Hunowie

Hunowie, inaczej Lud Huna - to jeden ze starożytnych ludów Wielkiego Stepu i Azji Środkowej. Był to koczowniczy lud wywodzący się ze wschodnich terenów Azji Środkowej na północ od Kaszmiru i Tybetu. W IV wieku pojawił się liczebnie we Wschodniej Europie, gdzie w V wieku utworzyli krótkotrwałe zachodnie imperium i przyczynili się znacznie do upadku zdemoralizowanego moralnie Imperium Rzymu. Hunowie charakteryzowali się doskonałym opanowaniem jazdy konnej, podobnie zresztą jak inni mieszkańcy stepów. Nie pozostawili po sobie źródeł pisanych, jednak wspominani są w licznych Kronikach Chińskich, Perskich czy Indyjskich. Hunowie wyznawali magiczno-szamańską religię znaną dzisiaj pod nazwą Tengrianizm, czcici jedynego boga pod imieniem Tengri lub Tenri.

Hunowie pojawili się w Europie w IV w. najpierw na terenach na północ od Morza Czarnego (dzisiejsza Ukraina), gdzie po podporządkowaniu sobie Alanów podbili w 375 r. Ostrogotów i zepchnęli plemiona germańskie na zachód, zmieniając całkowicie układ sił w Europie i zapoczątkowując wędrówkę ludów. W V w. Hunowie zjednoczyli pod swoim przywództwem ludy Europy Środkowo-Wschodniej (wśród plemion, które wchodziły w skład imperium Hunów wymieniani są irańscy Alanowie i Sarmaci, germańscy Gepidowie, Rugiowie, Skirowie i plemiona Gotów), a ich państwo osiągnęło największą potęgę za panowania Attyli. Hunowie osiągnęli w tym czasie dyplomatyczną i militarną przewagę nad Bizancjum i Rzymem, co zawdzięczali rozwiniętej technice walki konnej i systemowi opłacania lojalności podległych plemion łupami pochodzącymi z plądrowania bogatych rzymskich miast na południu.

W roku 451 Hunowie dowodzeni przez wodza Atyllę zostali pokonani przez rzymskiego wodza Aecjusza na Polach Katalaunijskich. Wkrótce po śmierci Attyli w roku 453 państwo Hunów rozpadło się, w wyniku klęski zadanej im w bitwie nad rzeką Nedao w Panonii przez Gepidów pod wodzą Ardaryka w roku 454. Hunowie zostali wyparci z powrotem na stepy czarnomorskie, a następnie dodatkowo rozbici przez Awarów. Pozostałe na Zachodzie resztki Hunów (Kutrigurzy i Utigurzy) zjednoczyły się z Bułgarami. O wielkiej części ałtajskiego Imperium czy raczej Przymierza Ludów pod wodzą Hunów władcy Rzymu i innych państw Europy nawet nie wiedzieli.

Zgodnie z teorią naukową wysuniętą po raz pierwszy przez Josepha de Guignesa w roku 1758 Hunowie są potomkami Xiongnu, od IV wieku p.e.ch., koczujących na północ od Chin. Wiemy że w roku 36 p.e.ch., a potem znowu w roku 91 e.ch., po klęskach poniesionych w walce z wojskami dynastii Han część Xiongnu udała się na zachód. Druga z tych grup w roku 153 e.ch., miała znajdować się na północ od pasma Tienszan, o jej dalszych losach nic nie wiemy. W sogdyjskim dokumencie z roku 313 znajdujemy informację, że Xwn splądrowali Luoyang, natomiast ze źródeł chińskich wiemy, że byli to Xiongnu. Z kolei Dharmaraksza w swoich przekładach z sanskrytu oddawał Hūṇa jako "Xiongnu". Dla specjalistów od chińskiej fonologii bliskość starożytnej wymowy chińskich znaków, które dzisiaj transkrybujemy jako "Xiongnu" do sogdyjskiego Xwn, czy sanskryckiego Hūṇa, nie ulega wątpliwości.

Przeciwnicy tej koncepcji twierdzą jednak uparcie, iż termin Hun często pełnił rolę generalnego określenia ludów koczowniczych wyznających magiczno-szamańskie tradycje. Tak np. Hunami Bizantyńczycy często określali Węgrów lub Turków Osmańskich. "Niemcy nie są ani Hunami, ani Xiongnu, chociaż w korespondencji z Franklinem D. Rooseveltem Winston Churchill nazywa ich Hunami. Lud, który zdobył Luoyang w 311 nie może być identyczny z ludem, który walczył z Gotami około sześćdziesiąt lat później". Nawet zwolennicy utożsamienia nazw Xiongnu i Hunowie przyznają, że nie zawsze oznacza to, iż Hunowie europejscy są bezpośrednimi potomkami Xiongnu. Nazwa "Hunowie", wywodząca się od Xiongnu, mogła bowiem być używana kolejno przez wiele plemion czy jak odkryli w końcu badacze z przełomu XX i XXI wieku, federację czy sprzymierzenie ludów ałtańskich, turecko-mongolsko-tunguskich.

Należy zatem mówić raczej nie tylko o tym, że europejscy Hunowie są potomkami Xiongnu, lecz iż używając nazwy Huna jako imienia federacji tengriańskiej chcieli być za takich uważani i mieli szerszą perspektywę kulturowo-duchową oraz polityczną. W Księdze Wei pod datą 457 znajdujemy zapis zgodnie z którym "dawniej Xiongnu zabili króla (Sogdiany) i zagarnęli jego kraj. Król Huni jest trzecim królem tej linii". W innym miejscu wspomina ona z kolei o "resztkach potomków Xiongnu" jako zachodnich sąsiadach odłamu Rouran, na północny zachód od Gobi, około 400 e.ch. Sugeruje to przetrwanie tożsamości Xiongnu daleko na północy, w miejscu gdzie należało się ich spodziewać po tym jak większość ich oddziałów przekroczyła Wołgę albo Syr-darię.

Z archeologicznego punktu widzenia nie budzi dzisiaj większych wątpliwości fakt wywodzenia się Huńskich kotłów magicznych z Węgier od kotłów Xiongnu. Co więcej były one używane i zakopywane w tych samych miejscach, nad brzegami rzek, co dowodzi istnienia kulturalnej ciągłości pomiędzy Xiongnu i Hunami. Według zwolenników istnienia związku pomiędzy Xiongnu a Hunami ci ostatni byli zatem świadomymi sukcesorami tych pierwszych i "autentyczny element Xiongnu niewątpliwie istniał pośród nich, chociaż prawdopodobnie był w wielkiej mniejszości pośród konglomeratu różnych ludów". Na podstawie analizy pojedynczych zanotowanych słów używanych przez Hunów uważa się, że prawdopodobnie ich język był spokrewniony z językiem czuwaskim. Pewne słowa: strawa "uczta" i medos "miód", wydają się jednak słowiańskiego pochodzenia. Plemię Huna żyje sobie po dziś dzień także w Indii, licząc około 3-5 milionów członków zamkniętej szamańsko-magicznej subkultury.

Znane z historii Imperia Hunów sięgające z jednej strony po Wschodnie Chiny, a z drugiej po Italię i Francję oraz Kraj Gotów siłą rzeczy były wielojęzycznymi przymierzami z podbitymi na różnych warunkach ludami. Istotą Imperium Hunów była władza sprawowana przez Huńską kastę wojowników i władców, którzy potrafili z jednej strony zawierać przymierza z pomocą perswazji, a z drugiej rządzili z pomocą bezwzględnego podboju i eliminacji wszelkiego przeciwnika oraz oporu u podbitych ludów. Jeśli chcemy mówić o języku Hunów, musimy mówić o języku władców i dowódców, o oficjalnym języku przywódców i władzy w Imperium Hunów. Z drugiej strony, podbite ludy pozostawały przy swoich własnych językach, a wiele narodów, jak chociażby Węgdzy w swoich legendach i historii wspominają o pochodzeniu lub związku z pelemionami Hunów. Uważa się, że Hunowie to z jednej strony ludy pochodzenia scytyjskiego, irańsko-tureckiego, a z drugiej mówimy o ich dawnym centralnym Królestwie, którego pozostałością dzisiaj są ludy Zachodnich Chin, na północ od indyjskiego stanu Dżammu i Kaszmir. Mamy także licząca około 3-5 milionów ludzi społeczność Hunów w Indii, która kultywuje prastare tradycje szamańskie oraz przechowuje dawne wspomnienia o świetności Imperium Hunów. Jedno jest pewne, że słynny kociołek ofiarno-magiczny Hunów (Huna) znany od Chin po Europę, ma jakieś wspólne pierwotne pochodzenie z dawnych czasów.

Hunowie to w szerszym pojęciu przymierze plemion turecko-mongolsko-tunguskich zorganizowane przez dynastię rodową plemienia Huna, stąd i wszystkie elementy kultury i duchowości Hunów znajdujemy w ciągle istniejącej kulturze tych narodów, języków i tradycji szamańskich, której część pozostaje osiadła w Indii jako plemię Huna i jest najbardziej podejrzane o rozpowszechnienie swoich wierzeń i rytuałów tak na Polinezję oraz Oceanię z jednej strony jak i w Berberii na Saharze z drugiej strony. Ałtaj uważa się za miejsce skąd wywodzą się wszystkie ludy tureckiej grupy językowej. Góry Ałtaju to południowy region Syberii, przechodzący łagodnie w pustynię Gobi, a także północna część obszaru wpływów dawnych plemion Hunów. Cywilizacja Hunów związana jest także z Niebiańskimi Górami Tien-Szan. Góra Chan Tengri o wysokości 7010 m n.p.m. a bez pokrywy śnieżnej i lodowej - 6995 m n.p.m. - święta góra Imperium Hunów zbudowana jest z marmuru, dzięki czemu w czasie zachodu słońca przybiera ona barwę purpurową. Jest to drugi co do wysokości szczyt Tienszanu (wyższy jest tylko położony od niego na południe Szczyt Zwycięstwa - 7439 m n.p.m.). Inne nazwy szczytu: Khan Tangiri Shyngy, Kan-Too Chokusu, Pik Khan-Tengry, Hantengri Feng. U podnóża góry czczono najwyższe bóstwo Hunów, właśnie Tengri Chan, Władcę Niebios, Boga Nieba i Boga Dusz.