Wuwei

Wu wei, wu-wei, wuwei - chin. trad. 無為, upr. 无为, pinyin: wú wéi; kor. muwi, jap. mui, wiet. vô vi, tyb. bja.bral – podstawowa zasada taoizmu, mówiąca o tym, że należy pozwolić rzeczom istnieć zgodnie z naturą (wewnętrzną istotą), a zdarzenia mają biec tak, jak biec mają, bez wszelkiej ingerencji i narzucania czegokolwiek. Po chińsku wu wei dosłownie znaczy "niedziałanie", "nieaktywność", "nierobienie".

Taoistyczna zasada wu-wei

Odnosząc się do życia jednostki, wuwei przeciwstawia się czasem formalizmowi dotyczącemu moralności, zbyt radykalnym przykazaniom, czy zaleceniom, które są sztuczne i maskują prawdziwe uczucia jaźni (duszy, istoty, atmana). Człowiek nie powinien być dobry dlatego, że takie ma rozkazy, czy zalecenia, tylko powinno to być dla człowieka w pełni naturalne, nie powinno wymagać od niego jakiegokolwiek wysiłku. Duchowy stan całkowitej naturalności, pozwalający, w myśl zasady wuwei, czynić dobro bez wysiłku/starania się, nazywa się w taoizmie Mocą lub Cnotą (chin. de). W taoizmie politycznym zasada wu wei głosi, że najlepszy władca to taki, który powstrzymuje się od ingerencji. Polityczna zasada wu wei jest dosyć bliska timokracji oraz niebiańskiemu porządkowi.

Niedziałanie lub naturalny bieg rzeczy to także jeden z podstawowych terminów buddyzmu chan a tym samym sŏn, zen, thiền. Określenie to zostało zapożyczone z taoizmu; jego pochodzenie więc nie jest buddyjskie. Niedziałanie jest tłumaczeniem chińskiego zwrotu wuwei. Wu (nie) zazwyczaj utożsamia się z oświeceniem, gdyż w jego momencie nie ma żadnego działania, nawet działania myśli, które są przecież wynikiem funkcjonowania umysłu. Czy wuwei prowadzi do oświecenia czy też usuwa przeszkody w drodze do niego, czy wreszcie towarzyszy oświeceniu – jest sprawą, co do której opinie się różnią. Również i samo doświadczenie ukazuje to różnie. Niemniej jeśli w Chinach mówiło się, że oświecenie posiada wu, to znaczyło, że jest pozbawione wszelkich form i działań.

Świadomość człowieka oświeconego (zwanego często mędrcem) składa się z trzech składników: oświecenia, umysłu i ciała, podczas gdy u zwykłych ludzi mówimy tylko o dwu składnikach: umysłu i ciała. Mędrzec Laozi (Lao Tsy) wyjaśnia w Daodeking, że wu-wei jest fenomenem pojawiającym się, gdy człowiek jest totalnej harmonii z Dao (Tao), w wszystko samo się układa i toczy w naturalnym porządku niebios i ziemi. Wedle Laozi osiągnięcie naturalnego biegu rzeczy na zasadzie na jakiej planety okrążają Słońce jest celem wszelkiej duchowej praktyki. W zen zasada wuwei znana w Japonii jako mui rysowana jest słynnym okręgiem ensō (ensou).

Wuwei wcale nie implikuje bezczynności czy pospolitego próżniactwa. Wręcz przeciwnie – mało jest ludzi tak zajętych jak np. mistrz zen i tak efektywnie wykorzystujących każdą chwilę. Chodzi tu o to, aby w drodze do oświecenia przestać dążyć do rzeczy nierzeczywistych, które sprawiają, że nie możemy zobaczyć swojego Prawdziwego Ja, wyższej Jaźni czy Boskiej Duszy, sanskr. Atmana, a zacząć dążyć do "oczyszczenia" swojego umysłu. Niedziałanie określa również działanie właściwe człowiekowi oświeconemu; jest to działanie w niczym niesprzeczne z naturą i jej prawami, które są jasne dla niego w najgłębszej i najbardziej subtelnej postaci.

Przeciwieństwem wuwei jest yuwei – działanie własnowolne, nienaturalne, wbrew niebiańskiemu porządkowi natury. Znak yu (有) utworzony jest z dwu znaków: ręki i księżyca, co jeszcze lepiej ukazuje właściwe znaczenie wuwei. Yu dosłownie oznacza bowiem chwytanie księżyca, tak jak jakby można go było schwytać i przywłaszczyć sobie. Czyli wuwei jest nie tylko nie-chwytaniem lecz pozytywną akceptacją nieuchwytności i zmienności.

W tradycyjnej jodze indyjskiej pojęciu wu-wei najbardziej odpowiada stan sahadźa (ang. sahaja).