Zeus

Zeus - także Dzeus, stgr. Ζεύς Zeús, nowogr. Δίας Días, łac. Iupiter, Iuppiter – w mitologii greckiej najwyższy z bogów, gromowładny. Był szóstym dzieckiem Rei i Kronosa. Brat Hestii, Demeter, Hery (również jej mąż), Posejdona i Hadesa. Władca błyskawic i piorunów. Uosobienie najwyższej zasady rządzącej Wszechświatem. Władca wszystkich bogów i ludzi. Jego atrybutami były złote pioruny, orzeł i tarcza zwana egidą. Wychowały go nimfy górskie i koza Amalteja. Jego rzymskie imię to Jowisz, a słowiańskie to Perun.

Różne ośrodki kultu przypisywały Zeusowi cztery przydomki, w zależności od sfer życiowych, jakimi się opiekował:

• Horkios − opiekun praw, na tronie, ze Sprawiedliwością u stóp,
• Ksenios − opiekun gościnności,
• Herkejos − opiekun rodzin i zagród,
• Hellenios − opiekun narodu greckiego.

Głównym atrybutem Zeusa jest piorun. Najczęściej przedstawiano go jako siedzącego na tronie z piorunem w ręku. Jego świętym drzewem był dąb, a zwierzęciem orzeł, podobnie jak u słowiańskiego bóstwa o imieniu Perun. Innym z atrybutów była tarcza zwana egidą. Główne miejsca kultu to: Dodona, Olimpia, Nemea. Liczba mitów, w których występuje Zeus, jest ogromna. Praktycznie nie ma mitu, który by nie był związany z Zeusem. Do najważniejszych należą:

• spisek Hery przeciwko Zeusowi, w wyniku którego Hefajstos zostaje wyrzucony z Olimpu,
• mit o Prometeuszu,
• mit o Potopie.

Występuje również nieomal we wszystkich mitach zawierających kłótnie pomiędzy bogami greckiego Olimpu czyli panteonu.

Historia Zeusa

Boski Zeus (Dzeus) narodził się jako ostatni z niebiańskiego związku Kronosa i Rei. Kronos był przeklęty przez swego ojca, Uranosa, którego zrzucił z tronu. Przekleństwo to miało doprowadzić do tego, że również któreś z jego własnych dzieci pozbawi go tronu. Kronos postanowił zapobiec spełnieniu się przepowiedni pożerając własne potomstwo. Bogini Rea zrozpaczona z powodu utraty kolejnych dzieci, będąc po raz szósty w ciąży, uciekła na Kretę (w innej wersji – do Arkadii), gdzie w ukryciu, potajemnie, urodziła Zeusa. Kronosowi, który ją odnalazł, zamiast dziecka do połknięcia dała kamień zawinięty w pieluchy, a Zeusa ukryła w grocie pod skałą diktejską, na zboczach góry Ida na Krecie. Ukrywającego się Zeusa karmiła koza Amaltea, a wychowywały nimfy. Gdy koza złamała róg, Zeus pobłogosławił go – tak powstał róg obfitości. Opowiadano, że po śmierci karmicielki, Zeus wziął jej skórę i pokrył nią tarczę, którą nazywano egidą oraz swoje ciało, które stało się w ten sposób odporne na strzały. Dokarmianiem Zeusa zajmowały się także pszczoły z góry Idy, które specjalnie dla niego wytwarzały miód. Orzeł przynosił mu co dzień kubek nektaru. Gdy Zeus był mały, Rea rozkazała nimfom, aby te grały na harfie, zagłuszając płacz dziecka i chroniąc go tym sposobem przed wykryciem przez ojca.

Gdy Zeus osiągnął wiek dorosły, postanowił przejąć władzę i zemścić się na swoim ojcu. Za radą Metydy (Metis) rozkazał matce aby podała Kronosowi środek wymiotny, dzięki czemu przywrócił do życia swoje rodzeństwo: Hestię, Demeter, Herę, Hadesa i Posejdona. Rodzeństwo pod wodzą Zeusa zaatakowało swojego ojca. Wojna trwała 10 lat, w walce za radą Gai wsparli go cyklopi i hekatonchejrowie, którzy byli zamknięci przez Kronosa w Tartarze. W czasie walki Zeus otrzymał od cyklopów broń perunową w postaci wykutych przez nich gromu i błyskawic. Po zwycięskiej wojnie, gdy już przepędzono Kronosa, rodzeństwo podzieliło się władzą, losując dziedziny, którymi mieli odtąd rządzić. Zeusowi przypadło niebo i zwierzchnictwo nad innymi bogami, Posejdon stał się panem morza, zaś Hades został panem krainy umarłych, podobnie jak indyjski Bóg Jama Dewa.

Bibliografia

• Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987.