O Czterech Aspektach Praktyki Jogi

(Hridaya nr 6)

Joga, określana jako proces zatrzymania myślącego umysłu czy potoku psychiki, jako ustalenie się w głębi samego siebie i przekraczanie samemu rozmaitych ograniczeń, aż do osiągnięcia stanu czystej lub przejrzystej świadomości, to typowy obraz kryjący się za tym pierwszym prostym słowem. Odkryć można aspekty jogi w każdej z religii czy szkół mistycznych. Wszędzie bowiem praktykuje się oczyszczanie świadomości i rozwija ścieżkę wyzwolenia (zbawienia) jako istotne fundamenty. Każda religia też rozpoczyna się od procesu inicjowania, czyli używa tego co potocznie zwie się sakramentem, uświęceniem.

Całe bogactwo zrozumienia jogi kryje się jednak w bardzo prostych i esencjonalnych słowach. Tradycja przekazuje cztery systemy czy aspekty praktykowania jogi jako całości. Kryją się one w czterech słowach: HATHA, BHAKTI, DŹNANA i RADŹA. Ufam, że te słowa "obiły się" już Tobie o uszy. Warte są ujrzenia jako aspekty jednej i tej samej przecież JOGI.

Pojęcie HATHA składa się z dwóch słów rdzennych o przeciwstawnych sobie znaczeniach. Odkrywamy więc, że kultywowanie takiej jogi może być nazwane JOGĄ RÓWNOWAGI I RYTMU. Jeśli HA oznacza aktywizowanie, to THA pracuje nad wyciszaniem i spoczynkiem. Jeśli HA jest słońcem to THA jest księżycem. Przechodzenie od pracy i działania, co jest HA, do spoczynku i bezczynu, co jest THA, wyznacza nam RYTM i doprowadza nas do stanu RÓWNOWAGI. Kluczem HATHA jest rytm i zrównoważenie przeciwieństw. Przeciwstawne stany są dla siebie użytecznymi dopełnieniami. Jeśli Bóg jest HA, to człowiek jest THA jako Jego obraz i podobieństwo. Wyższa Jaźń jest HA, a Niższa Jaźń jest THA, podobnie jak słońce i księżyc. Stan drugi, czyli przeciwny, jest odbiciem i reperkusją stanu pierwszego, czyli wyjściowego.

W innych terminach HA oznacza element znany jako ALFA, a THA jest tym co dopełnia i zamyka, co zwane jest stanem OMEGA. Sylaba HA ma właściwości otwierania i uwalniania. Sylaba THA sugeruje doprowadzenie do zakończenia i zamknięcia procesu. HATHA to Początek i Koniec, Pierwszy i Ostatni, Alfa i Omega.

HATHA odnoszone jest też zwykle do dualnego planu fizycznych energii. Poszukuje się zrównoważonego trybu życia, harmonijnego współistnienia z otaczającą przyrodą, rytmu biologicznego i ogólnie psychofizycznej równowagi.

Pojęcie DRASZTA - Widza, Świadka, Obserwatora, Jaźni - które jest filarem nauk o świadomości i jej zjawiskach (przeżyciach), sugeruje, że nie ma dwóch oddzielnych Jaźni, że jest tylko Jedna Jaźń. Draszta jest tą jedną jedyną istniejącą Jaźnią. Wrażenie rozdzielenia następuje poprzez zbytnie utożsamianie się ze zjawiskami i przeżyciami (WRYTTI), a wtedy zapominamy ten swój czysty, pierwotny stan nazywany Wielką Jaźnią.

Kiedy ta JAŹŃ doświadcza się jako HA, wtedy jest Pierwszą, Pierwotną, wtedy jest Alfą i Prapoczątkiem. Kiedy zaś ta sama JAŹŃ doświadcza siebie jako utożsamionej ze zjawiskowymi doświadczeniami (ból, przyjemność, narzucone ograniczenia różnorakich uwarunkowań) wtedy jest Wtórną, Ostatnią, wtedy jest Omegą. Ten Koniec naszej Omegi wprowadza w doświadczenie procesu Śmierci.

HATHA sugeruje, że osiągamy Rytm i Równowagę. Draszta rozpoznaje swoje właściwe miejsce i jest Początkiem i Końcem. Joga oznacza tutaj Jedność, czyli brak rozdwojenia na niższe i wyższe JA. Jest tylko Jedna JAŹŃ - To Ty Jesteś Tym. Ten niedualny punkt widzenia, kiedy staje się rzeczywistością Twojego życia i doświadczenia, nazywany jest ADWAJTA, czyli "Nie-dwoistość". Oddzielenie Siebie (Obrazu) od Siebie (Przedmiotu) jest największą chorobą ludzkiej świadomości. Odkrywanie własnej boskości jest odkrywaniem faktu, iż Obraz i Przedmiot nie istnieją osobno. W tym wypadku Obrazem jest Przedmiot przeglądający się w lustrze zjawiskowego świata.

Proces HATHA, czyli osiągania RÓWNOWAGI I RYTMU nazywa się budowaniem lub oczyszczaniem DOMU dla Prawdziwego Mieszkańca Serca, dla JAŹNI: DRASZTA.

Innym nieco aspektem jogi jest BHAKTI, która angażuje totalnie całą naszą emocjonalną i uczuciową naturę. Taka joga jest unifikacją pragnieniowej natury na jednym tylko celu. BHA wskazuje na Boga Stwórcę i Ojca, czyli znów na Początek i Źródło. AKTI wskazuje na działanie. Czymże jest to boskie działanie? Jest to proces nazwany uwielbianiem, oddawaniem czci, poddaniem, a także ekstazą. BHAKTI zawiera w sobie pierwiastek aktywności z jednej strony, a z drugiej stan Pierwotnej Błogości wyrażany przez rdzenne słowa BHA.

Rdzeń BHA sugeruje znaczenia słów zawierające coś co jest miłe, przyjemne, błogie i wzniosłe. BHA sugeruje też stan świętości, czystości i przejrzystości. BHA w końcu wskazuje na stan stawania się i istnienia, czyli BYCIA. Nieskazitelność i powstawanie oraz bycie, czyli kontemplacja to jakieś wyznaczniki praktykowania tego aspektu jogi.

Można przedłożyć BHAKTI jako AKT BYCIA lub STAWANIA SIĘ. Żyć jako BHAKTA, to żyć w Szczęśliwości i Ekstazie. Doświadczasz wtedy nieograniczonej Radości, Błogości, Zachwytu i Wspaniałości. Każda technika ćwiczenia lub podtrzymywania tego, to jest właśnie technika BHAKTI.

Uwielbianie i poddanie błogości i ekstazie to stan istnienia, w którym przebywa Bóg. Jest to rajski stan istnienia. Ćwiczenie się w Błogości Bycia Tutaj i Teraz jest takim samym praktykowaniem Bhakti jak śpiewanie radosnych pieśni duchowych ku czci Jezusa, Kriszny, Buddy czy Wielkiego Ducha.

Spontaniczny Wzniosły Śpiew jest oznaką zrealizowania w tym momencie stanu BHAKTI. Spontaniczne piękne nucenie hymnów i pieśni pochwalnych to oznaki postępu w tym aspekcie całej jogi. BHAKTI transformuje całą pragnieniową, wzruszeniową i emocjonalną część ludzkiej istoty, aż staje się w pełni wyzwolona, boska.

BHAKTI prowadzi do jednoupunktowienia naszej świadomości tak, że szybko osiągamy oczyszczenie, wyciszenie chaotycznych fal emocji i pragnień. Fale zjawisk rozluźniają swe utożsamienie, swój wpływ na Świadka (Draszta), aby stać się jakby spokojnym oceanem.

Sufi określają to wszystko jednym słowem HAIRA, co potocznie znaczy zachwycenie lub ekstaza. Sylaba HAI sugeruje cześć i uwielbienie zaś RA to, co jest jak słońce dla uwikłanej w zjawiska świadomości (s. ĆITTA). Boskie widzenie jest postrzeganiem Wspaniałości i Piękna.

Podziwianie lub wspominanie pięknego krajobrazu przemienia nasze emocje w kierunku zachwytu i wyciszenia. Można powiedzieć, że koncentracja, wpatrywanie się w piękno krajobrazu i zachwyt stąd płynący jest czystym procesem rozwijania i osiągania boskiej BHAKTI.

Innym ważnym aspektem jogi jest DŹNANA (Dźńana, dźniana), co potocznie rozumie się jako WIEDZĘ. Jednakże rdzeń tego słowa wskazuje bardziej na poznawanie, znanie lub akt poznawania. DŹNA to inaczej znaczy tyle co ZNA. Wybitnie ten składnik jogi wiąże się z myślącym i rozumiejącym aspektem naszej natury. Rdzeń DŹNA oznacza coś, co ZNA, czyli ma znajomość czegoś lub kogoś.

DŹNANA musi być oparta na prawdziwej mierze poznawczej i nie może być wewnętrznie sprzeczna. WIEDZA zaś wewnętrznie sprzeczna i niespójna jest czymś, co można nazwać rojeniem. DŹNA uczy nas więc o ZNANIU i POZNANIU. Głębszy sens odkryjemy, gdy pojmiemy znaczenie słowa ANA.

Ciekawym jest i istotnym, iż ANA wskazuje na coś, co jest w stanie "BEZ" lub "NIE". Nasze ZNANIE i nasze POZNANIE zamienia się automatycznie w stan, który można określić jako Nie-Znanie lub Nie-Poznawanie. Dźnana w istocie jest stanem Bezpoznawania.

Bóg nazywany jest czasem Niepoznawalnym lub też Wielką Negacją, gdyż Jego Rzeczywistość zaprzecza zjawiskowej i względnej pseudorzeczywistości, która jest dla Świadka utożsamionego ze zjawiskami świadomości jako całkowicie rzeczywista. Słusznie Dźnana zwie się Wiedzą Boga lub Znajomością Boga. Buddyści zwą to Wiedzą o Pustce, która jest zaprzeczeniem nierealności zjawisk.

ZNANIE-NIE - czy BEZPOZNAWANIE jest tym, co urzeczywistniamy kultywując proces DŹNANA. To, co się dzieje dzięki kultywowaniu tej formy jogi, Jezus określa w słowach: "Nie wy... lecz Duch Święty będzie mówił przez Was". Rdzeń ANA wskazuje na ahihilację czy też unicestwienie utożsamiania się ze zjawiskami. Słowo NIE jest nie tyle zaprzeczeniem czegoś, a raczej wskazuje właśnie na stan, w którym coś totalnie nie istnieje, gdyż jest unicestwione lub nie powstało.

DŹNANA jest zatem WIEDZĄ, ale nie taką, która pochodzi ze świata zjawiskowego, lecz taką, którą określa się jako "Mądrość zstępującą z góry, Czystą i Nieskazitelną". Jest to Wiedza Boga. Bardziej chrześcijańskie słowo GNOZA jest pochodnym słowem od DŹNANA i pierwotnie ma to samo rdzenne znaczenie.

Nie można zatem rozwinąć DŹNANA poprzez studia intelektualne, filozoficzne czy teologiczne. DŹNANA pojawia się jako owoc urzeczywistnienia Boga (Stanu Buddhi). Czysta świadomość jest tą, która jest BEZPOZNAWANIA, czyli tym co przejawia DŹNANA.

Umysł w stanie wyciszenia, czystej percepcji z Wielkiej Pustki czy Ciszy jest umysłem, z którego samoistnie wyłania się DŹNANA. Stan ten określa się jako praktykowanie umysłu NIE - WIEM. Trzecie Oko rozwijane przez tzw. jasnowidzących nosi w jodze nazwę ADŹNA, co może oznaczać dosłownie NIE - WIEM, NIE - ZNA lub Doskonała Wiedza. Stan ten rozpoznawany jest także jako Rozkaz lub Wola, Siła. Tyle o trzecim aspekcie jogi.

Spróbujmy uchylić rąbka tajemnicy z czwartego aspektu jogi, którym jest RADŹA potocznie rozumiane jako to, co jest Królewskie, a więc doskonałe. Słowo RADŹA tłumaczy się też jako Wola lub Zamiar. Rdzenne sylaby doskonale jednak wskażą nam na to, czym w istocie swej jest stan RADŹA.

RA sugeruje pragnienie, tęsknotę, zamiar, miłość w swej subtelnej, słonecznej postaci. DŹA sugeruje narodzenie lub wcielenie a także rodzaj, żywot, coś wspólnego. Sylaba DŹA wskazuje też na opanowanie, pokonanie lub zwycięstwo.

RADŹA można rozumieć jako opanowanie pragnień, a także jako narodzenie miłości lub pragnienie wspólnoty. Pragnienie pojednania z Najwyższą Istotą jest ostatnim z pragnień. Kiedy rodzi się w nas MIŁOŚĆ, wtedy pojawia się pragnienie wspólnoty. Oto czym zajmuje się RADŹA. Jest to Królewski aspekt jogi.

Panowanie nad zamiarami, nie tylko nad czynami, wynika z treści RADŹA, tak samo jak WCIELENIE MIŁOŚCI. Jeśli jest wola i zwycięstwo, to jest też Zwycięstwo Woli, tej Najwyższej. Jeśli jest aspekt słońca - RA - to jest też wcielenie się słonecznej natury. DŹA sugeruje też stan jawy, świadomości, trzeźwości i przytomności. Jest to czuwanie. DŹA wskazuje też na wodę lub żywioł, energię wody. DŹA może też uczestniczyć w czymś, co jest powtarzane lub klasyfikowane. RA wskazuje na naturę pasji, pragnień i pożądań. RA oznacza przyciąganie lub odpychanie, a także zaangażowanie i pochłonięcie.

RADŹA jest więc także w pełni zaangażowanym czuwaniem i wpłynięciem w przytomność. RADŹA jest ujawnieniem pasji i pożądań, aż wypłyną wszystkie do ostatniego. RADŹA skrywa też w sobie proces zapanowania nad życiem i zawładnięcie jako władca wszelkimi pasjami i namiętnościami serca.

Królewska joga może być chyba najlepiej oddana jako Wcielenie Miłości albowiem Miłość jest przywilejem zaiste Królewskim. Spośród cnót jest czymś Najwznioślejszym. Miłość Ucieleśnia się, gdy nastaje Zwycięstwo nad Namiętnościami. Zwyciężanie też jest przywilejem Królów. Zwycięstwo oznacza wyzwolenie. Radźa Joga jest więc wolnością od namiętności i pasji z jednoczesnym ucieleśnieniem Miłości, która jest wtedy naturalna i spontaniczna.

Spróbujmy ujrzeć te cztery aspekty jogi jako cztery ćwiartki jednego koła. Jeśli przyporządkujemy każdą jogę poszczególnym ANGOM Jogasutr, odkryjemy wiele odpowiedniości w procesie rozwoju ścieżki jogi.

Oto tradycyjnie ujęta JOGAĆAKRA, czyli Krąg Jogi: HATHA, BHAKTI, DŹNANA i RADŹA. Pełnię jogi osiąga się dzięki nierozdzielnemu kultywowaniu wszystkich jej aspektów. Odkryliśmy też cztery kolejne stadia pracy i cztery stopnie wzrostu ŚWIADOMOŚCI w kierunku Wzniosłego Celu. H U M!

Himalaya Swami