Amaterasu

Z Himalaya-Wiki
Bogini Amaterasu

Amaterasu (jap. 天照 Świecąca na niebie), Amaterasu Ōmikami (jap. 天照大神, 天照大御神 Wielki i Święty Duch Świecący na Niebie) – japońska bogini słońca, narodzona z lewego oka boga Izanagiego i wyznaczona przez niego do panowania na Wysokiej Równinie Niebios, główne bóstwo shinto. Siostra władcy oceanu i boga burz Susanoo oraz boga księżyca Tsukuyomi (także Tsukiyomi). Amaterasu zesłała na ziemię swojego wnuka Ninigiego, który dał początek japońskiemu rodowi cesarskiemu. Uważana jest za dawczynię zdobyczy cywilizacji, takich jak: rolnictwo, tkactwo czy budownictwo. Pierwsze wzmianki o Amaterasu pojawiają się w dwóch najstarszych japońskich kronikach – Kojiki (ok. 712 r.) i Nihon Shoki (ok. 720 r.). W klasycznym japońskim sytemie uzdrawiania Reiki jest głównym bóstwem.

Narodziny Amaterasu

Według Kojiki Amaterasu narodziła się, gdy Izanagi przemywał lewe oko w trakcie oczyszczania się w wodzie morskiej po ucieczce z Krainy Ciemności. Według Nihon-shoki natomiast bogini słońca przyszła na świat zaraz po tym, jak uformowały się japońskie wyspy, i była pierwszym bóstwem zrodzonym z ciała Izanami. Para boskich demiurgów uznała ją za swoje najbardziej udane dziecko i postanowiła powierzyć jej władzę nad Wysoką Równiną Niebios. Amaterasu wypełniła wolę rodziców, wspięła się po niebiańskiej drabinie, która w tym czasie łączyła niebo i ziemię, i odtąd sprawiedliwie panowała nad światem niebiańskich bogów.

Amaterasu otrzymała od Izanagiego sznur ozdób na szyję, które niewątpliwie były oznaką najwyższej władzy, gdyż nazwano je Mikuratana-no-kami (Duch Wywyższający i Nadający Święte Stanowisko).

Boskie rodzeństwo

Konflikt z Susanoo

Bratem zrównoważonej i spokojnej bogini słońca był stanowiący jej absolutne przeciwieństwo porywczy bóg wiatru i burzy Susanoo. Pewnego dnia postanowił on zawiadomić siostrę o swojej decyzji udania się do Krainy Ciemności i wyruszył w podróż, lecz jego gwałtowne kroki spowodowały, że zatrzęsła się ziemia, a woda w rzekach zaczęła falować. Bogini, usłyszawszy zbliżającego się gościa, zaniepokojona uznała, iż brat wyruszył, aby odebrać jej obszary, którymi zarządzała. Obawiając się brata, zaczęła się przygotowywać do walki. Spięła włosy po męsku i wplotła w nie klejnoty w kształcie kłów dzika, a następnie wyszła Susanoo na spotkanie przygotowana jak prawdziwy wojownik. Według Nihon-shoki bogini trzymała w ręku miecz i przywitała brata przerażającym okrzykiem.

Bóg wiatru i mórz postanowił wyjaśnić cel swojej wizyty, jednak Amaterasu podejrzewała go o podstęp. Bogini uważała, że brat tak naprawdę chce odebrać jej władzę. Oskarżony o złe intencje Susanoo zaproponował osąd niebios (ukei – rodzaj wróżby, przepowiadania przyszłości, określającego wolę boską, co do pozytywnego lub negatywnego, pomyślnego lub niepomyślnego, sukcesu lub niepowodzenia działania; ukei wskazuje na wypowiedzenie magicznych słów, w celu osiągnięcia określonego rezultatu, a następnie określenia boskiej woli w kategoriach wyniku: o zamiarach miał świadczyć charakter potomstwa, które każde z nich postanowiło powołać do życia. Bogini słońca jako pierwsza poddała się próbie, wzięła miecz brata, złamała go na trzy części, opłukała odłamki w Świętej Studni Niebios, a następnie przeżuła i wyrzuciła z siebie chuchnięciem. Z jej tchnienia powstały trzy boginie morskie: Takiribime, Ichikishimahime i Takitsuhime. Wtedy Susanoo obmył w studni klejnoty-krzywulce, które jego siostra miała we włosach, przeżuł je, a z jego oddechu wyłoniło się pięć bóstw męskich: Oshihomimi, Amenohomi, Amatsuhikone, Ikutsuhikone i Kumanokusubi – ich płeć miała świadczyć o czystości jego intencji.

Amaterasu przyjęła pięć męskich bóstw jako swoje potomstwo, a Susanoo trójkę żeńskich bogiń jako swoje. Wątłe boginie utwierdziły boga wiatru i mórz w przekonaniu, że to on zatriumfował. Ogarnięty uczuciem zwycięstwa pozrywał groble oraz rowy doprowadzające wodę do pól ryżowych siostry, a następnie zanieczyścił izbę, w której bogini spożywała potrawy z pierwszych plonów. Amaterasu długo patrzyła na wybryki brata i wielkodusznie go usprawiedliwiała. Susanoo natomiast coraz bardziej wystawiał jej cierpliwość na próbę, wymyślając ciągle nowe żarty. Pewnego dnia dopuścił się okropnego czynu – przedziurawił strop w tkalni bogini i wrzucił do jej wnętrza niebiańskiego źrebca obdartego bestialsko ze skóry. Bogini przerażona tym widokiem uciekła i schowała się w niebiańskiej jaskini.

Amaterasu w niebiańskiej jaskini

Po tym, jak Amaterasu ukryła się w jaskini, na całym świecie zapanowała ciemność i uaktywniły się złe moce. Zaniepokojone bóstwa udały się w pobliże jaskini, w której ukryła się bogini słońca, do miejsca zwanego Amenokawara, i zaczęły debatować nad sposobem nakłonienia bogini do powrotu. Zwróciły się one o pomoc do syna Takamimusubiego – boga Omoikane, który doradził, aby sprowadzić z Krainy Wiecznotrwałości koguty, które swym pianiem co rano wzywały słońce.

Bogowie posłuchali rady Omoikane i posadzili ptaki na wniesionej żerdzi. Z polecenia tego bóstwa Amatsumara i Ishikoridome wykonali również spiżowe lustro, a Tamanoya sznury klejnotów krzywulców. Następnie Futodama i Amenokoyane wyrwali wiecznie zielone drzewo sakaki (Cleyera japonica) i przyozdobili przygotowanymi przedmiotami. Kiedy skończyli, jeden z nich trzymał w ręku przystrojone drzewko, a drugi odprawiał modły, dołączył do nich Tajikarao, który trzymał straż. Wystąpiła wówczas bogini Amenouzume, obnażyła się i zaczęła tańczyć na odwróconej kadzi, a zebrane bóstwa śmiały się głośno i klaskały.

Amaterasu zdziwiona odgłosami zabawy odsunęła nieco na bok głaz zagradzający wejście do kryjówki, a następnie zapytała, czemu bóstwa cieszą się, mimo iż ona ukrywa się, a świat został spowity w ciemnościach. Wesoła Amenouzume odpowiedziała jej, iż radują się, gdyż pośród nich znajduje się duch bardziej czcigodny niż ona. Zaciekawiona bogini wyjrzała przez szparę, lecz ujrzała tylko swoje odbicie w lustrze. Zdziwiona wysunęła głowę, aby się rozejrzeć, a wtedy Tajikarao odsunął kamień zagradzający wejście do świątyni i wyciągnął Amaterasu na zewnątrz. W tym czasie Futodama szybko rozwinął za plecami bogini słońca powróz ze słomy ryżowej i zapieczętował jaskinię.

Gdy bogini opuściła pieczarę, ciemność ustąpiła i promienie słoneczne rozjaśniły cały świat. Od tej pory bogini rządziła niepodzielnie na Wysokiej Równinie Niebios, a jej brat Susanoo został wygnany na ziemię.

Relacje z Tsukiyomim

Drugim z braci Amaterasu był Tsukuyomi, bóg księżyca, który miał rządzić przypływami i odpływami morza. W przeciwieństwie do Susanoo nie kwestionował on prawa siostry do rządzenia na Wysokiej Równinie Niebios. Pewnego dnia bogini słońca wysłała Tsukiyomiego do bogini pożywienia o imieniu Ukemochi. Ta, chcąc ugościć boga księżyca, zaczęła wyjmować różne pokarmy ze swego ciała. Pożywienie, które cudownie się pojawiło, zostało rozłożone na stu ofiarnych stołach. Jednak brat Amaterasu był wściekły – uznał bowiem, że boska gospodyni obraziła go, podając mu jedzenie, które zwymiotowała – i zabił ją. Gdy powrócił do swojej siostry, opowiedział jej o całym zajściu, a ta rozzłoszczona kazała mu odejść i nigdy nie wracać – w ten sposób Japończycy wyjaśnili sobie, dlaczego słońce i księżyc nigdy nie pojawiają się razem na niebie.

Wiesław Kotański uważał, iż bogini słońca szukała sposobu, aby drugi z jej braci odszedł z Wysokiej Równiny Niebios, i sprowokowała go do popełnienia przestępstwa. Amaterasu dobrze znała praktyki Ukemochi, które wydawały się tak bardzo odrażające, że zachodziło prawdopodobieństwo rozgniewania Tsukuyomiego. Zabicie boskiej gospodyni było dobrym pretekstem dla Amaterasu, aby rozstać się z bratem, który dla podejrzliwej siostry był drugim potencjalnym konkurentem do władzy nad kosmosem.

Według Kojiki bogiem, który zabił boską gospodynię, nie był Tsukiyomi, lecz Susanoo.

Kult bogini

Amaterasu protoplastą rodu cesarskiego

Amaterasu, według Kojiki, powierzyła swojemu wnukowi Ninigiemu władzę nad ziemią, aby rządził w jej imieniu. W Nihon-shoki nie jest wyjaśnione, kto zesłał na ziemię wnuka Amaterasu – nie wiadomo, czy misję powierzyła mu babka, czy też dziadek Takamimusubi, czczony później na dworze cesarskim jako bóstwo rolnictwa. Prawnukiem Ninigiego był Jimmu – pierwszy cesarz Japonii.

Głównym powodem uznawania bogini za protoplastę rodu cesarskiego może być fakt, że według niektórych mitów od Takamimusubiego wywodziły się pozostałe rody na archipelagu. Badacze zwracają uwagę na to, iż kult bogini słońca jest stosunkowo późny i najprawdopodobniej pochodzi od istniejących wcześniej mitów solarnych. Oprócz rodu cesarskiego żaden inny ród nie pochodził od Amaterasu, co uzasadnia jego wyjątkową pozycję.

Przedmiotami mającymi potwierdzić pochodzenie rodu panującego były przedmioty, które Amaterasu wręczyła swojemu wnukowi. Trzema cennymi skarbami, które otrzymał od bogini słońca Ninigi, były: lustro (Yata no kagami), klejnoty-krzywulce (Yasakani magatama) oraz święty miecz (Kusanagi no tsurugi).

Pozycja bogini w panteonie bóstw

Motoori Norinaga wiele czasu poświęcił analizie mitów o Amaterasu zastanawiając się, czemu bogini słońca zajmuje najwyższą pozycję w hierarchii shintō, skoro inne bóstwa pojawiły się przed nią i przyczyniły się do powstania archipelagu. Założyciel szkoły narodowej zwracał uwagę na to, że Amaterasu nie stworzyła „drogi bogów”, lecz tylko ją podtrzymywała, gdy Izanagi przekazał jej władzę nad Wysoką Równiną Niebios.

Żadne bóstwo w mitologii japońskiej nie było wszechstronne i wszechwiedzące. Każde z nich posiadało swoją dobrą i złą stronę. Amaterasu przedstawiana była jako bogini wieczna, łaskawa i miłosierna, która oświetlała cały świat. Motoori podkreślał, iż życie na ziemi może się rozwijać tylko dzięki łaskawości bogini słońca i dlatego inne kraje, m.in. Indie i Chiny, korzystały z jej błogosławieństw.

Z czasem kult słońca został połączony z kultem ducha ryżu, gdyż bogini słońca została uznana za tę, która obdarza ludzi pożywieniem. Według uczonego bogini stała również na straży ładu i harmonii, co najlepiej potwierdza scena ukrycia się jej w jaskini – gdy słońce zniknęło ze świata, nastała ciemność i ujawniły się wszystkie złe moce oraz wydarzyło się wiele nieszczęść.

Amaterasu zgodnie z przekazami była łagodna i miłosierna, zachowywała spokój nawet, gdy Susanoo zanieczyścił jej izbę, a wszystkie jego żarty starała się usprawiedliwiać. Dopiero widok śmierci zmusił ją do ucieczki i ukrycia w jaskini, a gdy opuściła kryjówkę, nie ukarała swojego brata. Zrobili to inni bogowie zamieszkujący Wysoką Równinę Niebios.

Kapłanki Amaterasu

W imieniu cesarza cześć Amaterasu oddawała kapłanka nazywana saigū, która wyznaczana była na okres panowania jednego cesarza, po jego śmierci lub abdykacji odwoływano ją z tej funkcji. Saigū wyznaczana była spośród księżniczek krwi odznaczającej się zdrowiem i urodą, odwołując się do wróżb. Powołanie do służby uznawane było za wolę nieba, a wybrane kobiety nie mogły odmówić przyjęcia godności. Kapłanki musiały być dziewicami i w czasie pobytu w Ise były zobowiązane zachować czystość rytualną. Po zwolnieniu z pełnionej funkcji i powrocie na dwór mogły wyjść za mąż i mieć dzieci.

Kapłanka nie była wysyłana do Ise zaraz po wstąpieniu władcy na tron, wcześniej musiała przejść liczne ceremonie oczyszczania i przygotować się do nowej roli. W tym czasie uczyła się specjalnego języka kapłanek, w którym słowa kojarzone ze skalaniem były zastępowane innymi na zasadzie szyfru. Później za pomocą proroctw przeznaczano na siedzibę kapłanki jeden z budynków pałacowych, który od tego czasu zwany był Shosai-in. Ósmego miesiąca księżycowego następnego roku służby kapłanka udawała się do swojej nowej, specjalnie dla niej zbudowanej siedziby zwanej Nonomiya, która znajdowała się poza pałacem cesarskim, i przebywała tam kolejny rok. Każdego pierwszego dnia miesiąca oddawała cześć bogini Amaterasu ze swojego pałacu, zaś ostatniego dnia ósmego miesiąca księżycowego wyruszała ze swoim orszakiem do Ise. Z tej okazji w całym kraju odprawiano ceremonie oczyszczania i wprowadzano zakaz grzebania zmarłych.

Kapłanka mogła zostać odwołana ze stanowiska z kilku powodów, które mogłyby zaszkodzić jej pozycji. Jednym z nich było okrycie się hańbą. Znany jest przypadek kapłanki Iwakumy, która prowadziła romans z księciem Umarakim. Innym powodem mogła być choroba, której skutki były widoczne (na przykład wypadanie włosów). Po odwołaniu kapłanki nie wyznaczano nowej za panowania tego samego cesarza. W historii Japonii zdarzały się też przypadki samobójstw kapłanek. Podobno Takuhata, córka cesarza Yūryaku, z powodu oszczerstw, których padła ofiarą, wyniosła ze świątyni święte lustro, zakopała je, a następnie się powiesiła.

Ise Jingū - Świątynia Amaterasu w Ise

Świątynia w Ise (jap. 伊勢神宮 - Ise jingū) – chram shintō poświęcony bogini Amaterasu ōmikami, znajdujący się w japońskim mieście Ise w prefekturze Mie.

Oficjalnie nazywana Jingū lub po prostu "Świątynia," Ise Jingū jest w rzeczywistości kompleksem świątyń. Składa się na niego ponad sto osobnych chramów, podzielonych na dwie główne części. Gekū (外宮), czyli Świątynia Zewnętrzna, leży w miejscowości Yamada i poświęcona jest bóstwu Toyouke no ōmikami, podczas gdy Naikū (内宮), czyli Świątynia Wewnętrzna leży w miejscowości Uji i jest poświęcona Amaterasu ōmikami. Te dwa zespoły są oddalone od siebie o około 6 kilometrów, łączy je ścieżka pielgrzymów przebiegająca przez Furuichi. Najwyższy Kapłan lub Kapłanka Świątyni Ise muszą pochodzić z rodziny cesarskiej.

Według oficjalnej chronologii, chramy zostały wzniesione w 4 roku p.n.e., lecz większość historyków datuje je o kilkaset lat później, podając najczęściej 690 jako datę budowy pierwszego chramu w Ise, w jego obecnym kształcie. Według legendy, Naikū zostało zbudowane przez Yamatohime-no-mikoto. Świątynie są wzmiankowane w kronikach Kojiki i Nihonshoki (pisanych najprawdopodobniej w latach 712 i 720). Stare chramy były rozbierane, a w ich miejscu wznoszono nowe według dokładnych planów co 20 lat, tak, aby budynki zawsze były nowe, a jednocześnie zabytkowe. Obecne budynki zostały wzniesione w 1993, co było ich 61. odtworzeniem. Kolejne planowane jest na rok 2013.

Wygląd Świątyni Ise pochodzi z okresu przed adaptacją wpływów buddyj-skich i chińskich w architekturze Japonii. Oznacza to, że zachowują one pierwotny, pozbawiony późniejszych, obcych wpływów styl. Zbudowane są z naturalnego drewna. Charakterystyczne dla ich stylu architektonicznego są belki dachu wystające ponad jego szczyt, zwłaszcza te skrajne, wyglądające z daleka jak rogi, a także osadzenie całej konstrukcji na palach, z podłogą wzniesioną ponad poziom gruntu, jak w Katsuogi, co nasuwa skojarzenia z architekturą Polinezji.

Świątynia Ise jest uznana za narodowy skarb Japonii. Przeznaczona na miejsce przechowywania Ośmiobocznego Zwierciadła, jest z tego powodu uznawana za najważniejsze ze świętych miejsc przez wyznawców shintō. Dostęp do obydwu części kompleksu jest ściśle limitowany, zwykły turysta może zobaczyć niewiele więcej, niż dachy budynków świątynnych widoczne zza wysokich, drewnianych płotów.

Region wokół Świątyni Ise to teren Parku Narodowego Ise-Shima, w którym mieszczą się też inne miejsca kultu i zabytki, na przykład 'zaślubione skały' Meoto Iwa, czy też Saiku (rezydencja cesarska z okresu Heian).

Według japońskiej legendy, około 2000 lat temu niebiańska córka cesarza Suinina, Yamatohime-no-mikoto, udała się z góry Miwa na tereny obecnej prefektury Nara w poszukiwaniu stałego miejsca kultu dla bogini Amaterasu. Wędrowała przez 20 lat przez rejony Ohmi i Mino. Trafiła wreszcie do Ise w obecnej prefekturze Mie, gdzie nakazała wznieść Naikũ po tym, jak usłyszała głos Amaterasu, twierdzą-cej że w tym właśnie miejscu, blisko zarówno gór jak i morza, pragnie pozostać na zawsze. Przed wyprawą Yamatohime-no-mikoto ośrodek kultu Amaterasu-omikami znajdował się w pałacu cesarskim w Yamato, następnie tymczasowo przeniesiono go w rejon Nara.

Od końca VII aż po XIV wiek rolę Najwyższej Kapłanki Świątyni Ise pełniły kobiety wywodzące się z japońskiej rodziny cesarskiej, znane jako Saiō. Według antologii Man'yōshū (Dziesięć Tysięcy Liści), pierwszą Saiō służącą w Świątyni była Okunohime-miko, córka cesarza Temmu z okresu Asuka. Wzmianki o niej jako o kapłance znajdują się też w Genji monogatari (w rozdziałach "Aoi", "Sakaki" i "Yugao") oraz w 69. rozdziale Ise monogatari. System Saiō zakończył się podczas rozruchów w okresie Nambokucho.

Gdy podczas okupacji Japonii shinto przestało być religią państwową, funkcję najwyższego kapłana lub kapłanki pełnili byli członkowie rodziny cesarskiej lub ich potomkowie. Obecnym Najwyższym Kapłanem jest Kitashirakawa Michihisa, prawnuk cesarza Meiji. Zastąpił on w 2001 swego kuzyna, Kuni Kuniaki, najstarszego syna byłego księcia Kuni Asaakiry (brata cesarzowej Kōjun). Babcia Kitashirakawy, Kitashirakawa Fusako, siódma córka cesarza Meiji, służyła w Świątyni jako Najwyższa Kapłanka od 1947 aż do swej śmierci w 1974. Wówczas zastąpiła ją w tej roli Takatsukasa Kazuko, trzecia córka cesarza Hirohito, pełniła ona funkcję do czasu aż choroba zmusiła ją do ustąpienia w roku 1988. Zastąpiła ją jej młodsza siostra, Ikeda Atsuko.


Linki zewnętrzne

Autentyczne japońskie Usui Reiki wedle norm i zasad japońskiego Nihon Usui Reiki Ryoho Gakkai

Niektóre mało znane aspekty japońskiego Usui Reiki w nauczaniu Usui Reiki Gakkai