Demon

Demon (stgr. δαίμων daimon) – dosłownie ten, który coś rozdziela lub ten, który coś przydziela, także: nadprzyrodzona potęga, dola; łac. daemon – istota występująca w wielu wierzeniach ludowych, mitologiach i religiach, która zajmuje pozycję pośrednią między zwierzętami a ludźmi, między sferą zwierzęco-ludzką, materialną, a sferą astralną, czysto subtelną, ale nieduchową; istota o cechach na wpół ludzkich, na wpół zwierzęcych; najczęściej nieprzyjazny człowiekowi zły duch, związany pierwotnie z pojęciem nieczystości sakralnej.

W historii religii można zaobserwować, że często demonami, w Indii asurami stawały się zdegradowane bóstwa politeistyczne wyparte w toku rozwoju wierzeń z panteonu głównych bóstw. Jednakże najczęstszym powodem powstania gatunków demonicznych istot jest upadek niektórych bóstw nieba, aniołów czy archaniołów, co powoduje, że stają się bytami mrocznymi, związanymi z ciemnością, chaosem, diskordią i szkodzeniem ludziom.

W religii greckiej demon to początkowo nieosobowa moc nadprzyrodzona, którą z czasem zaczęto wyobrażać sobie w postaci różnych duchów podrzędnych bogom. Pierwotnie pojęcie to miało charakter ambiwalentny, stanowiło zarówno pozytywne jak i negatywne określenie nadludzkiej istoty – demony bywały groźne, ale i dobrotliwe (jako takie pełniły na przykład funkcję duchów opiekuńczych – w takim rozumieniu pisali o demonach m.in. Platon, Sokrates, Heraklit). Od czasów Ksenokratesa, wraz z rozwojem koncepcji dualizmu, demony zaczęto utożsamiać przede wszystkim ze złem, bowiem wszelkie uwikłanie w materię uważano za złe (więc i istoty powiązane z materią choćby częściowo).

Na kształtowanie się demonologii w judaizmie (a za judaizmem w chrześcijaństwie i islamie) wielki wpływ miały irańskie wierzenia: manicheizm, mazdaizm i zaratusztrianizm. Demony w tych religiach także zajmują pośrednią pozycję między ludźmi a Bogiem. Od czasów św. Augustyna uznano je za istoty jednoznacznie złe i zidentyfikowano z diabłami.

W wierzeniach słowiańskich najczęściej występujące typy demonów to: rusałki, południce, północnice, strzygi, topielice, latawce, płanetnicy, ubożęta i skrzaty oraz tzw. bobo.

Według założeń spirytyzmu demon to określenie ducha trzeciego rzędu.