Mandukya

Mandukya, w spolszczeniu Mandukja - w sanskrycie Māṇḍūkya (माण्डूक्य): od māṇḍūka – oznacza żabę, która może mieć cztery etapy życia; obudzenie się lub przebudzenie, spanie podczas snu ze snami (swapna), głęboki sen bez śnienia (nidra) oraz turiya lub stan hibernacji. Sanskryckie słowo mandukya oznacza żabę. Hinduski traktat mistyczny, Mandukya Upaniszada, mówi, że każda z trzech liter składających się na główną wedyjską mantrę jogiczną AUM (zwykle zapisaną jako OM w językach używających alfabetu łacińskiego) oznacza stan świadomości: A to przebudzenie, U to śnienie i M to sen bez snów (nidrah). Nazwa „Mandukya” mogła powstać z kilku powodów:

1) Przypisanie mędrcowi zwanemu Manduka māṇḍūka. Mandukya oznacza „syn Mandukiego” i wieszcz czyli ryszi z tym metronimem jest wspomniany w Upaniszadzie Brihadaranyaka wraz z Mandukejami, jego uczniami z rodziny czyli kulaguru. Mandukejowie występują w Bhagawata Puranie jako odbiorcy gałęzi Rygwedy od Indry.

2) Manduka to także rodzaj jogi – „szczególny rodzaj abstrakcyjnej medytacji, w której asceta (sannjasin, mauni) siedzi nieruchomo jak żaba”. Mandukasana jest jedną z asan (postaw) opisywanych w jodze, właśnie dla praktyki medytacji z tej Upaniszady.

3) Tekst o etymologii Wed zatytułowany „Manduki Shiksha” dotyczy nut skali muzycznej.

Wedanta (वेदान्त, vedānta) – odnosi się do szkoły ortodoksyjnej filozofii hinduskiej (astika), czerpiącej swą tematykę z Upaniszad. Istnieje wiele podszkół wedanty, jednakże wszystkie wykładają podstawowe nauki o ostatecznej rzeczywistości (Brahman) i wyzwoleniu (moksza) indywidualnej duszy, wyższej jaźni (Atman, Ātman). Mahony (piszący dla MacMillan Encyclopedia of Religion) stwierdza, że Upaniszada Mandukya pojawiła się prawdopodobnie na przełomie V i IV wieku p.e.ch., wraz z Upaniszadami Prashny i Maitri. Phillips wymienia Mandukya Upaniszadę przed i mniej więcej w czasie powstania Upaniszady Śvetashvatara, Upaniszady Maitri, a także pierwszych tekstów kanonicznych buddyjskich w języku palijskim i dżinijskim. R.D. Ranade podziela pogląd podobny do Phillipsa, umieszczając chronologiczny układ Mandukyi w piątej, czyli ostatniej grupie starożytnych głównych Upaniszad.

Māṇḍūkya Upaniṣada (sanskryt: माण्डूक्य उपनिषद्, Māṇḍūkya Upanisad) jest najkrótszą ze wszystkich Upaniszad i jest przypisana do Atharwawedy, a zatem jej praktyka jest potrzebna studentom mistyczno-magicznej Atharwawedy. Jest wymieniona jako numer sześć w kanonie Muktikā składającym się ze 108 Upaniszad. Jest napisana prozą i składa się z dwunastu krótkich wersetów i jest powiązana ze szkołą uczonych Ryg Wedy. Omawia sylabę Aum; przedstawia teorię czterech stanów świadomości; i twierdzi, że Aum jest Brahmanem – który jest Całością – i że Brahman jest tą jaźnią, wyższą jaźnią, boską duszą (ātman). W przeciwieństwie do starszych Upaniszad, Upaniszada Mandukya jest bardzo krótka, ma jasne i zwięzłe sformułowania i zawiera dwanaście krótkich akapitów prozą.

Mandukya Upaniszada wyróżnia się tym, że została polecona w Muktikā Upaniszadzie przez dwie główne postacie Ramajany jako jedyna Upaniszada, która sama w sobie wystarcza do zdobycia mokszy, wiedzy wyzwolenia i jako szósta na liście dziesięciu głównych Upaniszad. Tekst ten jest również znany z tego, że zainspirował Mandukyę Karikę Gaudapady, klasyka hinduistycznej szkoły wedanty. Mandukya Upaniszada należy do często cytowanych tekstów na temat chronologii i filozoficznych relacji między hinduizmem a buddyzmem. Rdzeń Mandukya jest czasami uważany za Manduka (sanskryt: मण्डूक), który ma kilka znaczeń. Niektóre z jego znaczeń obejmują „żaba”, „szczególna rasa konia”, „podeszwa końskiego kopyta” lub „duchowy niepokój”. Niektórzy autorzy sugerują, że „żaba” jest etymologicznym rdzeniem Upaniszady Mandukya. Innym rdzeniem nazwy Upaniszady jest Mānduka (sanskryt: माण्डूक), które dosłownie oznacza „szkołę wedyjską” lub oznacza tyle co „nauczyciel”. Paul Deussen stwierdza, że etymologiczne korzenie Mandukya Upaniszady są „na wpół zaginioną szkołą Rygwedy”. Szkoła ta może być powiązana z uczonym o imieniu Hrasva Māṇḍūkeya, którego teorię półsamogłosek omawia Aitareya Aranyaka z Rygwedy. Stosując zasady sandhi, tekst ten nazywany jest także Mandukyopanishad.

Podstawy Praktyki Adwaita Wedanty

Mandukya Upaniszada jest ważną Upaniszadą w starym wedyjskim hinduizmie, szczególnie w jej szkole Adwaita Wedanta. Zwięźle przedstawia kilka głównych doktryn, a mianowicie, że „wszechświat jest Brahmanem”, „Jaźń (Atman, Ātman) istnieje i jest zjednoczona z Brahmanem” oraz „cztery stany świadomości”. Mandukya Upaniszada przedstawia również kilka teorii na temat świętej sylaby Aum i tego, że symbolizuje ona prawdziwe ja, atmana (ponad głową) lub dźiwatmana (w sercu). Mandukya Upaniszada rozpoczyna się stwierdzeniem: „Aum, ta sylaba to cały świat”. Następnie przedstawia różne wyjaśnienia i teorie na temat tego, co to oznacza i oznacza. Ta dyskusja opiera się na strukturze „czterech czwartych” lub „poczwórnych”, wywodzącej się z A + U + M + „cisza”, "milczenie" lub bez elementu czwartego.

Aum jako wszystkie stany czasu (kala): W wersecie 1 Upaniszada stwierdza, że czas składa się z trzech części: przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, że te trzy są „Aum”. Cztery czwarte czasu to to, co przekracza czas i to także jest wyrażone „Aum”.

Aum jako wszystkie stany Atmana (wyższe ja, boska dusza): W wersecie 2 stwierdza Upaniszada: „ten brahman jest Całość. Brahman jest tą jaźnią (ātman); ten [brahman] jest tą jaźnią (ātman), składającą się z cztery rogi."

Aum jako wszystkie stany świadomości (cittam): W wersetach od 3 do 6 Mandukya Upaniszada wymienia cztery stany świadomości: czuwanie, sen, głęboki sen i stan ekatma (bycie jednym z Jaźnią, jednością Jaźni). Te cztery to odpowiednio A + U + M + „bez elementu”.

Aum jako cała wiedza etymologiczna (vidyam, jnanam): W wersetach od 9 do 12 Mandukya Upaniszada wylicza czterokrotne etymologiczne korzenie sylaby „Aum”. Stwierdza, że pierwszym elementem „Aum” jest A, które pochodzi od Apti (osiąganie, osiąganie) lub od Adimatvy (bycie pierwszym). Drugim elementem jest U, które pochodzi od Utkarsy (wyniesienia) lub Ubhayatvy (pośredniości). Trzecim elementem jest M, pochodzące od Miti (wznoszenie, konstruowanie) lub od Mi Minati, czyli apīti (niszczenie). Czwarty jest bez elementu, bez rozwoju, poza przestrzenią wszechświata. W ten sposób, jak głosi Upaniszada, sylaba Aum jest w istocie Atmanem (jaźnią).

Cztery stany świadomości (cittam)

Mandukya Upaniszada opisuje trzy stany świadomości, mianowicie jawę (jågrat), śnienie (svapna) i głęboki sen (suṣupti) oraz stan „czwarty”, turiya, wykraczający poza te trzy stany i leżący u ich podstaw:

Pierwszy stan to stan czuwania, w którym jesteśmy świadomi naszego codziennego świata. „Opisywane jest jako poznanie zewnętrzne (bahish-pradźnja), zgrubny i materialny (sthula) i uniwersalne (vaishvanara)”. To jest materialne, gęste czy zgrubne ciało (sthula śarira). Póki jesteśmy świadomi w materialnym ciele uczymy się z zewnątrz!

Drugi stan to umysł śniący, przeżywający marzenia senne. „Opisywane jest jako poznające wnętrze (antah-pradźnja), subtelne (pravivikta) i płonące (taidźasa)”. To jest ciało subtelne, sukszma śarira).

Trzeci stan to stan głębokiego snu, nidra w jodze. W tym stanie podstawowa podstawa świadomości (ćittam) pozostaje niezakłócona, „Pan wszystkiego (sarv'eśwara, sarwa+iśwara), znawca wszystkiego (sarva-jnya), wewnętrzny kontroler (antar-yami), źródło wszystkiego (yonih sarvasya), pochodzenie i rozkład rzeczy stworzonych (prabhav'-apyayau hi bhutanam)”. To jest ciało przyczynowe.

Turiya, stan „czwarty”, jest tłem leżącym u podstaw trzech powszechnych stanów świadomości i je przekracza. W tej świadomości, zarówno absolutnej, jak i względnej, przekraczane są Saguna Brahman (Brahma) i Nirguna Brahman (Brahman). Jest to prawdziwy stan doświadczenia nieskończonego (ananta) i nieróżnego (adwaita/abheda), wolny od dualistycznego doświadczenia, które wynika z prób konceptualizacji (vikalpa) rzeczywistości. Jest to stan, w którym ujmuje się adźatiwada, brak pochodzenia.

Teoria i natura Atmana

Wersety od 3 do 7 omawiają cztery stany Atmana (Jaźni).

Werset 3 Upaniszady opisuje pierwszy stan Jaźni lub Duszy (Dźiwa, Atman [Ātman]) jako zewnętrzny poznawczy z siedmioma kończynami, dziewiętnastoma ustami, cieszącymi się wulgarnością, stanem Jaźni powszechnym u wszystkich ludzi.

Mandukya Upaniszada w wersecie 4 stwierdza, że drugi stan Jaźni, czyli Duszy (Dźiwa, Atman) jest wewnętrznie poznawczy, z siedmioma kończynami i dziewiętnastoma ustami, cieszącymi się wykwintnym stanem genialnej Jaźni, wyższej Jaźni/Duszy.

Werset 5 Upaniszady stwierdza trzeci stan Jaźni, czyli Duszy, jako stan pozbawiony pragnień i oczekiwań, gdzie czyste sumienie jest jego jedynymi ustami, gdzie znajduje się w jednolitym poznaniu, ciesząc się rozkoszą, stanem błogiej Jaźni.

Wersety 6 i 7 Upaniszady stwierdzają, że caturtha, czwarty stan Jaźni/Soul jest jeden poza wszystkimi trzema, poza stanem ekstraspektywnym, poza stanem introspektywnym, poza stanem poznawczym, stan ekatmya pratyaya sara (jedność z Jaźnią/duszą, Ekātmya), spokojny, łagodny, advaita (bez drugiego). Jest on zatem Jaźnią/Duszą, po prostu Atmanem, tym, którego należy rozpoznać.

Johnston podsumowuje te cztery stany Jaźni, odpowiednio, jako poszukiwanie fizyczności, poszukiwanie wewnętrznej myśli, poszukiwanie przyczyn i duchowej świadomości, a czwarty stan to urzeczywistnienie jedności z prawdziwą Jaźnią lub Duszą, Wiecznym.

Mandukya Upaniszada stanowi jedną z podstaw Adwaita Wedanty, jak wyjaśnił to Śri Śri Adi Śankara Acarya...

Upaniszady opisują wszechświat i ludzkie doświadczenie jako wzajemne oddziaływanie Puruszy (wiecznych, niezmiennych zasad, świadomości) i Prakrti (tymczasowego, zmieniającego się świata materialnego, natury). Pierwsza manifestuje się jako Ātman (dusza, jaźń), a druga jako Māyā. Upaniszady nazywają wiedzę o Atmanie „prawdziwą wiedzą” (Vidya), a wiedzę Mai jako „nieprawdziwą wiedzą” (Avidya, niewiedza, brak świadomości, brak prawdziwej wiedzy). Mandukya Upaniszada mówi: „Ayam-ātmā brahma” – „Ten Atman jest Brahmanem”.

Mandukya Upaniszada - Tekst w Transliteracji z Tłumaczeniem

माण्डूक्योपनिषत् - Māndukyopaniszat

ॐ भद्रं कर्णेभिः श‍ृणुयाम देवा भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः । स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवांसस्तनूभिर्व्यशेम देवहितं यदायुः ॥ भद्रं नो अपि वातय मनः ॥

ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।

ATHA MANDUKYOPANISZAT

॥ अथ माण्डूक्योपनिषत् ॥

1: Hari Om. Om-ity-etad-aksharam-idam sarvam, tasyopavyakhyanam bhutam bhavad bhavishyaditi sarvam-omkara eva. Yaccanyat trikalatitam tadapy omkara eva ||

हरिः Oण् । ॐ इत्येतदक्षरमिदꣳ सर्वं तस्योपव्याख्यानं भूतं भवद् भविष्यदिति सर्वमोङ्कार एव यच्चान्यत् त्रिकालातीतं तदप्योङ्कार एव ॥ १॥

Wszystko jest OM: Hari Om. Cały wszechświat to sylaba Om. Poniżej znajduje się ekspozycja Om. Wszystko, co było, jest i będzie, jest w rzeczywistości Om. Wszystko inne, co przekracza czas, przestrzeń i przyczynowość, jest również Om.

2: Sarvam hyetad brahmayam-atma brahma soyamatma catushpat ||

सर्वं ह्येतद् ब्रह्मायमात्मा ब्रह्म सोऽयमात्मा चतुष्पात् ॥ २॥

Atman ma cztery aspekty. Wszystko to wszędzie jest w rzeczywistości Brahmanem, Rzeczywistością Absolutną. Ta właśnie Jaźń, Atman, jest także Brahmanem, Rzeczywistością Absolutną. Ten Atman, czyli Jaźń, ma cztery aspekty, poprzez które działa.

3: Jagarita-sthano bahish-prajnahsaptanga ekonavimsatimukhah sthula-bhug vaisvanarah prathamah padah ||

जागरितस्थानो बहिष्प्रज्ञः सप्ताङ्ग एकोनविंशतिमुखः स्थूलभुग्वैश्वानरः प्रथमः पादः ॥ ३॥

Pierwszym jest Przebudzenie/Wulgarność: Pierwszym aspektem Atmana jest Jaźń w stanie Przebudzenia, Vaiśwanara. W tym pierwszym stanie świadomość jest skierowana na zewnątrz, na świat zewnętrzny. Poprzez siedem instrumentów* i dziewiętnaście kanałów* doświadcza wulgarnych obiektów fenomenalnego świata.

Siedem instrumentów* to instrumenty bardziej makrokosmiczne, podczas gdy dziewiętnaście kanałów odnosi się bardziej do mikrokosmicznej, indywidualnej osoby.

Siedem instrumentów: Po pierwsze, świadomość manifestuje się na zewnątrz jako elementy przestrzeni (akaśa), powietrza, ognia, wody i ziemi, wraz z oddzieleniem się od całości i przepływem energii (co znamy jako pulsujący impuls w stronę oddechu).

Dziewiętnaście kanałów: Następnie jednostka działa poprzez cztery funkcje umysłu (aspekty antahkarany, instrumentu wewnętrznego), którymi są manas, czitta, ahamkara i buddhi. Te cztery działają poprzez pięć wajus (prana, apana, samana, udana i wjana), pięć aktywnych zmysłów, czyli indriyi (karmendrije eliminowania, prokreacji, poruszania się, chwytania i mówienia) oraz pięć zmysłów poznawczych (dźńanendrije wąchania, smakowania, oglądania, dotykania i słyszenia).

4: Svapna-sthano’ntah-prajnah saptanga ekonavimsatimukhah praviviktabhuk taijaso dvitiyah padah ||

स्वप्नस्थानोऽन्तःप्रज्ञः सप्ताङ्ग एकोनविंशतिमुखः प्रविविक्तभुक्तैजसो द्वितीयः पादः ॥ ४॥

Drugim jest śnienie/subtelne. Drugim aspektem Atmana jest Jaźń w stanie śnienia, Taijasa. W tym drugim stanie świadomość jest zwrócona w stronę świata wewnętrznego. Działa również poprzez siedem instrumentów i dziewiętnaście kanałów, które angażują subtelne obiekty sfery mentalnej.

5: Yatra supto na kancana kamam kamayate na kancana svapnam pasyati tat sushuptam | Sushupta-asthāna ekibhutah prajnanaghana evanandamayo hyanandabhuk chetomukhah prajnastrityah padah ||

यत्र सुप्तो न कञ्चन कामं कामयते न कञ्चन स्वप्नं पश्यति तत् सुषुप्तम् । सुषुप्तस्थान एकीभूतः प्रज्ञानघन एवानन्दमयो ह्यानन्दभुक् चेतोमुखः प्राज्ञस्तृतीयः पादः ॥ ५॥

Trzeci to głęboki sen/przyczyna. Trzecim aspektem atmy jest Jaźń działająca w stanie głębokiego snu, pradżnia. W tym trzecim stanie nie ma pragnienia żadnego wulgarnego lub subtelnego obiektu, ani żadnych sekwencji snów. W głębokim śnie wszystkie tego typu doświadczenia wycofały się lub zlały z podłożem niezróżnicowanej świadomości. Tutaj zostaje się przepełnionym doświadczeniem błogości, ale można też znaleźć drogę do jaśniejszej wiedzy o dwóch poprzednich stanach.

6: Esha sarvesvara esha sarvajna esho’ntaryamy-esha yonih sarvasya prabhavapyayau hi bhutanam ||

एष सर्वेश्वरः एष सर्वज्ञ एषोऽन्तर्याम्येष योनिः सर्वस्य प्रभवाप्ययौ हि भूतानाम् ॥६॥

Znajdź Doświadczającego: Ten, kto doświadcza wszystkich tych stanów świadomości, jest wszechwiedzącym, zamieszkującym źródłem i kierownikiem wszystkiego. To jedno jest łonem, z którego wyłaniają się wszystkie pozostałe. Wszystko pochodzi z tego źródła i rozpływa się z powrotem w tym źródle.

7: Nantah-prajnam na bahih-prajnam, nobhayatah-prajnam na prajnana-ghanam na prajnam naprajnam | Adrishtam-avyavaharayam-agrahyam- alakshanam-acintyam-avyapadesyam-ekatma-pratyayasaram, prapancopasarnam santam sivam-advaitam caturtham manyante sa aatmaa sa vijneyah ||

नान्तःप्रज्ञं न बहिष्प्रज्ञं नोभयतःप्रज्ञं न प्रज्ञानघनं न प्रज्ञं नाप्रज्ञम् । अदृष्टमव्यवहार्यमग्राह्यमलक्षणं अचिन्त्यमव्यपदेश्यमेकात्मप्रत्ययसारं प्रपञ्चोपशमं शान्तं शिवमद्वैतं चतुर्थं मन्यन्ते स आत्मा स विज्ञेयः ॥७॥

Czwartym aspektem jest Turiya. Czwartym aspektem Atmana, czyli Jaźni, jest Turiya, dosłownie czwarty. W tym czwartym stanie świadomość nie jest zwrócona ani na zewnątrz, ani do wewnątrz. Nie jest to ani zewnętrzne, ani wewnętrzne; jest poza zarówno poznaniem, jak i nieobecnością poznania. Tego czwartego stanu Turiya nie można doświadczyć zmysłami ani poznać poprzez porównanie, rozumowanie dedukcyjne lub wnioskowanie; jest to nie do opisania, niezrozumiałe i nie do pomyślenia umysłem. To jest sama Czysta Świadomość. To jest prawdziwa Jaźń. Jest to częścią ustania wszelkich zjawisk. Jest spokojny, spokojny, pełen błogości i jest jednym bez drugiego. To jest prawdziwa, prawdziwa Jaźń, która ma zostać urzeczywistniona.

8: So'yam-atma adhyaksharam-omkaro dhimatram pada matra matrasca pada akara ukaro makara iti ||

सोऽयमात्माध्यक्षरमोङ्कारोऽधिमात्रं पादा मात्रा मात्राश्च पादा अकार उकारो मकार इति ॥८॥

Te cztery są takie same w przypadku „A-U-M” i Ciszy: To Om, choć opisane jako mające cztery stany, jest niepodzielne; jest samą czystą Świadomością. Ta Świadomość to Om. Trzy dźwięki A-U-M (ah, ou, mm) i trzy litery A, U, M są identyczne z trzema stanami jawy, śnienia i snu, a te trzy stany są identyczne z trzema dźwiękami i literami. Czwarty stan, Turiya, można urzeczywistnić jedynie w ciszy za pozostałymi trzema lub poza nimi.

9: Jagarita-sthano vaisvanaro’karah prathama matra. apteradimatvad-vapnoti ha vai sarvan kamanadisca bhavati ya evam veda ||

जागरितस्थानो वैश्वानरोऽकारः प्रथमा मात्राऽऽप्तेरादिमत्त्वाद् वाऽऽप्नोति ह वै सर्वान् कामानादिश्च भवति य एवं वेद ॥ ९॥

Dźwięk „A” to Przebudzenie / Zgrubny / Gęsty: Waiśwanara to świadomość doświadczana w stanie przebudzenia i jest A, pierwszą literą Om. Ten prosty dźwięk A jest pierwszy i przenika wszystkie inne dźwięki. Ten, kto jest świadomy tego pierwszego poziomu rzeczywistości, spełnia wszystkie pragnienia i odnosi sukcesy.

10: Svapna-stahnas taijasa ukaro dvitiya matrotkarshadu-ubhayatvad- votkarsati ha vai jnana-santatim samanasca bhavati nasyabrahmavit kule bhavati ya evam veda ||

स्वप्नस्थानस्तैजस उकारो द्वितीया मात्रोत्कर्षात् उभयत्वाद्वोत्कर्षति ह वै ज्ञानसन्ततिं समानश्च भवति नास्याब्रह्मवित्कुले भवति य एवं वेद ॥ १०॥

Dźwięk „U” oznacza śnienie/subtelny: Taijasa to świadomość doświadczana podczas stanu snu i jest U, drugą literą Om. Ten stan pośredni funkcjonuje pomiędzy stanami czuwania i snu, odzwierciedlając pewne cechy pozostałych dwóch. Ten, kto zna ten subtelniejszy stan, jest lepszy od innych. Kto to wie, w jego rodzinie narodzą się znawcy Brahmana, Rzeczywistości Absolutnej.

11: Sushupta-sthnah prajno makras tritiya mtr miterapiter va minoti ha va idam sarvam-apitisca bhavati ya evam veda ||

सुषुप्तस्थानः प्राज्ञो मकारस्तृतीया मात्रा मितेरपीतेर्वा मिनोति ह वा इदं सर्वमपीतिश्च भवति य एवं वेद ॥ ११॥

Dźwięk „M” to głęboki sen / przyczynowy: Pradżnia to świadomość doświadczana w stanie głębokiego snu bez snów i jest M, trzecią literą Om. Zawiera dwa pozostałe i jest tym, z którego wyłaniają się pozostałe dwa, a następnie oddalają się lub łączą. Znawca tego bardziej subtelnego stanu może zrozumieć wszystko w sobie.

12: Amatras-caturtho’vyavaharyah prapancopasamah sivo’dvaita evamomkara atmaiva samviśaty-atman-atmanam ya evam veda ||

अमात्रश्चतुर्थोऽव्यवहार्यः प्रपञ्चोपशमः शिवोऽद्वैत एवमोङ्कार आत्मैव संविशत्यात्मनाऽऽत्मानं य एवं वेद ॥ १२॥

Cisza po „A-U-M” to Prawdziwa Jaźń. Czwartym aspektem jest bezdźwięczny aspekt Om. Nie da się go wypowiedzieć i nie można go pojąć ani zmysłami, ani umysłem. Wraz z ustaniem wszelkich zjawisk, nawet błogości, ten bezdźwięczny aspekt staje się znany. Jest to stan rzeczywistości niedualnej (advaita) – jednego bez drugiego. Ten czwarty stan, Turiya, jest prawdziwą Jaźnią, czyli prawdziwą Duszą. Osoba mająca tego bezpośredniego doświadczenia rozszerza się do Uniwersalnej Świadomości.

Iti Māndukyopanishat Samāptā: ॥ इति माण्डूक्योपनिषत् समाप्ता ॥