Mariamman

Māri, tamil : மாரி lub Mariamman, tamil: மாரியம்மன , dosłownie Matka Mari – żeńskie bóstwo hinduistyczne pochodzenia drawidyjskiego, jedna z najważniejszych bogiń czczonych głównie na wiejskich obszarach drawidyjskiego Tamil Nadu, Karnataka czy Andhra Pradesh i sąsiednich stanów. Często utożsamiana z północnoindyjską Boginią Parwati oraz z Boginią Durga. Bogini Māri jest zazwyczaj przedstawiana jako piękna młoda kobieta. Dominującym kolorem jest czerwony. Najczęstszymi atrybutami jest trójząb i czarka, związane z opowieściami mitologicznymi.

Mariamman jest siostrą Boga Wisznu w postaci Sriranganathar i znana jest także jako Mahamaya. Jest to główne bóstwo czczone przez bramińską kastę Iyengar w światyni Samayapuram. W Indii uważa się, że Mariamman jest Renukadevi - matką wojownika Paraśurama. W tysiącach wiosek Mariamman jest główną boginią społeczności czyli Gramdevata. Dewi Mariamman reprezentuje prawdomówność i punktualność!

Māri początkowo była lokalnym bóstwem płodności i deszczu. W języku tamilskim māri znaczy deszcz, ulewa. Modlitwy do Mariamman często związane są z prośbami o pomyślne małżeństwo, narodzinami dzieci itd. Dodatkowo Māri uważana jest za boginię chroniącą przed ospą i innymi chorobami skórnymi, w tej funkcji jest odpowiednikiem Śitala Dewi z północnych Indii. Mari ucieleśnia święte, ewolucyjne i rozwojowe moce Matki Ziemi. Północnoindyjskim odpowiednikiem Mariamman jest bogini Śitala dewi, także wioskowa bogini. Zgodnie z wieloma źródłami Mariamman jest tym samym bóstwem co Renuka czy Yellamma a także Śri Ćowdeśwari Devi a nawet Śri Pattalamma Devi.

Mari jest w ikonografi przedstawiana jako młoda i piękna dziewczyna z czerwonawą okragłą twarzą, odziana w czerwonawą odzież. Zwykle ma dwie ręce chciaż czasem posiada kilka par rąk. Mari jest rysowana zarówno w pozycji siedzącej jak i stojącej. Posiada jako atrybuty trzymane w dłoniach trójząb (triśula) oraz czaszkę (kapala) jako naczynie. Czasem dłoń pokazuje mudrę, zwykle abhaya mudrę rozpraszającą lęki wiernych i duchowych uczniów. W niektóre święta Bogini Mari zapala się lampki oliwne i wędruje z nimi przez całą noc w procesjach do czy wokół świątyni.

W większości świątyń wiejskich Mariamman kapłanami są niebramini, którzy wykonują rytuały nie związane z przekazem agama. Tylko nieliczne wielkie świątynie Mariamman obsługiwane są przez braminów. W małych świątyniach bogini nie ma postaci, a jedynie granitowy nieobrobiony, surowy kamień, który ją reprezentuje. Kamień musi mieć ostry, nieobrobiony czubek. Świątynie często mają miejsce w którym żyją kobry, którym składa się w ofierze mleko oraz jajka. Kamień ołtarza dekorowany jest girlandami czerwonych kwiatów oraz wieńców z owoców limonek czyli małych zielonych cytryn.

Wielkie i znane świątynie to m.in. Samayapuram, Punainallur, Veerapandi, Theni, Anbil, Narthamalai, Thiruverkadu, Salem, Virudhunagar and Sivakasi w Tamil Nadu. W Chennai (Madras) jest wielka świątynia Putthu Mariamman. W Kaup w stanie Karnataka także jest większa świątynia Mari. Inna jest w Pilakool. Świątynie Mariamman znajdują się nie tylko w Tamil Nadu, ale także w Singapurze, na Sri Lance, Wyspach Fidżi czy w Malezji (w Penang oraz w Kuala Lumpur) i Indonezji. W Bangkoku w tajlandii oraz w mieście Cho Shi Min w Wietnamie czy w Pretorii w RPA, gdzie są wspólnoty duchowe poświęcone Mariamman. Na wyspie Bali w Indonezji czczona jako Rangda.

Świątynia Mariamman w Singapurze

Sri Mariamman Temple (Świątynia Śri Mariamman, tamil சிங்கப்பூர் மகா மாரியம்மன் கோயில் ) - najstarsza hinduska świątynia, znajdująca się w Chinatown w Singapurze. Ze względu na architektoniczne i historyczne znaczenie uważana jest za pomnik i skarb narodowy Singapuru, jest też wielką atrakcją turystyczną. Sri Mariamman Temple została ufundowana przez Naraiana Pillai, urzędnika rządowego zaangażowanego w sprawy hindusów w 1827 roku. Świątynia poświęcona jest Mariamman, bogini matce, chroniącej ludzi przed nieszczęściami i chorobami. Zbudowano ją w stylu drawidyjskim, charakterystycznym dla południowych Indii . W przeszłości świątynia pełniła funkcję Pałacu Ślubów. W tym czasie tylko duchowni w tej świątyni mogli udzielać ślubów wyznawcom hinduizmu w Singapurze. Dziś pełni funkcję religijną i jednoczącą kulturowo imigrantów, oraz stanowi atrakcję turystyczną dla odwiedzających Singapur.

Mari - Bogini Basków

Mari (być może także Maiti lub Matxi) - najważniejsze bóstwo w mitologii Basków, bogini przyrody, żona boga Sugaara. Według badaczy wierzeń baskijskich Mari była personifikacją wielkości i majestatu gór, władczynią duchów i demonów, piorunów i błyskawic, ale mogła też wywodzić się od czczonych przez starsze ludy śródziemnomorskie bogiń przyrody i płodności. Jako dowód podaje się rdzeń ma występujący tak w jej imionach, jak i w imionach innych bogiń płodności, wśród nich rzymskiej Mai.

Mari umiała przybierać różne postaci, a jej wygląd zależał najczęściej od tego, gdzie w danej chwili przebywała. Często wyobrażano ją sobie jako ptaka - zwykle kruka lub sępa, ale w niektórych rejonach także jako węża lub jedno ze zwierząt domowych (byk, koń). Potrafiła też przybrać postać drzewa, zwłaszcza dębu, który był dla Basków drzewem świętym, zjawiska atmosferycznego (chmura, tęcza, powiew wiatru), ognistej kuli lub ognistego ptaka.

Poza podziemiami potrafiła też zmienić się w człowieka. Najczęściej stawała się wtedy młodą, piękną i elegancką kobietą, czasem z aureolą, chociaż zdarzały się też wyobrażenia jej jako chłopki lub kobiety z kozimi kopytami. Ta ostatnia cecha może być jednak nie rodzimą cechą z baskijskiej mitologii, a pozostałością po czasach inkwizycyjnej chrystianizacji, gdy tradycyjne bóstwa starano się utożsamiać z katolickim złem i Szatanem. Odosobniony był sposób postrzegania Mari w rejonie wioski Arbizu w Nawarze, gdzie opisywano ją jako groźnego, nieprzychylnego ludziom i istotom nadprzyrodznym demona. Z kolei Muruguanie w prowincji Gipuzkoa oraz w Amezqueta we francuskiej części Kraju Basków Mari uważano za wiedźmę, która nawiedzała kobiety, znachorki i szamanki.

Mari mieszkała w podziemiach, za swoje domy uważała wszystki jaskinie w Baskonii. Stąd też nadawano jej dodatkowe imiona, by odróżnić od ogólnej istoty bogini jej konkretne, lokalne wcielenia - na przykład w Ataun nazywano ją Mari Munduku (z jaskini Mundu). Wszystkie jej siedziby były urządzone z wielkim przepychem, z meblami i przedmiotami codziennego użytku wykonanymi ze złota i kamieni szlachetnych. Każda siedziba w pewnym stopniu różniła się umeblowaniem od pozostałych, na przykład w Otsabio Mari miała trzymać złoty posąg byka. Przemieszaczając się, najczęściej korzystała z podziemnych tuneli, ale umiała też przeskakiwać z jednego szczytu górskiego na inny, a także latać, przyjmując postać ptaka, ognistej kuli lub płonącego sierpa. Według przekazów z okolic Arbizu, Mari czasem leciała tak nisko, że wzniecała pożary lasów. Istnieją też przekazy o Mari latającej pod postacią kobiety lub wiezionej po niebie wozem zaprzęgniętym w konie albo woły.

Mari nie była boginią opiekującą się ludźmi, ale była życzliwa tym, którzy w nią wierzyli i znajdowali się w ciężkiej sytuacji. By pomóc biednym i potrzebującym, zamieniała węgiel w złoto, a strudzonym podróżnikom pomagała przebyć najtrudniejsze odcinki drogi. Potrafiła też karać ludzi łamiących główne zasady baskijskiej moralności - nie kłam, nie kradnij, nie bądź wyniosły, nie przechwalaj się, dotrzymuj danego słowa, bądź solidarny, szanuj bliźnich - zasady zadziwiająco zbieżne z moralnością Tamilów z Indii. Szczególny gniew budzili w niej kłamcy oraz chciwcy, którzy ośmielili się ukraść cokolwiek z jej siedzib.

Mari najprawdopodobiej nie grała w baskijskiej mitologii takiej roli jak Zeus w mitologii greckiej czy Jowisz w rzymskiej. Nie wznoszono jej świątyń, nie miała też własnych kapłanów, a przynajmniej oficjalnie nic o tym nie wiadomo. Czcono ją tylko w razie potrzeby, na przykład dla wybłagania opadów deszczu. Wtedy przed jej jaskiniami organizowano rytuały taneczne, ofiarowywano barany lub monety. Mógł istnieć pradawny kult bogini Mari, jednak nie ma po nim znanych śladów z okresu inkwizycyjnego i krwiożerczego chrystianizowania Hiszpanii czy Francji.

Niektórzy badacze są skłonni uważać, że Baskowie przywieźli kult Mari do Europy z krajów kultury drawidyjskiej, czyli z Tamil Nadu.

Literatura:

Jorge Ruiz Lardizabal, Mity, wierzenia i obyczaje Basków, Pruszków 2002