Gorakszanatha
Gorakhnātha, Goraksza Nātha lub Gorakha Nātha - w sanskrycie: गोरखनाथ trl. gorakhanātha, też Gorakszanath, trl. gorakṣanātha - śiwaita, wielki mistrz i twórca Hatha Jogi znanej w obecnym kształcie, żyjący w północnych i zachodnich Indiach, według różnych źródeł między XI a XIV wiekiem naszej ery, uczeń Matsjendranatha, mistrz zakonu Jogi znanego jako Nāthsampradāja, nauczyciel i propagator Laja Jogi.
Gorkhnāth uważany jest za mahasiddhę, maharysziego, a także deifikowany jako inkarnacja Śri Śiwa, szczególnie w rejonie północnych Indii i Nepalu, gdzie znajdują się liczne, poświęcone mu świątynie. Liczne szkoły jogi w Indiach uznają Gorakszę za nauczyciela swej linii.
Jogini należący do zakonu znani są jako Nathowie (Nātha), Darszanī, Gorakhnāthī, a także pod pogardliwym określeniem uknutym przez radykalnych muzułmanów - Kānfaṭa (dosłownie - 'rozdwojone uszy' od noszonych w uszach kolczyków). Jego wielbiciele znani są również ze swej waleczności już od XIV wieku kiedy to zbrojnie występowali przeciw prześladowaniom z rąk Islamistów a także kolonialistom brytyjskim.
Życiorys
Od średniowiecza Gorakhnāth jest szeroko znanym w północnych i zachodnich Indiach mistrzem jogi, cudotwórcą i ascetą. W tradycji buddyzmu tybetańskiego uznaje się go za maga. Liczne legendy podają różne historie Ryszi Gorakhnath. Według jednej z nich Gorakhnth miał urodzić się z krowiego łajna i został odnaleziony przez Matsjendra Nātha, który uczynił go swoim uczniem. W Gorakhnāth kī Goṣṭhī autorstwa Kabira, Gorakhnāth mówi o sobie, że jest synem Matsjendranātha i wnukiem Ādinātha. Według tybetańskiego lamy i uczonego, Tārānātha, Goraksza był początkowo buddystą, a nāthą i uczniem Ryszi Matsjendra Nātha został w późniejszym czasie. Jako buddysta miał być znany pod imieniem Anaṅga Vajra, niektóre źródła podają również imię Ramaṇa Vajra. W dziele Kāyabodha, którego autorem miał być sam Goraksznātha istnieją zapiski, które wskazują, że z dużym prawdopodobieństwem początkowo był rzeźnikiem (paśvārambhaka). Jeśli słowo Ārambha oznacza rytualną, ofiarną rzeź, oznaczało by to, że Goraksza przed wstąpieniem do zakonów Nāthów nie mógł być buddystą. Poprzez praktykę Nathāmargi pod okiem swojego Guru, Goraksza osiągnął wyzwolenie, a także ogromną mądrość i magiczne moce siddhi. Nie wiadomo dokładnie kiedy urodził się i zmarł ani w którym wieku żył. Niektóre źródła podają nawet szósty wiek naszej ery, jednak najwięcej źródeł i biografów przychyla się do początku dwunastego wieku naszej ery.
Tak jak nie znana jest data narodzin Gorakhnātha, tak nie jest znana data jego śmierci. Indyjski mistyk i poeta Kabir tak opisuje jego śmierć w swoich śakhi (kronikach historycznych):
"Gorakhnāth, ukochany jak Rāma, nie żyje; jego ciało nie zostało spalone [jogini grzebią zmarłych], rozłożyło się i zmieniło w glinę.."
Ryszi Goraksza miał wielu znanych uczniów, którzy byli sławnymi siddhami. Wśród nich można wspomnieć sławnego jogina, świętego i cudotwórcę Bāla Nātha (Siddha Bālapāda, znany w tybetańskiej literaturze jako Jalandhara Nātha), Bhairav Nātha, Rāja Bhartṛhari, Ćarpaṭī Nāth, Gahini Nāth i innych. Stanowił inspirację i wywarł ogromny wpływ na duchowych przewodników Sikhizmu, Kabira i Guru Nanaka.
Legendy i wzmianki
Wiele legend poświęconych jest magicznym mocom siddhi jakie posiadł Goraksza. Jedną z mocy było przywracanie ludzi do życia. W jednej z opowieści król Bhartṛhari postanowił sprawdzić miłość swojej żony. W tym celu rozpuścił pogłoski o własnej śmierci. Zrozpaczona królowa zgodnie ze starym rytuałem sati popełniła samobójstwo. Król nie spodziewał się, że do tego dojdzie. Usłyszał, że Gorakhnāth potrafi rozpuścić smutek. Jogin odwiedził króla, a kiedy poznał całą historię, rozbił swoją miskę i zapłakał nad nią z takim samym żalem i desperacją jaką okazał król płacząc nad ciałem żony. Bhartṛhari ofiarował joginowi lepszą miskę, a Gorakhnath w zamian obiecał przywrócić życie jego żonie. Jednak kiedy stanęła przed nim żywa odmówił wzięcia jej w objęcia, ponieważ postanowił już wyrzec się świata i zostać joginem.
Gorakh Nāth miał także potrafić stwarzać nowe życie, jak również obdarzać potomstwem bezpłodne kobiety. Legendy z różnych części Indii i Nepalu opowiadają również o uzdrowicielskich mocach Gorakszy, na przykład zdolności do przywracania kończyn. Miał także władzę nad żywiołami i pogodą, a także dzikimi bestiami i wężami. Według nepalskiej legendy, kiedy odwiedził kraj nie został przyjęty z należnym mu szacunkiem. Gorakhnāth zabrał więc chmury z nieba i usiadł na nich pogrążając się w trwającej dwanaście lat medytacji, w czasie której pozostawał całkiem nieruchomy. Ponieważ uwięził chmury, na Nepal spadła dwunastoletnia susza. Suszę przerwała dopiero wizyta jego Guru, Matsjenda Nātha. Goraksza zerwał się, by oddać mu pokłon z szacunku, a wtedy chmury zostały uwolnione i urodzaj wrócił do Nepalu.
Goraksza był również w stanie bezbłędnie rozróżniać prawdę od fałszu, winę od jej braku, dobro od zła i wydawać natychmiast słuszne osądy, co dla duchowości rodem ze Wschodu jest oznaką duchowego urzeczywistnienia (nie zaś jak całkiem fałszywa i głupia postawa new age, wedle której nikogo nie należy osądzać). Był również znany ze swojej zdolności do rzucania skutecznych klątw na ludzi niegodziwych i złych.
Świątynie i miejsca
Jedną z bardziej znanych świątyń poświęconych Mahasiddha Gorakhnath jest Gorakhnath Nath (lub Gorakhnath Mutt), duża świątynią Nathów znajdującą się w Gorakhpur, mieście położonym nad brzegiem rzeki Rapti w północno-wschodniej części indyjskiego stanu Uttar Pradesh.
Region Gorakhpur wziął swą nazwę od Gorakhnatha, świętego Nath Sampradaja. Sławna świątynia zwana Gorakhnath Nath została zbudowana aby uczcić miejsce w którym praktykował jogę. Region Gorakhpur składa się z dystryktów Kushinagar, Basti, Deoria, Azamgarh położonych w Indiach oraz części nepalskiego regionu Tarai. Obszary te były i nadal są ważnymi centrami kultury wedyjskiej.
Gorakhpur było częścią sławnego królestwa Koszal. Jednym z najwcześniejszych znanych władców tego regionu ze stolicą w Ajodhja był król Ikszawaku, założyciel słonecznej dynastii z której wywodził się Rama. Jest to więc rejon z którego pochodziło dużo znanych oświeconych joginów i kszatrijów starożytności.
Świątynią Gorakhnatha w Gorakhpur zarządza obecnie religijna instytucja Gorakhnat Math, która zarządza także drugą świątynią Gorakhnatha w nepalskim dystrykcie Gorkha (kolejnym miejscu, o którym sądzi się, że swą nazwę zawdzięcza Śri Gorakhnath). Świątynia w Gorakhpur ma zawierać samadhi (grobowiec) Gorakhnatha, a także gaddi (medytacyjny tron) Gorakszy. Świątynie te są jednymi z najważniejszych religijnych miejsc w regionie.
Tysiące wielbicieli odwiedza te światynie, szczególnie w czasie Makar Sankranti (święto światła celebrowane z okazji wejścia słońca w znak Makara - Koziorożca), w czasie którego składają ofiary z ryżu dla Gorakh Nātha.
Zakon Nathów zgodnie z przykazaniem Gorakhnatha nie przestrzega zasad segregacji kastowej tak jak inne hinduistyczne grupy religijne. Stąd członek każdej kasty może służyć jako kapłan w świątyniach.
Obecnie Głównym Kapłanem świątyni jest Yogi Adityanath. Został wyznaczony na Mahanta przez swego Guru, Mahant Avaidyanatha, który zmarł 12 września 2014 i został pochowany obok swojego Guru Digvijay Natha w Świątyni Gorakhnatha.
Jedną z popularnych praktyk religijnych jest 12-krotne recytowanie Śri Gorakhnāth Czālīsā, czterdziestowersu poświęconego Śri Gorakhnath. Praktyka ta ma obdarzać praktykującego cudownym światłem Mistrza Goraksza.
Literatura
Mahājogi Goraksza przypisuje się autorstwo wielu dobrych traktatów o jodze. Wśród nich tradycyjnie wymienia się dzieła zapisane w sanskrycie, takie jak:
- Gorakṣa Śataka
- Jñāna Śataka
- Jñānaprakāśa Śataka
- Gorakṣa Kalpa
- Gorakṣa Saṁhitā (Gorakṣa Paddhati)
- Yoga Siddhānta Paddhati
- Siddhānta Paddhati
- Siddhasiddhānta Paddhati
- Jñānamṛta - poematy o obowiązkach joginów
- Gorakṣa Gitā
- Yoga Mārtaṇḍa