Bhikshu

Bhikszu, bhikshu - bhikszu [sanskr. bhikṣu, palijskie bhikku ‘żebrak’, 'niszczyciel zła', 'budzący przerażenie demona Mara'], ind. wędrowny asceta utrzymujący się z jałmużny czyli z datków, głównie jedzenia; najczęściej bramin praktykujący ascezę lub mnich buddyjski. W czasach przed powstaniem buddyzmu, bhikszu był braminem praktykującym ascezę lub ogólnie indyjskim wędrownym ascetą utrzymującym się z jałmużny, a dopiero od czasów Gautama Buddha termin objął również powstałe grono mnichów buddyjskich. W Indii bhikszu to po dziś dzień każdy inicjowany mnich wędrowny czyli samnjasin utrzymujący się z jałmużny. Termin samnjasin (wyrzeczeniec) rozpowszechnił się w okresie, kiedy w Indii rozpowszechnili się buddyjscy bhikszu, niejako dla odróżnienia się pod względem religijnym, jednak reguły i zasady ascezy są generalnie takie same i wywodzą się z kasty bramińskiej.

Bhikszu czy Bhikku to nazwa w pełni wyświęconego mnicha buddyjskiego. W różnych krajach buddyjskich nazwa ta może być odmienna: bhikkhu (pali.), bhiksiu, bhiksu, bhikszu, śramana. Od tych nazw utworzono żeńskie odpowiedniki: bhikkhuni (pali.), bhiksiuni, bhiksuni, bhikszuni. Aby zostać w pełni wyświęconym mnichem/mniszką najpierw trzeba być wyświęconym na nowicjusza/nowicjuszkę: samanera/samaneri (pali.). Według szkoły mūlasarvāstivāda pierwszego niższego wyświęcenia udzielił czcigodny Sariputta, posiadający rangę opata wyświęcił Sudinnęna nowicjusza (sześć lat po Oświeceniu Buddy). W różnych krajach buddyjskich mnisi mogą nosić różne szaty, przestrzegać nieco odmiennych reguł i pobierać różne nauki.

Tradycja święceń buddyjskich

Tradycja buddyjska nakazuje aby każdy mężczyzna przynajmniej raz w życiu wstąpił do klasztoru i został wyświęcony jako mnich. Tradycji tej przestrzegają nawet głowy państw np. król Tajlandii Rama IX. Mnisi noszą tutaj szafranowe szaty (ciemniejsze barwy są dla nowicjuszy i preferowane przez szkoły dhammayuth, thu-dong i "tradycji leśnej"). Bhikkhu przestrzegają 227 zasad zgromadzonych w Bhikkhu Patimokkha zawartej w Vinaya Pitace. Nowicjusze i nowicjuszki przestrzegają Dziesięciu Przykazań (pali. Dasa Sila). Mniszki noszą szaty szafranowe lub różowe (Birma) a nowicjuszki białe. Przestrzegają one 311 zasad zawartych w Bhikkhuni Patimokha(Vinaya Pitaka). Wyposażeniem mnichów i mniszek jest szata (pali. amsa), miska żebracza na jałmużnę i parasol. Mnisi i mniszki utrzymują się z żebrów czyli z jałmużny.

Wyświęcenie Bhikszu

Mnichem może zostać każdy mężczyzna (o ile wcześniej nie został wydalony z sangi). Ceremonia wyświęcenia odbywa się w klasztorze przed głównym ołtarzem. Szczegółowy opis ceremonii wyświęcenia czyli Ceremonia Wyświęcenia może być nieco odmienna w różnych wspólnotach buddyjskich. Uważa się, że kto nie żył jak mnich przez pewien okres czasu, ten nie jest buddystą!

Codzienne życie mnicha buddyjskiego

Codziennie mnisi troszczą się o teren świątyni, przycinają trawę, czyszczą wnętrza budynków, modlą się, uczą i studiują nauki Buddy, biorą udział w ceremoniach i tym podobne rzeczy.

4.00 – mnisi wstają i medytują przez godzinę a następnie przez następną godzinę śpiewają paritta.

6.00 – nieobuci mnisi wyruszają boso w okolice klasztoru, gdzie lokalna społeczność ofiarowuje im jałmużnę.

8.00 – powróciwszy do świątyni oddają miski z jałmużną ludziom świeckim pomagającym mnichom w klasztorze, którzy przygotują z zebranej jałmużny śniadanie. Mnisi w tym czasie modlą się w "bot" (budynek, który zawiera główny wizerunek Buddy). W sali kazań kobiety przygotowują talerze z jedzeniem dla mnichów. Kiedy pożywienie jest gotowe jedna z kobiet uderza w gong kilka razy, wtedy nadchodzą mnisi. Nowicjusze przynoszą mnichom tacki z jedzeniem. Wszyscy zgromadzeni modlą się i wykonują "krap" – dłonie wraz z palcami złączone a ciało lekko przykucnięte, pochylone do podłogi) po trzykroć. Dopiero teraz posiłek może się rozpocząć. Mnisi muszą spożyć po małej porcji z każdego talerzyka aby każdy z ludzi, którzy ofiarowali jałmużnę otrzymali zasługe (taj. bun). W bardzo dużych świątyniach pożywienie jest gotowane przez mnichów i osoby świeckie. Pożywienie może być dostarczane podczas ceremonii zbierania jałmużny (taj. takbat) lub też ludzie mogą przynieść pożywienie do świątyni rano, kiedy mnisi się modlą.

11:30 – mnisi przychodzą do sali głównej i spożywają pozostałości jedzenia z pierwszego posiłku. Zanim jednak zasiądą do jedzenia, wspólnie modlą się w języku pali w przed wizerunkami Buddy zamieszczonymi w głównej sali. Niektórzy mnisi spożywają wtedy lekkie drugie śniadanie. Jest to ostatni stały posiłek jaki mogą zjeść aż do wschodu słońca dnia następnego. W niektórych świątyniach jak np. w leśnych świątyniach w okolicach Isan, mnisi spożywają posiłek tylko raz dziennie. Mnisi, którzy podążają "buddyjską leśną ścieżką" (taj. Phra Thudong). Lecz w tych świątyniach gdzie są nowicjusze lub mnisi podążają inną "ścieżką", mnisi spożywają posiłek dwa razy dziennie. Podczas tej modlitwy przed drugim jedzeniem ludzie świeccy klękają przed mnichami i składają im ukłon kilkakrotnie. Niektórzy z nich wylewają świętą wodę na podłogę (taj. rot nam). Czynności te wykonuje się ku pamięci osób zmarłych, aby i oni otrzymali swą część zasług. Także kobiety przygotowujące pożywienie dla mnichów otrzymują zasługi. Po modlitwie mnisi spożywają przygotowane jedzenie. Mnisi siedzą na scenie, która jest nieco wyżej niż miejsce w którym siedzą ludzie świeccy. Oznacza to, że mnisi maja wyższy status niż laicy. Kiedy mnisi kończą pożywianie się, nowicjusze zbierają talerze i podają kobietom. Kobiety spożywają pozostałe jedzenie lub zabierają je do domu.

13.00 – rozpoczynają się lekcje buddyjskich nauk. Niektórzy mnisi mogą uczęszczać na zajęcia szkolne poza świątynią. O tej porze nowicjusze i mnisi idą do szkoły lub na uniwersytet by studiować Dharmę do około 15.00/16.00. Szkolny autobus zabiera nowicjuszy do szkoły a później przywozi ich z powrotem do świątyni wieczorem. Mnisi, którzy nie studiują medytują w tym samym czasie. Po medytacji około 15.00 przychodzi czas na pranie i sprzątanie świątyni.

18.00 – rozpoczyna się dwugodzinna sesja medytacji i modlitw.

20.00 – mnisi rozchodzą się do swych zajęć. Oprócz tych obowiązków, każdy z mnichów odgrywa specyficzną rolę w codziennym trybie porządkowania i utrzymania w czystości świątyni i jej otoczenia.

Odnowienie linii wyświeceń mniszek

Wraz z rozprzestrzenianiem się buddyzmu therawady z Indii na Sri Lankę, następnie do Birmy, Tajlandii, Laosu i Kambodży, pojawiały się w tych krajach zakony zarówno mnichów jak i mniszek. Jednak z upływem czasu w wyniku najczęściej wojen zaczęła zanikać tradycja wyświęcania mniszek. Z upływem wieków coraz mniej pojawia się wzmianek o mniszkach. W Indiach, po zniszczeniu ważnych centrów klasztornych przez muzułmanów, buddyzm uległ naporowi hinduizmu, na Sri Lance zakon mniszek uległ zniszczeniu podczas wojny z Choalianami w 1017 roku. Podobnie było w Birmie, która od najazdu Chińczyków w 1298 roku przez wiele wieków była rządzona przez wielu władców czasami przeciwnych buddyzmowi, aż do wojen w latach 1824, 1852, i 1885 kiedy to zaczęli rządzić Brytyjczycy. Tak zatem wygasła w mroku dziejów tradycja wyświęcania mniszek. Jednak kobiety domagały się aby odtworzyć tradycję mimo głośnego sprzeciwu konserwatywnych mnichów. Pierwsze próby podjęto na Sri Lance. Catherine de Alwis wyjechała do Birmy i otrzymała tam niższe święcenia jako samaneri (nowicjuszka). W 1903 roku powróciła na Sri Lankę i utworzyła zgromadzenie nowicjuszek Dasa Sila Mata (Matki Dziesięciu Przykazań). Nie były to jednak w pełni wyświęcone mniszki a społeczeństwo i konserwatywni mnisi nie byli im przychylni. Nowicjuszki cierpiały brak akceptacji oraz biedę.

Podejmowano także nieśmiałe próby w Birmie w latach 1950 (przez czcigodnego Mahasi Sayadaw) i 1970 (przez Sayagyi U Ba Khin) jednak dla kobiety dostępne były jedynie niższe święcenia. W Tajlandii stworzono Nun Institution of Thailand przy świątyni Wat Bovorn Nives, gdzie samaneri (nowicjuszki) mogły studiować i osiągnąć dziewiąty stopień Parien (najwyższy poziom edukacyjny mnicha) lecz wciąż nie mogły być mniszkami.

Ta sytuacja trwała do lat 90-tych XX wieku gdy czcigodny Pandit Narawala Dhammaratana Thero studiując zakony mniszek w Chinach odkrył, że tamtejsza tradycja wyświęceń została zapoczątkowana przez bhikkhuni z Anuradhapury na Sri Lance w 429 roku ery zachodniej. Zgromadził on wokół siebie postępowych mnichów i 8 grudnia 1996 doprowadził do wyświęcenia 11 Dasa Sila Mata jako bhikkhuni. Ceremonia odbyła się w świątyni Saranath w Indiach, prowadzona przez therawadińskich mnichów w obecności czcigodnego M. Vipulasary, przewodniczącego "Parama Dhamma Chetiya Pirivena" i prezesa "Mahabodhi Society" oraz przedstawicieli "World Sangha Council", "Sakyadhita International Organisation of Buddhist Women" i koreańskich mniszek. Wyświęcone w Saranath mniszki powróciły na Sri Lankę by tam 12 marca 1998 wyświęcić 23 Dasa Sila Mata jako bhikkhuni. W lutym 2002 roku w Tajlandii odbyła się ceremonia wyświęcenia nowicjuszek na mniszki, poprowadzona przez mniszkę ze Sri Lanki w obecności tajskiego mnicha.

Dzięki staraniom kobiet, postępowych mnichów i ludzi świeckich tradycja wyświęcania bhikkhuni została odnowiona. Kobiety znowu mogą się cieszyć pełnia praw religijnych. To dowód, że kobiety i mężczyźni są równi i krocząc tą samą ścieżką mogą osiągnąć to samo oświecenie. Należy jednak pamiętać, że sam Gautama Buddha nie przyjmował kobiet do stanu mnisiego, pozwalając kobietom być jedynie świeckimi wyznawczyniami szkoły Siddharthów. Wyświęcanie kobiet rozpoczęto dopiero po śmierci Gautama Buddy, zatem cała linia wyświęcania mniszek zawsze pozostanie niezgodna z oryginalnymi naukami i wolą Gautama Buddha.