Wiweka

Wiweka - w sanskrycie: विवेक, trl. viveka - rozróżnienie, rozeznawanie, rozpoznawanie, odróżnianie, osądzanie. Umiejętność rozróżnienia rzeczywistego (sat) i nierzeczywistego (asat), prawdy (satya) i fikcji (mithya), transcendentnej Jaźni (Atman) i niejaźni (anātman). Jest to pojęcie z jogi klasycznej, które opiera się na podziale na Ducha (Purusza) i Przyrodę, Naturę (Prakryti).

Wiweka wedle Jogastr Ryszi Patańdźali musi być wyostrzona aż do stopnia siedmiorakiego poznania Prawdy (Satya), zatem klasyczna joga sugeruje istnienie siedmiu (saptada) stopni poznania rzeczywistego, siedmiu stopni prawdy coraz bardziej prawdziwej.

Wiweka-Khjati (viveka-khyāti) to "poznanie rozróżniające" zwane również "mądrością zrodzoną z rozróżnienia" (viveka-ja-jñāna) i widzeniem inności (anyata-khyāti) jest kluczowym pojęciem, główną koncepcją filozoficzną jogi klasycznej, występuje w Jogasutrach Ryszi Patańdźali. Według Jogasutr (3.52), na zaawansowanym poziomie jogi, w stopniu Wibhuti-Pada, gdzie aktywne są nadprzyrodzone moce siddhi, wiweka-khjati to bezpośredni środek do wyzwolenia (kaiwalja), który posiada trzy cechy:

• sarva-viṣaya - jest wszchobiektywny;
• sarva-tha-viṣaya - jest wszechczasowy, dobry w każdym czasie;
• akrama - bez następstwa czasowego;

Wiweka-khjati występuje na najwyższym poziomie skupienia z uświadomieniem (sampradźńata-samadhi), pozwala poznawać co jest prawdą, a co kłamstwem. Ryszi Patańdźali uczy, że Wiweka jest wyzwalająca, zbawiająca. Prawda nas wyzwala. Bez zdolności wiweki nie można zostać mędrcem, ani nawet wstępnie adeptem dźńana jogi (ścieżki wiedzy i mądrości).

Wiwekin - osoba potrafiąca rozeznawać, co jest dobre, a co złe, co jest prawdziwe, a co jest fałszywe, co jest boskie, a co demoniczne.

Bibliografia

• Praca zbiorowa: Mały słownik klasycznej myśli indyjskiej. Semper, Warszawa, 1992
• Georg Feuerstein, Joga Encyklopedia, Brama – Książnica włóczęgów i uczonych, Poznań 2004