Ahamkara

Ahamkara, Ahankara - w dewanagari अहंकार ahaṃkāra, ang. Ahamkara, dosł. sprawca ja lub ja działające, samoświadomość, indywidualizacja, rozmyślanie o ja, poczucie ja. Ahamkara to kategoria ontyczna, pierwiastek subtelny, jedna z tattw w filozofii indyjskiej powstałych z prakryti. Cześć organu antahkarana. Ahamkara oznacza samą zdolność do zdawania sobie sprawy, że się jest. Stanowi przeszkodę dla połączenia dźiwy i brahmana. Bóstwem ahankary jest Rudra Dewa.

W systemie filozoficznym Sankhja Ahamkara uważana jest za jeden z ośmiu podstawowych zaczątków przyrody czy natury, i stąd oznacza całą kategorię ewolucyjną (tattwa). Ahamkara czy Ahankara często jednakże oznacza tylko złudzenie ego, złudzenie ja, to znaczy poczucie, że się jest kimś określonym, ciałem czy umysłem, że się ma pewne cechy (moje odczucia, moje poglądy, moje dzieci), i że się jest aktorem zapoczątkowującym pewne działania.

Ahamkara indywidualna (wjasti ahamkara) to nieskończenie mała część kosmicznej ahamkary (samaszti ahamkara) powstałej z czystego mahat tamasu (części tamasowej mahat tattwy). Ponieważ kosmiczna ahamkara jest trzech rodzajów (analogicznie do istnienia trzech gun), to ahamkara indywidualna występuje jako trzy ich pochodne produkty.

W Krysznaizmie amerykańskim określana jako 'fałszywe ego, w wisznuizmie (krysznaizmie) przeszkoda w połączeniu dżiwy (dźiwa-atma, dźiwa-tattva czyli indywidualnej duszy) z Bhagavanem (Bogiem Osobowym), źródłem bezosobowego Brahmana. Połączenie to jest rozumiane jako jedność woli w miłości.

Mistrz Ramakrishna objaśnia indywidualna ahankarę jako samoświadomość, i poczucie "ja".

W duchowych naukach i filozofiach takich jak Sankhja oraz Joga, podkreśla się, iż należy się wznieść ponad świat własnego ego, własnego ja czy poczucia indywidualizacji. Czasami jest to błędnie interpretowane jako jedynie wezwanie do altruizmu i bezinteresownego działania na rzecz innych. Jednakże, chodzi tutaj o coś znacznie głębszego, o radykalną zmianę w naszym odczuciu tego, kim jesteśmy: o transformujące przejście z utożsamiania się z własnym ja (ego), najprawdziwszym nawet sobą, do utożsamiania się z Atmanem, z wieczną Jaźnią, z boską Duszą, o przejście od poziomu Ahamkary do rzeczywistej świadomości Atmana, a potem dalej do Brahmana. Praktyki Ahamkara to zarówno oczyszczanie Aham (ja, ego), uświadamianie Aham, jak i rozpuszczanie Aham (usuwanie Aham), a potem odtwarzanie Aham (ja, ego), w służbie Atmana (Duszy) czy Puruszy.

Ahamkara jest motywatorem myślenia, które tworzy wyobrażenie, że jest się istotą jednostkową, odrębną od wszystkich innych istot. Na skutek tego dualizmu (ja - inni) stosunków między podmiotem a przedmiotem powstaje złudzenie, polegające na tym, że się chce widzieć w niedwoistym Brahmanie wielość świata zjawisk, co jest Mają, iluzją, majakiem. Wszelkie postrzegania, odczucia, pragnienia, akty woli, są w sposób naturalny i automatyczny związane z Ahamkarą. Aham (ja, ego) oraz Ahaṃtā (Ahanta) - jestestwo trzeba ćwiczyć w dwie strony, czasem w górę (w Brahmana), a czasem w dół (w Prakryt).