Tapas

Tapas, tapah - w sanskrycie dosłownie "żar", "wysiłek", w religii wedyjskiej typ bardzo archaicznej praktyki ascetycznej polegającej na wznieceniu "wewnętrznego ognia". Sam termin pochodzi od rdzenia tap-, etymologicznie tożsamego chociażby z polskim pierwiastkiem "ciep-" w słowie "ciepły". Wewnętrzny żar dawał magiczne moce charyzmatyczne (siddhi), był również mocą stwórczą. Nawet bogowie uzyskali nieśmiertelność dzięki tapasowi.

Początkowo idea "gorąca", "rozgrzewania" rozumiana była bardzo dosłownie, jednym z rodzajów ćwiczeń był tzw. pańća-tapas (pięcio-tapas), praktyka polegająca na siedzeniu pod palącym słońcem pomiędzy czterema wielkimi ogniskami, lecz w okresie Upaniszad termin ten staje się coraz bardziej rozmyty, oznacza już ogólnie wszelkie praktyki ascetyczne, stąd wszystkich ascetów zaczęto nazywać tapaswinami. Już w Upaniszadach widać ukazywanie tej praktyki jako coraz bardziej popularnej jogi.

Ascetyzm, Asceza ( gr. ἄσκησις askesis - pierwotnie "ćwiczenie, trening" ) - dobrowolne, czasem radykalne wyrzekanie się i ograniczanie przyjemności, wstrzemięźliwość, zazwyczaj z pobudek religijnych. Oznacza dobrowolne ograniczanie potrzeb cielesnych (jedzenie, sen) do absolutnego minimum i poddawanie się surowej dyscyplinie wewnętrznej w celu osiągnięcia czystości i doskonałości duchowej. Ludzi praktykujących ascetyzm nazywamy ascetami. Głęboko wierzą w sens cierpienia, uzyskanie zbawienia i osiągnięcia świętości już za życia. Ascezę dzielimy na wschodnią (surowszą) i zachodnią (łagodniejszą). Asceza mistyczna to przygotowanie się do doświadczenia mistycznego.

Tapas to trzecia z pięciu zasad Niyama, które są wskazówkami osiągnięcia czystości oraz doskonałosci duchowej adepta jogi czy tantry.