacji braminów owocuje w VI w. p.n.e. wyłonieniem się nowych ruchów religijnych w Indiach, m.in. buddyzmu i dźinizmu.