Brahman

Brahman (Sanskryt: ब्रह्मन् , Brahman) - w hinduizmie ponadosobowy aspekt Absolutu posiadający w pełni cechę wieczności (sat). Wyróżnia się dwa aspekty Brahmana: Nirguna Brahman i Saguna Brahman. Pierwszy to bezpostaciowa, pozbawiona atrybutów najwyższa substancja przenikająca wszechświat i podtrzymująca go. Drugi to manifestacja Nirguna Brahmana pod dowolną formą. Uważany jest za symbol Nirguna Brahmana i służy kultowi religijnemu. Hinduiści dedykują swe bhakti Saguna Brahmanowi - najczęściej Wisznu, Śiwie lub Śakti. Sylaba OM (AUM) służy do kontaktu z Brahmanem poprzez wzbudzanie Jego wibracji.

Mistrz Adi Śankara za naukami Dattatreya Ryszi uważał, że Brahman to niewidzialna, wieczna i niezmienna rzeczywistość. Według niego doświadczamy jej poprzez czas, wielość oraz zmianę. Wiedzy o nim nie możemy zyskać z doświadczenia. Prawdziwą wiedzę o nim możemy zyskać poprzez zrozumienie, że jesteśmy jego częściami, natomiast nie osobnymi jednostkami. Śankara sądził, że posiadamy w pewnym stopniu jego bezpośrednią intuicję, która jest Brahmanem.

Wisznuici uważają go za przenikający całe materialne stworzenie blask, którym emanuje Bhagawan. Trzy koncepcje Brahmana: Prakryti jest Brahmanem jako pole działania, Brahmanem jest też dźiwa (dusza indywidualna), która próbuje kontrolować naturę materialną, i Brahmanem jest również kontroler ich obu, który jest rzeczywistym kontrolerem. Wyróżnia się pięć stopni realizacji Brahmana, które nazywa się brahma pućcham. Trzy pierwsze spośród nich – annamaya, pranamaya i gjanamaja – związane są z polem działania żywej istoty. Transcendentalnym do wszystkich tych pól działania jest Wisznu, który nazywany jest anandamaja.