Kaduceusz
Kaduceusz, kerykejon - po grecku: κηρύκειον kērýkeion, łac. caduceus ‘laska heroldów’, od gr. kēryks ‘herold’ – symboliczna laska. Stanowi symbol (znak) pokoju i uczciwego handlu, także symbol mediacji i mediatora (Merkurego, Hermesa). W sztuce przedstawiana jest zwykle w formie prostego kija (pierwotnie z drewna oliwnego lub laurowego) z dwoma oplatającymi go wężami, które pochylają ku sobie łby (symbolizują mądrość, równowagę sił). Niekiedy bywa zakończona parą skrzydeł lub ozdobiona wieńcem, przewiązana wstążkami. Czasem jest używana jako symbol medycyny, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, z powodu mylenia jej z tradycyjnym symbolem medycyny, jakim jest laska Asklepiosa.
W starożytnej Grecji kaduceusz był oznaką nietykalności keryksa czyli herolda. Laska ta służyła do uśmierzania sporów, ogłaszania urzędowych obwieszczeń. Według mitologii greckiej i rzymskiej należała do atrybutów boskich posłańców: boga Hermesa (Merkurego) i bogini Iris (Tęczy).
Kaduceusz znajduje się na herbie Ekwadoru oraz herbie wenezuelskiego stanu Bolívar. W polskiej heraldyce symbol ten użyty został w dawnym herbie Rzeszowa, herbie Marek oraz herbie gminy Nur. Jest to również symbol często używany w heraldyce ukraińskiej i rosyjskiej, m.in. w herbach Charkowa i obwodu charkowskiego, Armawiru, Ułan Ude, Nowozybkowa, Zielonodolska.
Pojawia się również w 7 scenie II aktu Wesela Stanisława Wyspiańskiego jako laska błazna, wręczona Dziennikarzowi przez Stańczyka.
Bibliografia
- Władysław Kopaliński: Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990.
- Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 359.
- Młodsi bogowie. W: Zygmunt Kubiak: Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 287–288.
- Encyklopedia Powszechna PWN. T. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 382.
- Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003, s. 497.
- Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 141.
- Jan Parandowski: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 59.
- Słownik Wyrazów Obcych, Wydawnictwo Europa, pod redakcją naukową prof. Ireny Kamińskiej-Szmaj, autorzy: Mirosław Jarosz i zespół. Rok wydania 2001.