Mani

Mani per. مانی Māni, znany także jako Manes i Manicheusz, w syriackim ܡܐܢܝ ܚܝܐ Mānī Ḥayyā "Żyjący Mani", - ur. 14 kwietnia 216 koło Seleucji nad Tygrysem, zm. ok. 276 r. w Gundiszapurze – twórca gnostyckiej religii mistycznej, manicheizmu.

Święty Prorok Mani urodził się w zachodniej Persji. Wychowywał się we wspólnocie elkazaitów, ruchu gnostyckiego działającego w III i IV wieku, wywodzącego się z chrześcijaństwa. W dwunastym roku życia Mani miał pierwsze objawienie Boże. Drugie objawienie, które miało miejsce 12 lat później dało początek manicheizmowi. Poglądy religijne Proroka Mani łączyły wpływy różnych religii, z których najważniejszy jest związek z zaratusztrianizmem. Od około trzydziestego roku życia Mani podróżował (m.in. do północno-zachodnich Indii), prowadząc działalność misyjną. Znalazł oparcie we władcach Persji, jednak ich przychylność skończyła się po dojściu do władzy Bahrama I, a przede wszystkim po krytyce kapłanów zoroastryjskich. Około 276 roku Mani został na polecenie króla uwięziony w Gundiszapurze w południowo-zachodniej Persji, gdzie zmarł śmiercią męczeńską.

Obok wielu relacji i komentarzy zwolenników oraz krytyków Proroka Mani, zachowało się kilkadziesiąt dzieł i listów jego autorstwa. Część z nich odnaleziono dopiero na początku XX wieku na pustyni Gobi. Duchowa i mistyczna działalność Proroka Mani i jego następców trwała przez około tysiąc lat, dopiero w XII/XIII wieku została w Persji i na Bliskim Wschodzie zastąpiona przez sufizm.