Upanajana

Upanajana, upa-najana, ang. upanayana - w sanskrycie w dewanagari: उपनयन upanayana lub उपनायन upanāyana – inicjacja wedyjska, ceremonia wedyjska oraz hinduistyczna, jedna z najważniejszych w życiu hinduisty, podczas której chłopcu z warny braminów (a również kszatrijów i waiśjów) po raz pierwszy zakłada się świętą nić bramińską upawita, jadźnopawita (yajnopavita, yajñopaveetam). Tradycyjnie daje ona prawa do uczestniczenia w obrzędach wedyjskich oraz hinduistycznych, przysłuchiwania się recytacjom świętych pism hinduizmu (szczególnie Wed) i rozpoczęcia nauki w gurukuli pod kierunkiem mistrza przewodnika duchowego (guru).

Dwidźa - drugie narodziny, duchowe narodziny młodego hindusa stanowi rytualna inicjacja upanajana, gdy po raz pierwszy otrzymuje sznur upawita. Chłopiec nie posiadający upawity, tradycyjnie jest uważany za śudrę i może spotkać się z odmową przyjęcia przez guru do gurukuli. Ceremonia ma miejsce zwykle w wieku 7-10 lat i potrzebna jest głównie męskim potomkom z warny bramińskiej. Ceremonia upanajana kończy okres, gdy młodzieniec spożywał posiłki wraz z matką i odtąd powinien jeść głównie w towarzystwie mężczyzn, pod opieką ojca oraz guru.

Atharwaweda zaświadcza o upanajanie odnoszącej się do kobiet, podobnie poświadczają traktaty: Harita Dharmasutras, Asvalayana Grhya Sutra oraz Yama smriti. W tradycji czysto wedyjskiej przed 500 rokiem p.e.ch., większość kobiet przechodziła jakąś formę ceremonialnej upanajany (inicjacji) najpóźniej krótko przed ceremonią ślubną. Inicjowana dziewczyna zwana jest Brahmawadini (poświęcona Brahmanowi, Bogu).

Upa-najana czy upa-najanam dosłownie oznacza "wprowadzenie", "prowadzenie", "przybliżanie", "inicjowanie", "wtajemniczenie", "przyprowadzenie lub przybliżenie do nauczyciela (mistrza, przewodnika), poświęcenie przez Guru. Święta nić (sznur inicjacyjny) znany jest pod wieloma nazwami, jadźńopawita (jadźna upawita), bratabandha, janivaara (dźaniwara), jandhyam (dźandhjam), zunnar, zonnar, jonja (yonya), awjanga (avyanga) etc.

Traktat Baudhayana Grihya sutra w wersach 2.5.8 oraz 2.5.9 stwierdza, że inicjacyjny rytuał ucznia bramińskiego (brahmana) wykonuje się wiosną, ucznia z kszatrijów (wojowników) przyjmuje się latem, a ucznia z kasty (o naturze) waiśja (kupiec, rzemieślnik, gospodarz) inicjuje się jesienią. Ucznia o cechach śudra (robotnik najemny, niewolnik) można przyjmować w okresie zimowym (w porze deszczowej). Jeśli przyjmuje się grupowo uczniów ze wszystkich warn (kast), ceremonia inicjacyjna powinna mieć miejsce w okresie wiosennym. Ucznia o naturze brahmicznej przyjmuje się w wieku lat 7 lub 8, ucznia o naturze kszatrija inicjuje się około 10 lub 11 roku życia, a ucznia z warny waiśja w wieku lat 12 do 16. Rytuału upanajanam zwykle nie przeprowadza się dla osób w wieku powyżej lat 24 (po ukończeniu studiów uniwersyteckich) rzecze Apastamba Gryha Sutra, werset 1.1.1.27.

Częścią ceremonii inicjacyjnej jest nauka praktyki recytowania wedyjskiej Gajatri Mantry, a sama inicjacja zawiera także obligację do codziennego praktykowania, najlepiej trzy razy dziennie. Rozumie się, że dla dzieci i młodzieży, z mistyczno-magicznych praktyk wedyjskich, inicjacja w Gajatri Mantram jest zawsze polecana, nawet jak mają kwalifikacje śudrowe.

Bibliografia

• Piotr Balcerowicz: Historia klasycznej filozofii indyjskiej. Część pierwsza: początki, nurty analityczne i filozofia przyrody. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2003, s. 42, seria: Świat Orientu.
• Monika Tworuschka, Udo Tworuschka: Religie świata. Michał Dobrzański (tł.), Grzegorz Polak (uzup.). Wyd. 1. T. V: Hinduizm. Warszawa: Agora SA, 2009, s. 45, seria: Biblioteka Gazety Wyborczej.
• Louis Frédéric: Słownik cywilizacji indyjskiej. Przemysław Piekarski (red. nauk.). Wyd. 1. T. 2. Katowice: Wydawnictwo "Książnica", 1998, s. 329.
• Jan Knappert: Mitologia Indii. Maciej Karpiński (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 1996, s. 134, seria: Mity i legendy świata.