Mudra
Mudry - w sanskr. मुद्रा mudrā - pieczęć, znak, symbol - to w medytacji oraz w klasycznych tańcach hinduskich serie gestów, składających się z asamyuta hasta - gestów jednej ręki i samyuta hasta - gestów dwóch rąk. Mudry są stosowane szczególnie w praktyce jogi i tantry, a także w buddyzmie, dzinizmie i hinduizmie, pochodzą ze starej jogicznej tradycji wedyjskiej Indii, Kaszmiru i Himalajów. Jest to także jedna z technik hatha-jogi, która opiera się na pracy z ciałem i oddechem. Te specjalne pozycje ciała z układami dłoni i palców w pozycji lotosu lub tańcu rytualnym mają działanie energetyzujące, wzmacniające i kierują umysł w stronę oświecenia.
Mudry w tradycyjnych praktykach jogi oraz tantry, mają na celu połączenie zewnętrznej postawy z wyobrażeniami duchowymi, co pomaga zarówno w modlitwach jak i w medytacjach. Mudry są środkiem pomocniczym do skupienia na myśli i wyobrażeń na sprawach duchowych, niebiańskich, na wyobrażeniach i wizjach mistrzów, świętych, na niebiańskich bóstwach, aniołach, idamach, dewach, bodhisattwach. Często są częścią rytuału w czasie pudży czy dewaicznych ceremonii, także są elementem prostrancji w pierwotnym chrześcijaństwie, nie tylko w indyjskich tańcach sakralnych czy szamańskich.
Według zwolenników praktyk z mudrami, przynoszą harmonię emocji i umysłu, zdrowie fizyczne i wynikającą z niego sprawność seksualną. Stosowanie mudr jest całkowicie bezpieczne, oczywiście pod warunkiem prawidłowej praktyki pod okiem kompetentnego guru - mistrza, nauczyciela czy aćarja. Aby mudry działały, wystarczy stosować je od jednego do trzech kwadransów dziennie-np. siedząc w lotosie, spacerując, czy tańcząc święte tańce. Buddyjskie szkoły wyliczają 31 mudr dla Wielkich Buddów, 57 mudr dla większych bóstw nieba i 45 dla innych, razem 133 mudry. Klasyczna Hatha Joga poleca 25 mudr jako swoje wprowadzenie w tematykę praktykowania z mudrami.
Wipariti Karani lub Viparita Karani Mudra - w sanskrcyie: विपरीतकरणी - IAST: viparītakaraṇī to najbardziej znana mudra kultywowaną przez joginów i tantryków dla zdrowia i długowieczności. Mudra ta jest specyficzną pozycją całego ciała, z instrukcją do oddychania i wizualizacji przepływu energii słonecznej oraz księżycowej. W wielkim początkowym przybliżeniu wygląda jak nie do końca zrobiona, złamana świeca (Sarwanga Asana). Stopy są równolegle do nieba, zdają się podtrzymywać nieboskłon, a ciało widziane z boku przypomina elegancki Sierp Księżyca. Z czasem praktyki, Wiparita Karani Mudra staje się specjalną praktyką dla osiągania dobrego zdrowia i długowieczności, kultywowaną do trzech godzin, tyle zaawansowani adepci tradycyjnej jogi utrzymują tę specjalną pozycję - Mudrę. W swym znaczeniu, mudra to zawsze znak, pieczęć, symbol, bardzo ważne zatem jest utrzymanie ciała w pozycji znaku czy symbolu Sierpa Księżyca w przypadku Wiparita Karani Mudry.
Yoga mudra czy Jogamudra, to inna z często praktykowanych mudr w szkołach jogi i tantry, w tym w Hathajodze, wymaga siedzenia w pozycji lotosu i umiejętności skłaniania się czołem do ziemi z pozycji lotosu, a także zdolności do rytmicznej regulacji oddychania. Joga mudra (Yoga mudra) jest praktyką na której opiera się wiele systemów jogi tantrycznej jak chociażby Krija Joga.
Kilka najbardziej znanych mudr:
- dźńana mudra - lotosowa mudra osiągania wiedzy i mądrości
- ćin mudra - lotosowa mudra wewnętrznej wibracji
- ańdziali - mudra - gest oddawania czci
- hrit mudra - dłonie złożone w modlitwie przed sercem
- abhaja mudra – mudra odegnania lęku i błogosławienia
- dhjana mudra – mudra medytacji lotosowej, dłonie złożone na lotosowych stopach
- bhumisparśa mudra – mudra brania ziemi na świadka, lotosowa, palce prawej dłoni dotykają ziemi
- dharmaćakra mudra – mudra głoszenia nauki, postawa i gest głoszenia doktryny nauk
- warada mudra - postawa i gest ofiarowania, oddania oraz zlewania błogosławieństw
- witarka mudra - gest dyskursu i dyskusji dharmicznych
- wadźra mudra - postawa i gest energii piorunowej lub diamentowej
- mahamudra - wielka postawa, wielki gest, w jodze zwykle praktyka wielkiego rytualnego pokłonu
Dhjanamudra - w sanskrycie: postawa i gest medytacji – w ikonografii jogi oraz tantry, a także hinduskiej, dźinijskiej i buddyjskiej tzw. mudra medytacji (dhjana), symbolizująca stan głębokiego skupienia samadhi. Siedząca postać ukazywana jest z dłońmi ułożonymi jedna na drugiej, wnętrzem do góry, ze stykającymi się kciukami. W pozie lotosowej z dhjana mudrą przedstawiany jest często Śiwa Jogeśwara oraz świetlisty Buddha Amitabha (bóstwo światłości niezmierzonej).
Bhumisparśa, bhumisparśa-mudra - w sanskrycie dosłownie "gest dotknięcia ziemi" – w ikonografii buddyjskiej tzw. mudra "wezwania ziemi na świadka" symbolizująca determinację w dążeniu do oświecenia. Budda przedstawiony w pozycji siedzącej dotyka ziemi palcami prawej dłoni. W pozie tej przedstawiany jest często Budda Gautama tuż przed osiągnięciem bodhi oraz Akszobhja, jeden z buddów medytacyjnych. Mudra ta nazywana jest niekiedy również Marawidźaja (zwycięstwo nad demonem Marą czy Marją).
Abhaja-mudra- w sanskrycie dosłownie "gest braku lęku" – w ikonografii hinduskiej i buddyjskiej tzw. mudra "braku strachu" (a-bhaja) symbolizująca gest opieki, ochrony i wsparcia. Stojąca lub siedząca postać ukazywana jest z podniesioną prawą dłonią z wyprostowanymi ku górze palcami, niekiedy także oburącz. W pozie tej przedstawiany jest często Śiwa oraz liczni jogiczni Guru, a także historyczny Budda i niebiańskie bóstwo Awalokiteśwara - forma Śiwa Maheśwara, a także niektóre bóstwa hinduskie, jak Indra czy Rudra.