Aryman

Aryman, Ariman lub Ahriman - od staroirańskiego, awestyjskiego Angra Mainju, Angra Mainyu – zły duch, średnioperskie: Ahriman – demon ciemności, władca demonów, otchłani, uosobienie zła, kłamstwa, zniszczenia, pan ciemności i podziemnego świata wspominany w mazdaizmie i zoroastryzmie. Jego przeciwieństwem i antagonistą jest Ahura Mazda (Ormuzd). Pod koniec świata ma przez niego zostać pokonany.

O walca demona zła Arymana z dobrym Bogiem i siłami Światłości opowiada wiele dawnych mitów perskich. Na początku stworzenia pojawiły się dwa duchy: Ormuzd (Ahura Mazda) i Aryman (Angra Mainyu). Ormuzd przebywał w górze, w nieskończonym blasku, w niebiańskiej światłości. Aryman w dole, w mroku nieprzeniknionym. Wszystko co dobre – mądrość, prawość, jasność, piękno – zawarte było i jest w Ormuzdzie, wszystko co złe w Arymanie: mrok, ciemność, zło, chaos, diskordia. I tak jest od pradawnej nieskończoności. Aż wydarzyło się, że promień blasku przeniknął mrok i demon Aryman poznał, że nie jest sam, że jest jeszcze coś innego, wzniosłego. Przyciągnięty blaskiem podążył w górę i chciał ową jasność pochwycić, zdobyć, uwięzić, przejąć. Ormuzd jednak przemądry rzucił w niego słowem modlitwy magicznej (mantrą), które odebrało siły władcy ciemności, tak że spadł na powrót w najciemniejszą przepaść (otchłań) i przebywał tam przez trzy tysiące lat.

Aryman, Angra Mainju - staroirań., ‘zły duch’ - w zaratusztrianizmie najwyższy demon zła; bóstwo ciemności, kłamstwa, zniszczenia i buntu, przywódca złych duchów i twórca demonów, główny przeciwnik Ahura Mazdy (boga dobra i światła) w odwiecznej walce o panowanie nad światem; siedzibą Arymana są ciemności; złe moce Arymana dzielą się na trzy grupy: siły przyrody wrogie człowiekowi, złe ludzkie skłonności oraz przekształcone w demony ludzkie postacie.

Między Arymanem i Ahurą Mazdą wywiązuje się walka, którą zawsze rozpoczyna Aryman, dążący do opanowania świata dobra i jasności; aby tego dokonać, stworzył sześć arcydemonów:

1. Aka Mana — demona złych myśli i złych emocji;
2. Śaura — demona tyranii, represji i prześladowań;
3. Tauromaiti — demona bezbożności i ateizmu;
4. Zairi — demona głodu i pragnienia oraz chciwości;
5. Aeszma — demona gniewu, złości, zawiści;
6. Tauru — demona choroby i cierpienia;

Aryman na końcu dziejów zmagania dobra ze złem poniesie ostateczną klęskę. Chrześcijański Szatan jako personifikacja uosobienia zła, chaosu i ciemności wzorowany jest na perskim demonie Arymanie.