Dżihad

Dżihad, po arabsku: جهاد , ğihād, jihād, jihad - zmaganie, walka - dokładanie starań i wysiłków w dążeniu do jakiegoś celu, szczególnie w dążeniu do Allah Boga. Termin ten w tradycji europejskiej błędnie kojarzony był i jest nadal jedynie z pojęciem "świętej wojny" z niewiernymi. Nie do końca poprawnie bywa/ł interpretowany również przez samych muzułmanów z różnych sekt islamskich. Ostatecznie prawnicy muzułmańscy wyodrębnili cztery sposoby prowadzenia dżihadu:

• sercem,
• językiem,
• rękami,
• mieczem.

Celem dżihadu jest każde działanie czy przedsięwzięcie mające na celu krzewienie religii islamu i budowanie chwały i wielkości muzułmańskiej ummy. Muzułmanin, który prowadzi dżihad sercem, to człowiek walczący ze złem gnieżdżącym się w jego duszy i podszeptami szatana oraz starający się trwać w swojej wierze, co praktykują sufi. Muzułmanin (wierzący w Boga), który działa językiem i rękami, to osoba zapobiegająca bądź naprawiająca szkody wyrządzane gminie muzułmańskiej czy sufickiej. W terminie dżihadu zawiera się również pojęcie kitalu i tylko ono, jako prowadzone mieczem, odpowiada zachodniej definicji uznającej je za wojnę religijną.

Koran wzywa do kitalu, ale jedynie w wypadku odpierania ataku: "Zwalczajcie na drodze Boga tych, którzy was zwalczają, lecz nie bądźcie najeźdźcami. Zaprawdę Bóg nie miłuje najeźdźców! (...) I nie zwalczajcie ich przy świętym Meczecie, dopóki oni nie będą was tam zwalczać" (2:190-191). Islam z założenia nie popiera działań zaczepnych, ofensywnych wymierzonych w słabszego przeciwnika: "Wzywajcie do pokoju, kiedy jesteście górą" (47:35).

Idea dżihadu pojawiła się w czasach wczesnego islamu i prowadzonych wtedy podbojów arabskich. "Na drodze Boga" walczono z plemionami i ludami, które uparcie trwały w niewierze. Nie zaliczano do nich tzw. ahl al-kitab, czyli przedstawicieli religii objawionych, a jednocześnie monoteistycznych: chrześcijan, żydów i sabejczyków. Uzyskiwali oni status ahl az-zimma - ludzi chronionych zobowiązanych w zamian za zapewnienie im bezpieczeństwa do płacenia dżizji, podatku pogłównego. Innym ludom, przed przystąpieniem do walki z nimi, proponowano przyjęcie islamu. Dopiero odmowa uznawana była za atak na integralność islamu, a tym samym stanowiła znak do podjęcia działań wojennych.

Pojęcie dżihadu ewoluowało przez wieki stając się choćby dla ugrupowania charydżytów (terrorystów) szóstym filarem islamu, wedle którego na śmierć zasługuje każdy, kto nie jest charydżytą. Zajdyci, jedna z sekt szyickich, obowiązkiem prowadzenia dżihadu obarczała swojego imama. Sami szyici, wierni zasadzie takijji, czyli ukrywania swego wyznania z obawy przed prześladowaniami, nie przywiązywali do niego większego znaczenia.

Dopiero współcześnie, na przełomie XX i XXI wieku idea dżihadu jako wojny agresywnej nabrała nowego wymiaru wraz z dojściem do głosu muzułmańskiej myśli fundamentalistycznej na początku XX wieku (sekty wahabitów i salafitów). Stowarzyszenie Braci Muzułmanów zgodnie z ideologią Sajjida Kutba za dżihad uznaje zbrojne przeciwstawienie się wszelkim przejawom cywilizacji zachodniej widząc w niej źródło ateizmu, zepsucia, niewiedzy, czyli stanu tożsamego z pojęciem dżahilijji i nawołuje do powrotu do rzekomo pierwotnych form islamu (charydżyzm). Warto tu jednak zauważyć, że to skrajne stanowisko nie oddaje przekonań większości muzułmanów, a kreowanie islamu jako zagrożenia dla Zachodu jest wynikiem generalizacji i utwierdzania szkodliwych stereotypów przez tenże właśnie Zachód.

• al-dżihad al-akbar — większa święta wojna. Ciągła i czujna walka wewnętrzna z niewiedzą, zmysłowymi pasjami i wadami niższej jaźni, która odciąga i oddala człowieka od Boga. Jest to prawdziwa walka przeciwko wewnętrznym wrogom, wewnętrznym „niedowiarkom” i wewnętrznym tyranom. Niebiańską bronią używaną w al-dżihad al-akbar jest pamiętanie Boga (dhikr Allah).

• al-dżihad al-aszgar — mniejsza święta wojna. Zewnętrzna walka przeciw niewiernym niewierzącym i tyranom. Niestety nadużywana i często źle pojmowana, co się kończy ludobójczymi rzeziami na Bliskim Wschodzie.

Pierwsze odniesienie dżihadu było zawsze odnośnie do duchowości i mistyki, walki wewnętrznej. Oznacza on wszelki rodzaj wysiłku zmierzający ku Bogu. Jest to walka z pokusami, z samym sobą (z ego) – niejako wojna osobista z nałogami i pokusami. Jest to pierwszy kontekst tzw. Wielkiego Dżihadu. Na Wielki Dżihad składają się także pomniejsze elementy takie jak dbanie o rodzinę, a także o ogół wiary. Przejście z Wielkiego - a także uważanego za podstawowy - Dżihadu do Mniejszego ma związek zarówno z rozwojem mistyki jak i kontekstem historycznym. Co do duchowości oznaczało to po prostu objęcie troską całą wspólnotę wiernych, ale tylko wtedy, jeśli pojawiało się zewnętrzne zagrożenie.

Linki zewnętrzne

Portal nauk duchowych i społecznych tradycyjnych szkół i zakonów sufickich w Polsce

Portal z naukami duchowymi najstarszej indyjsko-perskiej szkoły sufickiej czisztijja z Ajmer w Polsce