Wedyzm

Wedyzm (sanskr. vaidika; religia wedyjska, religia wiedzy, religia pism objawionych) - najstarsza względnie poznana religia Indii, monoteistyczna, wywodząca się prawdopodobnie z okresu między połową drugiego tysiąclecia a początkiem pierwszego. Jej zręby ukazują teksty Wed, w szczególności najstarsze zbiory - sanhity. Była to religia hierarchiczna, koncentrująca się wokół rozbudowanego ceremoniału ofiary wedyjskiej (jadźńa, śrauta). W wiekszym stopniu obecne były także praktyki magiczne i rytuały związane z ogniskiem domowym (patrz: Atharwaweda). Przebieg ofiary wedyjskiej był dla jej uczestników odtworzeniem aktu kosmogonicznego i zarazem czynnością podtrzymującą harmonijne istnienie wszechświata, co za tym, pomyślność życia ludzkiego - dlatego tak niezwykle ważny był jej prawidłowy przebieg. Świątynie i zwyczaj czczenia wizerunków bogów pojawia się w wedyzmie od poczatku jego istnienia, jednak ma formę ezoteryczną. Pierwszym imieniem i obrazem Boga w wedach jest Agni - ogień, płomień, żar. Tajemne imiona Boga Absolutu to Śiva oraz YahvaH odnoszone do Boga Ponadosobowego, mają też żeńskie pary.

Bogowie wedyjscy (dewa, anioły, bogi) to nadludzkie, nieśmiertelne istoty, przede wszystkim uosabiające zjawiska natury (np. Agni - ogień, Surja - słońce, Waju - wiatr, Uszas - świt, Ratri - noc, itd.). Najważniejsi pośród nich to bóstwa związane z powstaniem wszechświata i utrzymaniem jego porządku: Agni (pośrednik między człowiekiem sprawującym ofiarę a przyjmującym ją bogami), Mitra, Waruna, Wisznu (który zyska jeszcze na znaczeniu w późniejszym hinduizmie), Soma i Indra (król bogów, uosobienie wojowniczego charakteru Ariów). To te bóstwa przede wszystkim należy pokrzepić świętym napojem - somą, topionym masłem (ghi) i świętymi słowami Wed w trakcie ofiary wedyjskiej. Wielu bogów okresu wedyjskiego ma swoje starsze odpowiedniki w Aweście, choć często ich role uległy w wedyzmie znacznemu przekształceniu. Należy pamiętać, że Wedy, a w szczególności Rygweda ukazywały wierzenia najwyższych warstw społecznych (warn), ignorując w znacznej mierze mitologię tworzącą się w warstwach niższych oraz przenikające elementy niearyjskie, które najprawdopodobniej zadecydowały o późniejszym kształcie hinduizmu. Prawdopodobnie taki „ludowy” rodowód ma Wisznu i Rudra.

Kosmologia: Świat dzieli się na trzy części: Ojciec-Niebo (Djaus), Matka-Ziemia (Prythiwi) i oddzielające ich powietrze. W najwyższej części nieba mieszkają bogowie, Surja (słońce), Soma (księżyc). Powietrze wypełnia ciemność i deszczowe chmury. Wszelki porządek wszechświata wyznacza jedna zasada - ryta.

Kosmogonia: Według najstarszych mitów świat zbudowali bogowie jak cieśle stawiający dom. Późniejsze wersje mitów ukazują powstanie świata jako narodziny z pierwiastka żeńskiego i męskiego, bądź jako dzieło stwórcze Pradźapatiego (bóstwo późnowedyjskie, które szczególnego znaczenia nabiera w braminizmie).

Podstawowa Formuła Ofiarna:

• Om Agnaye Namah! Chwała Bogu Płomiennemu!

Om oznacza Boga, Brahmana, Śiva, YahvaH, a Agni to przymiot, tytuł lub opis Boga. Namah znaczy chwała, cześć, pokłon, szacunek, uwielbienie.