Dhikr

Dhikr w arab. l. poj. ذکر, l. mn. اذكار; pers. zikr; w tur. i malaj. zikir; w urdu zakr; beng. jikir - dosłownie wspominanie, pamiętanie - w islamie i jego szkołach mistycznych oznacza rozmyślanie o Allah Bogu z pomocą frazy modlitewnej. Może też oznaczać inne czynności mające na celu utrzymanie świadomości jego istnienia. W sufizmie jest to specyficzna, podstawowa forma modlitwy. Dość często stosowaną pomocą w dhikr jest subha - czyli różaniec.

Modlitwa może mieć charakter praktyki indywidualnej lub rytualny, zbiorowy. Modlitwom sufich często towarzyszy ekstatyczny taniec (bractwo maulawi, tzw. taniec derwiszów), swoisty proces praktyki duchowej, który podejmują modlący. Poza tym w skład tych ceremonii sama wchodzą śpiewy i medytacje, ćwiczenia w oddychaniu, a także recytacje wersetów z Koranu, a czasem po prostu wyrazów "Allah!" lub "Hu!". Najistotniejszym elementem zikru jest osiągnięcie poczucia jedności z istotą Allah Boga. Rytuały duchowe sufi pojawiły się już w VIII wieku e.ch., są przedłużeniem pradawnych tradycji mistycznych kultury arabskiej i perskiej.

Dhikr może być ukryty w sercu (per zikr-e chaffi), lub odbywać się jawnie, za pomocą głośnej mowy (per zikr-e dżalli). W duchowej drodze sufi, podobnie jak w innych kierunkach mistyki wschodu ma ona dwie podstawowe formy:

• głośną (zikr dżali) - będącą rytmiczną inwokacją Allah Boga, opierająca się głównie na recytacji boskich imion;
• cichą (fikr; zikr chafi) - odmawianą w myśli, w głębi serca.

Prawidłowa nauka Dhikru wymaga wielu lat nauki pod okiem dobrego Nauczyciela lub Przewodnika Duchowego zwanego przez sufich Szajch, Murszid lub Pir.