Fana
Fana - w naukach sufickich usunięcie, rozpuszczenie lub anihilowanie prymitywnego ja, ego, starcie i ostateczne zniszczenie fałszywego ja, błędnych identyfikacji, złych wzorców. W tradycji sufizmu występuje pojęcie fanâ', pisane też fanaa (arab. فناء), oznaczające usunięcie "ja" przy jednoczesnym pozostawaniu żywym. Ludzie osiągający ten stan uważani są za zjednoczonych z [[Allah Bogiem. Fanaa może być osiągnięta przez ciągłą medytację i kontemplację cech Allah Boga, życie z Bogiem, przez Boga, w Bogu i dla Boga. Życie takie zwane jest baqaa (nieustanność). Wedle nauk wielu sufich, dzieci ciemności, słudzy szatana na tej ziemi, to osoby, które najbardziej obawiają się unicestwienia ego, gdyż siły ciemności i mroku, siły zła mogą na ziemi działać jedynie poprzez ego, niższą jaźń.
Fana to unicestwienie ego w Allah Bogu, rozpuszczenie się, śmierć jaźni. „Wszystko co na niej (ziemi) przeminie, a pozostanie oblicze twego Pana” - Koran 55:26,27. Człowiek łącząc się z Allah Bogiem, Rzeczywistym, jest w stanie wygaśnięcia, unicestwienia swego ego, jego przejawów i indywidualnych ograniczeń. Fana jest końcowym etapem wznoszenia się ku Allah Bogu. W drodze ku Niemu murid (uczeń) musi przejść przez różne etapy fana, a każdy z nich przywiedzie go do jego Celu. Istnieją tysiące takich małych, drobnych fana i za każdym razem, kiedy niewiedza została zastąpiona wiedzą, murid doświadcza fana. Doświadcza on więc unicestwienia niewiedzy, ciemnoty, głupoty, fałszu, zaślepienia.
Istnieją trzy aspekty baqaa: działania, cech i esencji. Wyróżniane są też cztery poziomy fanaa:
- Faná -fi-Shaikh – anihilacja w świadomości żywego mistrza, przewodnika duchowego;
- Faná-fi-Rasul – anihilacja na świadomości Proroka Bożego;
- Faná-fi-Allah – anihilacja w Absolucie, w świadomości Allah Boga;
- Baqaa-bi-Allah – stan ożywienia, życia w wiecznej świadomości Allah Boga.
Fana fi al-szajch — unicestwienie w Szajchu czyli żyjącym nauczycielu, mistrzu przewodniku. Człowiek niedoskonały nie potrafi o własnych siłach osiągnąć unicestwienia w Allah Bogu (fana fi Allah). Dlatego potrzebuje on duchowego przewodnika, Szajcha, który jest pierwszym etapem w tym procesie.
Fana fi al-rasul — unicestwienie w Świętym Proroku Muhammadzie (saws). „Nikt nie spotka Allah Boga zanim nie spotka Proroka”. Po unicestwieniu w jaźni swego szajcha, murid kontynuuje podróż dzięki Łasce Najwyższego do kolejnej fana, która jest unicestwieniem w Proroku Bożym. Na tym etapie murid przepełniony jest wszechogarniającą miłością Świętego Proroka Muhammada, miłością, która jest większa niż czegokolwiek on do tej pory doświadczył. Święty Prorok staje się mu droższy niż życie samo.
Fana fi Allah — unicestwienie w Allah Bogu. Końcowy etap Wędrówki Powrotu do Allaha. Istnienie rozmiłowanego jest unicestwione i wchłonięte w Istnieniu Umiłowanego. Odtąd zaczyna się nieskończona podróż odsłaniania Nieskończonej Wiedzy czerpanej z Esencji Samej. Ideały tego etapu przypominają nauki niektórych szkół wedyjskich w Indii, gdzie adept rozpuszcza się w Brahmanie, a sam ideał Brahmana przypomina Allah Boga.
W szyizmie, z jednej strony są kręgi szyickie niechętne wszelkiemu mistycyzmowi, z drugiej strony są kręgi bardzo mu przychylne. W szyizmie używa się najczęściej nazwy "irfan" na określenie wiedzy gnostyckiej aby odróżnić się od zakonów sufickich - w odróżnieniu od nich bowiem przychylni mistycyzmowi uczeni szyiccy uważają, iż prawidłowe podążanie za naukami 12 Imamów wystarczające jest na drodze do tego co sufi nazywają Fana (unicestwieniem ego), nie ma żadnej potrzeby tworzenia w tym celu żadnych zakonów, choć trzeba przyznać że istniało i do dzisiaj istnieje kilka szyickich zakonów sufickich takich jak np. Nimatullahi. Wszystkie prócz jednego zakony (tariqi) sufickie wywodzą swój łańcuch przekazu od któregoś z 12 szyickich Imamów. Wcześni sufi utożsamiali swą koncepcję Qutb, osoby będącej duchowym filarem wszechświata, z szyickimi Imamami zanim zaczęli utożsamiać ją z niektórymi własnymi szejchami czy pirami.
Corbin był wręcz zdania, że pierwotny sufizm był niczym innym jak zawoalowanym szyizmem pozbawionym swego politycznego wymiaru a idea Qutba (Kutuba) była niczym innym jak odpowiednikiem szyickiej koncepcji Imamatu. Abu Jazid z Bistamu (zm. 874) był pierwszym sufim, który mówił o unicestwieniu jaźni (fana), co było wynikiem jego mistycznego stanu, a nie koniecznie zaś studiów na buddyzmem, jak sugerują niektórzy autorzy. Nie istnieją też dowody na to, że Abu Jazid w ogóle słyszał o nirwanie. Poza tym dla sufich fana (unicestwienie ego) i baqa (absolutne poddanie się życiu w Bogu) nie są tym samym, czym nirwana dla buddysty abstrahując od różnic w kosmologii obu systemów i stosunku do idei osobowego Boga Absolutu jakim jest Allah.
Po uzyskaniu stanu unicestwienia, zatopienia się w Bogu (fana’ fi Allah), Sufi powraca do świata jako służebnik (abd) i przyjaciel (waliyy) Allah Boga, aby doskonalić tych, którzy dążą ku doskonałości. Według Sufich baqa nie jest końcem, ale prawdziwym początkiem podróży ku Allah Bogu.
Linki zewnętrzne
Portal nauk duchowych i społecznych tradycyjnych szkół i zakonów sufickich w Polsce