Sanskryt

Sanskryt, Sanskrt, dewanagari: संस्कृतम् saṃskṛtam; sa.msk.rtaa bhaa.saa, od sa.m+k.r – zestawiać, składać; bhaa.saa – język; "język uporządkowany", w przeciwieństwie do języków naturalnych prakrytów, tzn. ludowych o "nieuporządkowanej" gramatyce język literacki starożytnych, średniowiecznych i wczesnonowożytnych Indii. Należy do indoaryjskiej gałęzi indoirańskiej grupy rodziny języków indoeuropejskich. Pomimo powszechnego w Europie przekonania, iż jest językiem martwym, jak łacina, zasadniczo nim nie jest, gdyż nie tylko jest jeszcze stale używany w ceremoniach religijnych hinduizmu, ale także istnieją niewielkie grupy osób deklarujące go jako ich jedyny język ojczysty według spisów ludności z 1999 r. – ok. 3.500 osób na 900 mln ludności Indii. Czynione są też próby rewitalizacji tego języka poprzez tworzenie sanskryckich neologizmów na określenie współczesnych terminów, np. technicznych (np. telewizja, sanskr. duuradarshana). Jest też uznawany od 1949 roku za jeden z 13 konstytucyjnych języków Republiki Indii , których obecnie jest 23 na 2008 rok. Sanskryt nie jest językiem martwym, a liczne języki ludowe Indii pochodzą z sanskrytu. Sanskryti to boska, niebiańska kultura duchowa, która używa mowy aniołów, bogów w swych ceremoniach i obrzędach. Powiada się, że nie ma kultury bez sanskrytu. Wedle badań naukowych, około jedna trzecia nazw miejscowości słowiańskich, w tym polskich pochodzi bezpośrednio z sanskrytu, taka ścisła jest kulturowa więź Słowian z Hindusami. Sanskryt jest językiem grupy satemowej – praindoeuropejskie miękkie k przeszło w nim w ś, podobnie jak w języku polskim w s. Jeśli grupa satem jest grupą genetyczną, oznacza to, że polski jest bliżej spokrewniony z sanskrytem niż np. z niemieckim czy francuskim.

Wszystkie żywe i wymarłe indoeuropejskie języki subkontynentu indyjskiego i okolic (Indie, Pakistan, Nepal, Bangladesz, Sri Lanka, Malediwy oraz części Azji Centralnej (dawna Gandhara, Baktria i Sogdiana, dzisiejszy Afganistan, Tadżykistan, Uzbekistan i Kirgistan) albo wywodzą się z sanskrytu, albo wykazują silne jego wpływy. Silne wpływy sanskrytu są także widoczne w językach drawidyjskich i mundajskich, w języku tybetańskim oraz w językach Azji Południowo-Wschodniej, należących do innych rodzin językowych, zwłaszcza w Indonezji – język jawajski zwany kawi, ale także w Birmie, Tajlandii, Kambodży i w nieistniejącym od XVII w. królestwie Czampy (dzisiejszy środkowy Wietnam). W sanskrycie nadal powstają dzieła literackie i naukowe, zwłaszcza z dziedziny klasycznej filozofii indyjskiej, religii hinduskiej i tradycyjnych dziedzin wiedzy, jak ajurweda czyli indyjska medycyna, dharmaśastra czyli nauka o prawości oraz astrologia. Obszar kultury Sanskryti jest naprawdę rozległy jak dawna Wielka India czyli Maha-Bharata.

Ważnym zjawiskiem językoznawczym występującym w sanskrycie jest sandhi, czyli modyfikacja końcówek słów na podstawie początku następnego, a także rzadziej modyfikacja początku słowa pod wpływem końca poprzedniego.

Sanskryt.pl - polskojęzyczna strona o sanskrycie, zawierająca m.in. podręcznik (w budowie)