Tulku

Tulku - tyb.: སྥྲུལ་སྐུ་, Wylie: sprul sku, ZWPY: zhügu – w buddyzmie tybetańskim jest to istota czy dusza (jaźń), która manifestuje się w postaci ludzkiej przez wiele kolejnych inkarnacji, w przeciwieństwie do innych istot odradzająca się w świadomy sposób (sanksr. awatara), aczkolwiek nie zawsze pamiętająca dokładnie swoje poprzednie żywoty (awadhuta). W rodzinie buddyzmu tybetańskiego jest około tysiąca inkarnujących się tulku czyli awatarów i awadhutów. Tulku w Tybecie od wieków zarządzają klasztorami i regionami. Większość z tulku stanowili mnisi, ale nie wszyscy z nich byli mnichami, zdarzają się także kobiety.

Najbardziej znanym na Zachodzie przykładem tulku (awadhuta) jest Dalajlama, który jest uważany za emanację bodhisattwy współczucia - Awalokiteśwary (tyb. Czenrezig). Zwolennicy buddyzmu tybetańskiego uważają, że od 1391 roku odradzał się on 14 razy. Według buddystów tybetańskich, którzy naukowo, na podstawie obserwowanych faktów, uznają w istnienie tulku, pierwszą świadomie odradzającą się istotą tego typu, którego linia trwa do dnia dzisiejszego, był (i jest) Karmapa, najbardziej znany mistrz i autorytet szkoły kagyu, obecnie w swojej 17 inkarnacji. Tulku są emanacjami wielkich bodhisattwów, zwykle wcześniej występujących jako rozliczne wedyjskie bóstwa (dewowie), są zatem dokładnie tym samym, co indyjscy awatarowie oraz awadhutowie.

Słowo tulku tłumaczy się z tybetańskiego སྤྲུལ་སྐུ (Wylie: sprul sku) jako "ciało reinkarnowane, ciało emanacji". Jest to synonim sanskryckiego terminu nirmanakaja (nirmāṇakāya), ciało awatara. Reinkarnacja, ponowne wcielanie się duszy (jaźni) jest kluczowym terminem używanym w buddyzmie i związana jest z takimi naukami jak prawo przyczynowo-skutkowe, karman oraz dwanaście ogniw współzależnego powstawania. Pojęcie świadomego odradzania pojawia się głównie w naukach buddyjskiej mahajany, a szczególnie akcentowane jest w tybetańskiej wadżrajanie i możliwe jest tylko dla bodhisattwów. W wadżrajanie wyjaśnienia na temat odrodzeń bodhisattwów ściśle wiążą się z teorią tantry buddyjskiej, której praktyka umożliwia ostatecznie praktykującemu przekształcenie własnego procesu umierania, stanu pośredniego po śmierci (bardo) oraz ponownego odrodzenia w świecie, w zrealizowanie odpowiednio trzech ciał buddy. Tulku, zgodnie z tym podejściem, odpowiada tantrycznemu przekształceniu owego ponownego odrodzenia praktykującego. Więcej patrz Tantry Jogi Najwyższej.

Rozpoznawanie Tulku

Tulku bliski śmierci w danej inkarnacji może zostawić wskazówki na temat swoich kolejnych narodzin jako awadhuta czy awatara. Czasem są to przepowiednie odnośnie miejsca, gdzie można szukać jego kolejnej inkarnacji. Kandydaci na tulku są rozpoznawani przez najwyższych nauczycieli danej linii przekazu nauk, które ów tulku udzielał. Dziecku, które podejrzewa się o bycie inkarnacją nauczyciela daje się do sprawdzenia czyli do rozpoznania przedmioty z poprzedniego życia albo pyta o rzeczy, na temat których odpowiedzi mogą znać tylko najbliższe osoby z życia poprzedniej inkarnacji. Istnieją też związki pomiędzy tulku, którzy się wzajemnie rozpoznają, podobnie jak to jest w przypadku awatarów oraz części awadhutów. I tak w szkole gelugpa Dalajlamę rozpoznaje głównie Panczenlama, a Panczelamę znów Dalajlama, zaś w szkole kagyu Karmapę rozpoznaje głównie Szamarpa i vice versa.

Chińska kontrola odrodzin Tulku

Rząd chiński zażądał kontroli nad procesem rozpoznawania tulku. Klasztory utrzymujące, że odkryły inkarnację tulku muszą od września 2007 prosić o zezwolenie na uznanie tego za fakt w departamencie spraw religijnych w swojej prowincji.