Samsara

Saṃsāra (sanskr. संसार, wym. sansara) — w hinduizmie, dżinizmie i buddyzmie kołowrót narodzin i śmierci, czyli cykl reinkarnacji kolejnych wcieleń, któremu podlegają wszystkie żywe istoty włącznie z owadami i istotami boskimi (dewa) oraz półboskimi (upadewa). Po każdym kolejnym wcieleniu następne jest wybierane w zależności od nagromadzonej karmy. Uwolnić się z saṃsāry można jedynie osiągnąwszy stan najwyższego oświecenia, samadhi, możliwy do osiągnięcia na drodze praktyk medytacyjnych, nazywany w jodze mokszą i innymi określeniami, a w buddyzmie nirwaną. W buddyzmie saṃsāra oznacza również cykl przemian, któremu podlegają wszelkie byty i zjawiska włącznie z naszymi myślami, uczuciami i ciałami. Jest to powtarzany w nieskończoność proces tworzenia i upadku. Droga duchowa, Marga służy globalnemu wyzwoleniu z uwarunkowanego kręgu wędrówki poprzez kolejne wcielenia w różnych formach bytu.

Według nauk buddyzmu samsarę w przeciwieństwie do nirwany cechuje występowanie cierpienia. Wyodrębnia się tu trzy rodzaje cierpienia: (1) cierpienie, tak jak potocznie się je rozumie — jako np. ból fizyczny bądź psychiczny, (2) cierpienie pochodzące od zmian, tzn. cokolwiek się czyni, w miarę trwania przeradza się w przesyt tak, że niemożliwe jest utrzymanie szczęścia, (3) wszechwystępujące cierpienie uwarunkowanej egzystencji tzn. uwarunkowanej pod wpływem splamień i czynów karmicznych, gdyż wszystkie czujące istoty w Samsarze uwarunkowane są poprzez swoje ciało, uczucia, percepcje, mentalne predyspozycje, świadomość (pięć skupisk) tak, że cokolwiek by czyniły, nie prowadzi to do całkowitego spełnienia, a jedynie jest w swej istocie nadal cierpieniem, patrz Cztery szlachetne prawdy.

Samsara dosłownie oznacza „wędrówkę”. Wielu ludzi uważa słowo samsara za buddyjską nazwę miejsca w którym obecnie żyjemy — miejsca, które opuszczamy, wchodząc w nirwane. Ale we wczesnych buddyjskich tekstach samsara to nie odpowiedź na pytanie „Gdzie jesteśmy?”, samsara odpowiada pytaniu „Co robimy?”. Zamiast miejsca jest proces: tendencja do ciągłego tworzenia światów i zamieszkiwania ich. Gdy jeden świat upada, znika, ty tworzysz inny i idziesz do niego. W tym samym czasie spotykasz innych ludzi, którzy tak jak ty stworzyli swoje własne światy. Każda z istot czujących tworzy swoją własną samsarę - jest to doświadczanie rzeczywistości poprzez nawykowe skłonności, subiektywne percepcje, emocje i uczucia. W efekcie tworzy się względne postrzegania świata, które nie pokrywa się z rzeczywistością taka jaką jest, co jest źródłem cierpienia. Samsara jest więc niewiedzą, a wyzwolenie od samsary jest usunięciem tej niewiedzy. Ludzie o podobnej wędrówce tworzą całe loki, sfery bytu, światy i cywilizacje.