Apsara

Apsarā (Sanskryt: अप्सरा: apsarāḥ, liczba mnoga अप्सरस: apsarasaḥ) to żeński duszek chmur i wody w hinduskiej i buddyjskiej mitologii. Często spotykanym tłumaczeniem słowa Apsara jest Nimfa, Niebiańska Nimfa lub Niebiańska Dziewica.

Apsaras są nadprzyrodzonymi pięknymi dziewczynami: ukazują się jako młode kobiety o wielkiej piękności i elegancji i są biegłe w sztuce tańca. Są żonami Gandharwów, pałacowych sługów Indry. Tańczą do muzyki granej przez swych mężów, zwykle w pałacach bogów i zabawiają bogów i poległych bohaterów. W swym zadaniu opiekunek poległych bohaterów mogą być porównane do walkirii w nordyckiej mitologii. Apsarasy są w stanie zmieniać swój wygląd zgodnie ze swym życzeniem i rządzą szczególnie szczęściem w grach i hazardzie. Urwasi, Menaka, Rambha i Tilottama są z nich najsławniejsze. Apsarasy są czasem porównywane do muz w starożytnej Grecji, każda z 26 Apsaras w pałacu Indry reprezentuje odrębny aspekt sztuki. Apsarasy są powiązane z wodą; dlatego mogą być porównane do nimf, driad i najad starożytnej Grecji. Są także powiązane z rytuałami płodności. W Hinduizmie, niższe Apsarasy są czasem uważane za duszki natury, które mogą zwabić mężczyzn ku śmierci; pod tym względem mogą być porównane do słowiańskich rusałek czy greckich syren.

Apsarasy w Starożytnej Literaturze

Ryg Weda

Ryg Weda opowiada historię Apsary, która jest żoną Gandharwy; jednak Ryg Weda także dopuszcza istnienie więcej niż jednej Apsary. Jedyna Apsara wymieniona z imienia to Urwaśi. Cały hymn oparty jest na rozmowie pomiędzy Urwaśi a jej śmiertelnym kochankiem, Pururawasem. W późniejszym okresie hinduskie pisma święte dopuszczają istnienie więcej niż jednej Apsary, które są nałożnicami Indry lub tancerkami w jego niebiańskim pałacu.

Mahabharata

W wielu historiach zawartych w Mahabharacie Apsarasy występują w ważnych wspierających rolach. Epos zawiera wiele list głównych Apsaras i poszczególne listy nie zawsze są identyczne. Poniżej znajduje się jedna z takich list wraz z opisem jak boskie tancerki ukazały się mieszkańcom i gościom w pałacu bogów:

"Ghritachi i Menaka i Rambha i Purvachitti i Swayamprabha i Urvashi i Misrakeshi i Dandagauri i Varuthini i Gopali i Sahajanya i Kumbhayoni i Prajagara i Chitrasena i Chitralekha i Saha i Madhuraswana, te i wiele tysięcy innych posiadających oczy jak liście lotosu, zatrudnione do wabienia serc osób praktykujących surowe wyrzeczenia, tańczyły tam. Posiadające wąskie talie i piękne szerokie biodra, zaczęły wykonywać rozmaite ruchy, trzęsąc swymi obfitymi piersiami i rzucając swymi spojrzeniami dookoła i pokazując inne atrakcyjne postawy zdolne do skradzenia serc i pewności umysłu oglądających".

Wyczyny poszczególnych Apsaras

Mahabharata dokumentuje wyczyny poszczególnych Apsar, takich jak Tilottama, która uratowała świat przed szalejącymi braćmi asurami - Sundą i Upasundą, czy Urwaszi, która chciała uwieść bohatera Ardźuńę.

Motyw Nimfy i Mędrca

Typem opowieści lub motywu wciąż pojawiającego się w Mahabharacie jest Apsara wysłana po to, aby odwieść mędrca lub duchowego mistrza od jego praktyk ascetycznych. Jedną z historii ucieleśniającą ten motyw jest ta opowiedziana przez epicką bohaterkę Szakuntalę by wyjaśnić jej własne pochodzenie. Pewnego razu mędrzec Wiśwamitra wyprodukował mocą swego ascetyzmu tak wielką energię, że sam Indra poczuł przerażenie. Decydując o tym, że mędrzec musi zostać odwiedziony od swych wyrzeczeń posłał Apsarę Menakę aby popracowała swoimi urokami. Menaka zadrżała na myśl o rozgniewaniu takiego potężnego ascety, ale posłuchała nakazu boga. Kiedy dotarła do Wiśwamitry, bóg wiatru - Waju zdmuchnął z niej garderobę. Widząc ją taką nagą, mędrzec zapomniał się w pożądaniu. Nimfa i mędrzec zabawiali się przez jakiś czas, w którym Wiśwamitra przestał praktykować ascetyzm. W konsekwencji Menaka urodziła córkę, którą porzuciła na brzegu rzeki. Tą córką była sama Szakuntala, narratorka opowieści.

Natya Śastra

Natja Śastra, główna praca dotycząca teorii sanskryckich sztuk teatralnych wymienia następujące apsary: Manjukesi, Sukesi, Misrakesi, Sulochana, Saudamini, Devadatta, Devasena, Manorama, Sudati, Sundari, Vigagdha, Vividha, Budha, Sumala, Santati, Sunanda, Sumukhi, Magadhi, Arjuni, Sarala, Kerala, Dhrti, Nanda, Supuskala, Supuspamala i Kalabha.