Dźnianajoga

Dźńanajoga, dżnianajoga w devanāgarī: ज्ञान योग Jnâna-Yoga - odmiana jogi, uważająca za nadrzędny cel na zdobycie dźńanam, duchowej wiedzy, boskiej mądrości, znawstwa, transcendentalnego poznania. Dążenie do stanu moksza (wyzwolenia się z reinkarnacji) poprzez zdobywanie wiedzy duchowej. Opiera się zarówno na poznaniu intelektualnym (wiweka), jak i na wglądzie intuicyjnym, możliwym do osiągnięcia dzięki różnym praktykom medytacyjnym, w tym poprzez intensywny rozwój sześciopłatkowego tajemnego lotosu Manas-Ćakra tuż ponad ośrodkiem Adźńam w głowie. Indyjska metafora porównuje jogina do rycerza uczy, że dżniana joga jest jego zbroją. Mądrość zatem, znawstwo i poznanie jest zbroją jogina.

Praktyka Dźńanajogi polega na oczyszczaniu i rozwijaniu zmysłu poznawania znanego jako Dźńana-Indriya. Siedzibą zmysłu poznawczego jest Manas-Ćakram w głowie. Praktyka Dźńanajogi w Indii często nazywana jest Dźńana-Margah - Ścieżką czy Drogą Poznawania, Wiedzy czy Mądrości. Jedną z technik jest medytacja z Dźńanamudrą. Mistrzem tej jogi jest osoba obdarzona Dźńanaśakti czyli mocą poznawczą, mocą wiedzy, mocą mądrości. Zaawansowana postać praktyki Dźnanajogi jest nazywana Buddhijogą. tematem zasadniczym jest także Dźńana-Ćakszus czy Dźńana-Netra - Oko Mądrości i jego rozwój. Dźńanin (jñānin) to adept praktykujący Dźńanajogę, wiedzący, mistrz wiedzy.

Dźnana joga to joga mądrości, celem jej jest wyzwolenie poprzez zastosowanie wyższej mądrości prowadzącej do rozróżnienia realnego od tego co nierealne. Ta forma joga jest w znacznej mierze tożsama z wedantą. Poznanie Brahmana, Boga, Wszechducha jest podstawowym zagadnieniem. Mamy zatem osiąganie praktycznej Mądrości Bożej, która jest jednak także tożsama z doświadczalnym poznawaniem Rzeczywistości czyli z nauką ścisłą. Dźńana to Gnoza, ale oparta na wiedzy naukowej z badań i eksperymentów. Trzy właściwości serca i umysłu rozwijane są przez adeptów Dźńanajogi:

Wiweka (viveka) - rozpoznawanie, rozróznianie dobra od zła, światła od ciemności;
Wiraga (viraga) - odwaga, dzielność, nieustraszoność, męstwo, bohaterstwo;
Mumukszu (mumukshu) - tęsknota, dążenie, pragnienie wyzwolenia, tęsknota za Bogiem.

Wairagya (vairagya) lub Tjaga (tyaga) - wyrzeczenie, beznamiętność, nadpasja, bycie ponad emocjami i żądzami; nieprzywiązanie do emocji i wyobrażeń, dyspasja, wolność od emocjonalnych roszczeń, chcicy czy dążeń kopulatywnych. Wairagya to podstawowy stan wewnętrznej wolności, a zarazem warunek koniczny aby kultywować ścieżkę Dźńana-Marga.

Szatsampatti (shatsampatti) - sześć rodzajów czy raczej grup praktyk udoskonalających charakter; właściwości dżńanich:

Sama - spokój i równowaga umysłu;
Dama - panowanie nad zmysłami; samopanowanie;
Uparati - wyrzeczenie aktywności innych niż dharmiczne obowiązki;
Titiksza (titiksha) - wytrwałość, cierpliwość;
Śraddha - ufność, wiara, zaufanie;
Samadhana - doskonałe skupienie i koncentracja.

Dźńana, sanskr. ज्ञान - to poznanie teoretyczne, wiedza świecka i religijna, transcendentalnego typu - wgląd w naturę rzeczywistości. Jest to jedna z najcenniejszych jakości, jakie można zdobyć - zarówno w ujęciu filozofii hinduistycznej, jak i buddyjskiej. Słowo to wchodzi w skład wielu terminów religijnych i filozoficznych, tytułów i imion. Osiągnięcie dźńanam uwalniające zdobywcę od ignorancji i cierpienia, możliwe jest dzięki metodom nauczanym przez różne systemy i nauczycieli (guru). Centralnym ideałem i zasadą Dźńanajogi jest satya czyli prawda, uczciwość, szczerość. Dżnianajoga jest to system zaczynający od bardziej zaawansowanych etapów. Skupia się on na ostatecznej mądrości (jnana), która czasami może być zrozumiana natychmiastowo, jeżeli uczeń jest odpowiednio gotowy. Podstawę Dźńanajogi stanowią medytacje i kontemplowanie, gdyż jest ona przeznaczona dla osób o wyższym stopniu rozwoju duchowego pośród ludzkości.

Dżnianajoga to joga mądrości i intelektualnego poznania wszechświata, praw natury, myśli Boga. W trakcie zdobywania wiedzy warto pozostać osobą skromną i uważać by nie rozbudować nadmiernie ego (anava), które przysłoni ducha. Dżnianajoga zwana też inaczej "jogą z uświadomieniem" za najważniejsze narzędzia do praktyki ma:

witarka - logiczne rozumowanie, uporządkowanie myśli, porządek umysłu;
wićara - intuicyjna przenikliwość, wyczuwanie;
ananda - szczęśliwość, błogość, zadowolenie;
asmitarupa - kształt własnego "ja", jaźniość, kolor lub kształt jaźni.

Kto dzięki samodyscyplinie i etycznemu postępowaniu opanował kolejno te cztery duchowe umiejętności, ten jest gotów, aby pójść o krok dalej w swojej praktyce. W miarę poznawania umysłu (manas), poprzez praktyke dźnianajoga, dzięki głębokiemu zrozumieniu formuły "neti neti", ani to ani tamto, następuje spontaniczne, nie wymuszone i nie nakazane przez żadne autorytety, zaniechanie wszelkiego szkodliwego i nieużytecznego działania.

Dźńanajoga czy w innym spolszczeniu Dżnianajoga – to od dżniana znaczy poznanie, a więc jest to droga, na której człowiek doświadcza prawdy poprzez poznanie, ćwiczenie i doświadczenie. Jest ścieżką prowadzącą do mądrości przez poznawanie, rozumienie i wiedzę naukową. Przeznaczona jest dla osób o zainteresowaniach naukowych i dużych uzdolnieniach intelektualnych. Dżniana joga najbardziej odpowiada ludziom traktującym wiedzę w kategoriach intelektualnych, pragnącym dowodzić jej prawd, sprawdzać je, klasyfikować, eksperymentować – jest to joga uczonych. Do kroczących tą ścieżką zalicza się tradycyjnie wszystkich uczonych i filozofów starożytności oraz czasów nowożytnych. Arytmetyka wedyjska jest jednym z przedmiotów ulubionych przez dźńani czyli mędrców.

Dżniana joga czy Dźńanajoga to niewątpliwie poznanie własnego umysłu (manas) przy pomocy refleksji intelektualnej, intuicji, umiejętności rozróżniania dobra i zła, a także dzięki technikom medytacji i koncentracji. U podstaw tej jogi poznawania leży przekonanie o niemożności poznania świata zewnętrznego bez zapanowania nad własnym umysłem oraz konieczności oczyszczenia go z fobii, natręctw, dziecięcych kompleksów, fałszywych przekonań i ocen z przeszłości. Na ścieżce znawstwa należy trzymać w ryzach i w regularnej dyscyplinie przede wszystkim trzy splamienia umysłu (uciążliwe emocje) — niewiedzę (avidya), czyli źródło wszelkiego zła, pożądanie (kama) czyli źródło braku spokoju i niechęć (dwesha) czyli źródło braku miłości, gdyż tylko w miarę czysty, bezstronny i nie zabarwiony egotycznymi napięciami umysł jest zdolny do poznania świata obiektywnego. Ta ścieżka wiedzy jest najbliższa zapomnianej w Europie starogreckiej formule ze świątyni Apolla w Delfach — gnothi seauton, poznaj samego siebie.

"Uczeń Dżnana Jogi niweczy wszelkie myśli o zmysłowych przedmiotach (graha). Przez swe rozpoznawanie unicestwia on ciemność (krishna). Dżnana Jogin dzięki wolności od przywiązania do myśli, poglądów, dogmatów, ograniczeń, stereotypów osiąga stan Dżivanmukta - wyzwolony za życia. Dżivanmukta jest Wyzwolonym Mędrcem. Jest wolny od sideł narodzin i śmierci. Jest już za życia wyswobodzony. Odrzucił wszystkie więzy egoizmu, żądzy, gniewu, zawiści, samolubstwa, pychy, upodobań i niechęci, rozweselenia i depresji. Wolny jest od zwątpienia, nie ma niczego, co mógłby poznać i osiągnąć. Posiada najwyższą wiedzę Brahmana." --- Swami Shivananda