Kultura wedyjska

Kultura wedyjska - ustna tradycja kultywowana przez Ariów (Arya/n) zapoczątkowała w Indiach kulturę wedyjską. Kultura wedyjska uważana jest przez indyjskich wieszczów za uniwersalny ślad dawnych czasów w postaci Złotego Wieku oraz Wielkiej Bharaty. Wedy, najstarsze teksty duchowe i religijne Ariów, głównie o charakterze sakralnym, powstały ostatecznie XXV-XV wieku p.e.ch. Ich podstawę stanowią cztery sanhity, czyli Wedy właściwe:

• Rygweda - 1028 ryćów, hymnów, czczących 33 bogów, których wierni zapraszają na ofiarną ucztę, jednocześnie prosząc o opiekę i zbawienie. Składana na ogniu ofiara wyjednuje nieśmiertelność. Brahmani, kasta panująca, składając ofiary troszczyli się by był to rytuał doskonały.
• Samaweda - zbiór samanów, pieśni rytualnych, śpiewanych przez udgatara kapłana-kantora,
• Jadźurweda - opis ceremoni kapłańskich, czyli zbiór jadźusów, mantr szeptanych przez adhwarju kapłana-oficjanta,
• Atharwaweda - zbiór mantr magicznych, medycznych i sakralnych spisanych przez wieszcza Atharwana.

Sanhity, choć są dziełami przede wszystkim liturgicznymi, zawierają też, zwłaszcza Rygweda i Atharwaweda, hymny spekulatywne, najstarsze zabytki indyjskiej myśli filozoficznej, duchowej i mistycznej.

Późniejsze warstwy tekstów Wedy to kolejno:

• Upaniszady - teksty zawierające podstawowe koncepcje indyjskich systemów filozoficznych.
• Aranjaki - teksty leśnych joginów-mędrców, ryszich.
• Brahmany - teksty objaśnień pisane prozą związane z rytuałem ofiarnym.

Powyższe trzy kategorie tekstów, wraz z sanhitami, uważa się w hinduizmie za święte, przekazane drogą objawienia. Do tekstów nie objawionych, zwanych smryti, przekazanych przez tradycję, należą sutry i wedangi, będące komentarzami i podręcznikami różnych nauk: prawa, rytuału, wymowy, śpiewu, gramatyki, astronomii. Każdy z tych zbiorów był wielokrotnie komentowany przez rozmaite szkoły wedyjskie. Komentarze stanowią literaturę pozakanoniczną.

Fundamenty kultury wedyjskiej

• Sanskryt - najstarsza z literatur subkontynentu indyjskiego, rozwijająca się od 1500 p.n.e. do czasów dzisiejszych, najbujniej jednak do końca XII wieku. Najstarszymi zachowanymi tekstami są 4 sanhity: Rygweda, Samaweda, Jadźurweda, Atharwaweda, będące częścią indyjskiego objawienia - śruti i koncentrujące się wokół idei ofiary.
• Rygweda - najstarszy zabytek literatury indoaryjskiej, najważniejsza z Czterech Wed. Sanhita Rygweda składa się z 1028 utworów metrycznych zwanych ryć -"hymn", "pieśń" - związanych przede wszystkim z rytuałem ofiarnym i adresowanych do różnych bóstw, głównie Agniego i Indry. Ryće ułożono w dziesięć "kręgów", w kształcie mandali. Teksty Rygwedy powstały przypuszczalnie około XXV-XV w. p.e.ch.
• Samaweda - tworzą ja hymny zawarte w Rygwedzie, uzupełnione jednak o zapis melodyczny, przeznaczone do śpiewania przez kapłana-kantora udgatar, podczas ceremonii ofiarnych.
• Jadźurweda - "mszał" wedyjski, stanowi zbiór tekstów rytualnych, zwanych jadźus, używanych podczas ceremonii ofiarnych przez kapłana-oficjanta adhwarju. Tekst Jadźurwedy zachował się w pięciu różniących się wersjach zaliczanych do Jadźurwedy Białej lub Jadźurwedy Czarnej.
• Atharwaweda - jest w znacznie mniejszym stopniu niż pozostałe sanhity związana z ofiarą wedyjską. Treść jej stanowią zaklęcia lub formuły magiczne. Mantry Atharwawedy odmawiał w myśli jeden z czterech głównych kapłanów-ofiarników zwany brahmanem, którego zadaniem było zapobieżenie pomyłkom rytualnym.