Jama
Jama (Yama, dosł. zakaz, powstrzymanie) - hinduistyczny Bóg Śmierci, Bóg zmarłych i nadzorca krainy zmarłych oraz piekła, Władca Dharmy, strażnik kierunku (lokapala) południowego. Według wedyjskiego mitu Jama Dewa był najstarszym synem Wiwaswata, postaci słońca i pierwszym śmiertelnikiem który osiągnął świat niebiański (w późniejszym hinduizmie jednak twierdzono, iż tym człowiekiem był Manu). Wiwaswat mianował Jamę królem świata zmarłych czyli dusz przechodzących proces narodzin i śmierci, oraz odradzania w różnych światach. W religii nie odgrywa większej roli, ma natomiast duże znaczenie mitologiczne i metafizyczne, mistyczne i ezoteryczne.
Yama (Jama) jest lokapalą, strażnikiem świata, a południowy kierunek znajduje się pod jego opieką. Modły i śpiewy do Boga Jama kieruje się ku południowi. Bardzo ważna postać w indyjskiej geomancji i architekturze Wastu.
Om Yamãya Namah! (108x) - mantram pozdrawiający Boga Yama, który recytuje się przed zbliżającą się śmiercią.
Jama to także jogiczny zbiór podstawowych zasad moralnych, reguły etyczne dla śmiertelników.
Maharyszi Patańdźali wymienia jamy jako praktyki dyscypliny społecznej, które regulują funkcjonowanie umysłu w naszych relacjach z innymi oraz podstawę do rozwoju cudownych mocy duchowych, siddhi. W sutrze II. 30 przeczytamy: „Niekrzywdzenie, prawda, niekradzenie, wstrzemięźliwość i nieposiadanie są praktykami dyscypliny społecznej (formami umiaru)", w transliteracji: ahimsa-satya-asteya-brahmacarya-aparigraha yamah.
Patańdżali wymienia w omawianej sutrze następujące jamy:
- ahimsa (niekrzywdzenie, niezabijanie, niewytwarzanie cierpienia),
- satja (prawda, prawdziwość, prawdomówność),
- asteja (niekradzenie, niezabieranie, nieprzywłaszczanie),
- brahmaćarja (wstrzemięźliwość, oddanie Bogu, boskie maniery),
- aparigraha (nieposiadanie, wolność od chciwości, nieprzywiązanie do rzeczy materialnych).
Maharyszi Wjasa w Jogabhaszji (Jbh. II.30) zwraca uwagę, że nadrzędną jamą jest praktyka niekrzywdzenia, a wszystkie pozostałe są jej przyporządkowane: „pozostałe jamy i nijamy – mające niekrzywdzenie za podstawę – praktykuje się dla wytworzenia stanu niekrzywdzenia”.