Nathasampradaya Hatha Joga

(HR nr 46)

"Chwała Najwyższemu Panu, Adi Guru Śiwie, który wyłożył Mądrość Siły Woli, znaną jako Hathawidjam, swej małżonce Parwati dając jej środek urzeczywistnienia Ekstazy Świetlistego Ciała, Samadhi Mahabhoda! Chwała Adiśwarze, Najwyższej Doskonałości za wyłożenie nauk prawdziwej drogi Hatha Jogi."

W taki właśnie sposób rozpoczynają się nauki Hatha Jogi zawarte w tradycyjnych traktatach. Pokazuje to podejście czci dla pierwszego Mistrza i Nauczyciela Hatha Jogi. Pierwsze wersety pokazują nam tylko prozaiczną prawdę o tym, od czego trzeba rozpocząć realny trening Hatha Jogi: od pozdrowienia i czci skierowanej ku Adi Guru, Adiśwarze, Panu Śiwie. Ofiaruję słowa tej prostej wielbiącej Mistrza Hatha Joginów modlitwy wszystkim adeptom poszukującym duchowego zjednoczenia metodami Hatha Jogi.

Mędrcy Boży, tacy jak Krysznaćarja, Goraksza, Matsjendra czy Swatmarama doskonale znali Objawioną Mądrość Siły Woli (Hathawidjam) przekazaną im dzięki łasce Najwyższej Matki (Maha Mai) Hatha Jogi, Śri Dewi Parwati. Hatha Joga jest jedną z dwunastu starożytnych linii przekazu nauczania jogi, które wywodzą się bezpośrednio od Pana Śiwy. Hatha Joga jest całkowitą, pełną ścieżką przekazu, zawierającą kompletny trening duchowego rozwoju podzielony na siedem kolejnych stopni wtajemniczenia.

Hatha Joga jest schronieniem dla zranionych przez trzy cierpienia (czyny, emocje i myśli). Hatha Joga buduje dla wytrwałych w jej praktyce prawdziwą opokę duchowej realizacji. Hatha Joga występuje w dwóch formach znanych jako Krijapada oraz jako Anuttarapada. Pierwsza akcentuje subtelne ćwiczenia doskonalenia formy ciał(a), a druga ekscesywne odosobnienia i intensywną praktykę koncentracji.

Powodzenie osiąga się w kultywowaniu Hatha Jogi dzięki właściwej postawie psychicznej. Pielęgnujemy cechy takie jak radość, wytrwałość, odwagę, mądrość i wiarę! Konieczna jest ufność w instrukcje Guru i szczere podążanie za duchowym przewodnictwem własnego mistrza duchowego. Niełatwo jest osiągnąć Jogę (Jednię) komuś kto podąża w mroki skłóconych sekt religijnych. Hathawidja ofiarowana jest dla wydobycia poszukiwaczy Prawdy z mroków skłóconych filozoficznych sekt i teologicznych pogmatwań dogmatycznych. Należy powstrzymać się od duchowej ślepoty wywyższania własnej wiary religijnej ponad inne. Jogin musi uwolnić się od zmartwień wytwarzanych przez umysł, powstrzymać się od wyrządzania zła, krzywdy i szkody, kradzieży i oszustwa. Mówienie prawdy, szczerość, wstrzemięźliwość, tolerancyjność, współczucie, skromność i siła dobrej woli to cechy godne pielęgnowania i rozwijania w treningu Hatha Jogi.

Siedem Grup praktyk stanowi ścieżkę znaną jako Hatha Joga:

Śodhana (Szatkarman) - Sześć Rytuałów Oczyszczenia; Dridhata (Âsana) - wzmocnienie formy ciał(a); siła; zręczność; Sthairjam (Mudra i Bandha) - postawa stabilności i cichości; Dhairjam (Pratjahara) - cierpliwość, wytrwałość; uspokojenie; Laghwan (Prânajâma) - lekkość, wnikliwość, jasność; Pratjakszam (Dhârana/Dhjâna) - wrażliwość, rozpoznawanie; Samâdhi - ekstaza ciała światła; odosobnienie; pokój;

Absolutną i niezbędną podstawą jakiegokolwiek treningu Hatha Jogi jest Śodhana - rytuał oczyszczenia, obejmujący znów zasadniczo sześć grup wstępnych ćwiczeń znanych jako:

Neti (Neti Krija) - usuwanie nieczystości nozdrzy; oczyszczanie wodą kanałów nosowych; płukanie nosa i gardła; najbardziej elementarna praktyka wszystkich Nathów praktykujących autentycznie Hatha Jogę;
Dhauti - ablucje całego ciała, kąpiele i obmywania; obmywania ciała od zewnątrz i od wewnątrz; obmycie ciała, przewodu pokarmowego, oczu, uszu, oczyszczenie zębów, języka i skalpu;
Nauli(ka) (Laulika Krija) - oczyszczenie umysłu poprzez masowanie brzucha, natężanie i rozluźnianie brzucha, ćwiczenie mięśni brzucha oraz wzmacnianie pasa przepony rytmicznym oddychaniem i naprężaniem całej powłoki brzusznej;
Basti (Wasti) - lewatywy, przepłukania; obmywania wnętrzności czy jak wolimy dolnej części przewodu pokarmowego od odbytnicy aż do żołądka; lewatywy służą przedłużeniu życia i uwolnieniu się od starości i chorób;
Kapalabhati - oczyszczenie głowy poprzez specjalne oczyszczania nosa i ust z pomocą oddechu lub strumienia wody; rozwija się jaśniejącą aurę wokół głowy na podobieństwo Świętych Bożych;
Trataka - skupione wpatrywanie, koncentracja; ćwiczenie patrzenia z wielką uwagą aż do zatrzymania ruchu fal myślowych; wpatrywanie w obiekty (grahja) takie jak płomień, kwiat, punkt i inne ćwiczenia wzroku; rozwija się dobry wzrok i zdolności do głębokiej wizualizacji;

Ćwiczenia te zwane są Szatkarmanem (Sześcioma Rytuałami Oczyszczenia) i stanowią podstawową praktykę duchową, sadhanę, każdej autentycznej Hatha Jogi. Liczba sześciu ćwiczeń skutecznie zmiękcza bastiony egotyzmu oraz uwalnia od wszelkich astralnych, demonicznych wpływów jakie mogłyby zdarzyć się na duchowej drodze, inaczej mówiąc oczyszczamy sześć aspektów zmysłowej natury.

Adeptem Hatha Jogi jest osoba praktykująca Sześć Rytuałów Śodhasany, zwanych Pierwszą Klasą Jogi, która otrzymała inicjację od swego Guru. Każdy inicjowany adept linii przekazu Hatha Jogi zwany jest Natha, co oznacza Strażnika Ścieżki. Zakon (Ścieżka) praktykujących Hatha Jogę zwany jest Nathsampradaja (Ciało Strażników Ścieżki HJ) lub Karthabadźa!

W drugiej lekcji, Dridhata, praktykuje się 84 formy postaw Siedzenia (Âsana znaczy siedzenie) przekazanych przez Pana Śiwę, z których 32 formy są najniezbędniejsze dla ludzkości. Większość Âsan wykonywana jest w formie lotosowej, stąd dla rozwinięcia treningu Asan, opanowanie lotosu (Padmasana) jest absolutnie najpilniejszą koniecznością. Pawanmukta (uwalnianie napięć) to podstawowa praca z ciałem, służąca uwolnieniu napięć blokujących ciało przed możliwością siedzenia w lotosie. Jest to praca przygotowująca do właściwej praktyki asan będących przewodnią nutą treningu Drugiej Klasy Hatha Jogi. Zasadą praktyki Pawanmukta jest przeciąganie ciała poprzez naprężanie i odprężanie zarówno fizyczne jak i mentalne oraz ruch okrężny, spiralny w postaci wszelkich krążeń.

Najniezbędniejszą Asaną jest Siddhasana (Owocne Siedzenie, Postawa Owocu), która umożliwia właściwą praktykę skupienia i koncentracji. Ciało jest proste, lewa pięta przy kroczu, prawa pięta ułożona na lewej, a palce stóp schowane pomiędzy łydkę a udo. Głowa pochylona tak, że broda jest przyciśnięta do piersi. Dłonie ułożone na kolanach w geście mądrości (widja) i przejrzystości (prakaśa). Nogi ułożone w sierp księżyca oddają znaczenie sylaby THAM, zaś pochylona głowa jest symbolem słońca, co ma znaczenie sylaby HAM. Łącznie, postawa oddaje ideę Ha-Tha i pozwala z wdechem energii księżyca wznosić się ku słońcu, a z wydechem, energii słońca oświetlać księżyc. Oddychanie jest głębokie, wydech jest uwalniającym westchnieniem. Uproszczoną wersję tej asany zwie się Muktasaną, w której prawa pięta spoczywa na lewej, jednakże palce stóp nie są schowane pomiędzy łydkę a udo drugiej stopy. Każdy adept ćwiczący Hatha Jogę winien jak najszybciej opanować Siddhasanę (Muktasanę), która niezbędna jest do głębszego praktykowania tej ścieżki. Siddhasana jest podstawą dla rozpoczęcia praktyki Dźniana (Ćin) Mudry.

Podstawowy, intensywny kurs Hatha Jogi to praktyka Śodhana wypełniana przez okres przynajmniej 3 i pół roku (obiegu ziemi wokół słońca). W późniejszym okresie przechodzimy do intensywniejszych treningów Asan oraz Mudr i Bandh. W ciągu roku praktyki Śodhasana, co dwa miesiące kładziemy nacisk na kolejną grupę oczyszczeń. Rozpoczynamy od Neti i postępujemy według podanej kolejności. Ostatnie dwa miesiące kładziemy nacisk na Tratakę. Przez trzy kolejne lata powtarzamy taki cykl. Ostatnie pół roku, co miesiąc wzmagamy inną z grup według kolejności. Śodhasana to praktyka głównie indywidualna. Ćwiczenia konsultujemy z Guru (Aćarją) postępując za Jego radami i wskazówkami.

Usiłowania praktykowania Hatha Jogi bez realnej i głębokiej pracy z Sześcioma Rytuałami Oczyszczenia (Śodhana) przypominają budowanie domu bez fundamentów, budowanie na samym piasku. Owoce takiego treningu łatwo się traci, a ćwiczenia stają się czczą gimnastyką. Łatwo też o kontuzje i urazy podczas asan, jeśli ciało nie jest wcześniej oczyszczone Śodhasaną, Postawą Czystości, uzyskaną z tych podstawowych praktyk wszystkich prawdziwych Hatha Joginów. Brak też właściwych duchowych owoców praktyki zwanych Siddhi! Nawet postępy w asanach stają się odległe.

Umiarkowane odżywianie polega na spożywaniu pokarmów lekkich, smacznych i naturalnie słodkich. Czwarta część żołądka powinna pozostać pusta, a pokarm ofiaruje się Panu Śiwie (Adi Guru). Zdrowe, jarskie odżywianie wymagane jest, jeśli chcemy rozpocząć pracę w drugim kręgu praktyki, dridhata (asana). W intensywnej praktyce Anuttarapady zjada się co najwyżej jeden posiłek dziennie, w porze do południa. Zachowuje się długotrwałe okresy postów, gdzie 7, 21 i 40 dni to ledwie "rozgrzewka".

Stworzonych przez Pana Śiwę asan jest 84, z których cztery są najważniejsze: Siddha, Padma, Simha i Bhadra. Najwygodniejszą i najpiękniejszą jest Siddhasana. Spośród 84 asan należy zawsze praktykować Siddhasanę, gdyż jest ona najważniejsza. Oczyszcza ona 72 tysiące Nadis - subtelnych kanałów energii. Postawa ta kompletnie i subtelnie czyści kanały energetyczne będące wzorem zdrowia i doskonałości formy ciała (sthulla rupa). Serię czterech najważniejszych asan można wypełniać jako jedną lekcję praktyki lotosowej. Rozpoczynamy medytacją Nathów w Siddhasanie. Następnie przechodzimy do Padmasany (Pełny Kwiat Lotosu). Oczywiście, gdy potrzeba, z pomocą Pawanmuktasany - ćwiczeń uwalniających napięcia i bloki ciała utrudniające wykonanie tych asan. Dalej z Lotosu wykonujemy Simhasanę przyjmując archetyp Lotosowego Króla Lwa. Następnie próbujemy ustalić ciało w postawie Bhadrasany będącej zaawansowaną odmianą Lotosu, w której ręce przełożone za plecami chwytają palce odpowiadających im nóg. Kończymy więc postawą pełnego związania kanałów energii zmysłów, gdzie zarówno ręce jak i nogi zostają splecone. Pamiętajmy, że ASANA to postawa wiodąca na drogę ku Doskonałości.

Natha, który kontempluje swego Atmana (Istotną Jaźń), zważa na umiarkowaną dietę (nieprzejadanie się i posty) oraz praktykuje Siddhasanę przez 12 lat, niewątpliwie osiąga Siddhi Jogi. Tak realizuje Owoc Urzeczywistnienia Boga. Instruktorzy (Aćarja Snataka) Hatha jogi mają więc za podstawowy cel doprowadzenie swoich adeptów do umiejętności praktykowania kontemplacji w postawie Siddhasany przez dłuższy okres czasu. Nie ma prawa nauczać Hatha Jogi ktoś kto nie przeszedł rocznej praktyki kontemplacji w tej asanie, nie jest jej w stanie nauczyć ani ku niej doprowadzić innych. Tradycyjna lista asan zawsze wymienia Siddhasane jako pierwszą. Kiedy opanuje się Siddhasanę, należy niezwłocznie opanować Padmasanę, aby móc praktykować większość innych Asan oraz Mudry. W ciągu 84 dni tradycyjnego odosobnienia Nathów codziennie praktykuje się jedną kolejną Asanę, aż do perfekcji. Jest to odosobnienie znane jako samnjasa Nathjoginów.

Ryszi Swatmarama w 'Hathajoga Pradipika' wykłada kurs metod Hathajogi jako podstawę (system pomocniczy) dla praktykowania ścieżki Radźa Jogi (Uro Jogi), która jest jedną z 12-tu linii przekazu jogi założonych przez Pana Śiwa. Wykład Swatmarama jest adekwatny dla systemu Radźa Jogi i należy go traktować właśnie jako metodę pomocniczą Królewskiej Ścieżki. Wykład ten odpowiada także metodzie praktyki przyjętej w odosobnieniu jako forma Anuttarapada Hatha Jogi. Kolejność praktyk jest więc typowym przewodnikiem dla zainteresowanych jak zaaranżować długie odosobnienie poświęcone ćwiczeniu Hatha Jogi non-stop (np. przez kilkanaście kolejnych lat).

Ryszi Gheranda ukazuje autentyczną Hatha Jogę jako linię przekazu jogi od podstaw i wyłożony trening należy uznać za fundamentalny przewodnik po Ścieżce Hatha Jogi. Jest to autentyczna Krijapada Nathjoginów. Kolejność wprowadzania ćwiczeń Sześciu Oczyszczających Rytuałów, inna niż wymieniona przez Gheranda, wynika z indywidualizacji metod ścieżki, która przeznaczona jest dla konkretnego adepta. Indywidualna instrukcja Guru dla praktykowania jest niezwykłej wagi i bez niej nie radzi się nawet próbować ćwiczeń. Wykład Ryszi Gheranda to obraz Hatha Jogi w codziennym życiu, jako styl życia duchowego adeptów i adeptek ścieżki Hatha Jogi.

Trzecia Lekcja (Stopień Zaawansowania) Hatha Jogi to oczywiście praktykowanie Mudr i Bandh których wymienia się zasadniczo aż 25, co daje ogólny schemat pracy w tym stopniu. Sthairjam, jak zwiemy ten stopień służy rozwojowi cichości i stabilności. Pan Śiwa tak powiada o Mudrach swej małżonce, Dewi Parwati: "O Dewi! Poznanie wszystkich Mudr wynosi do stopnia adepta (wtajemniczonego). Powinny być zachowane w tajemnicy i nie mogą być wyjawiane byle komu. Dają one joginom szczęśliwość, lecz nie łatwo opanować je nawet Marutom (Aniołom Powietrznym)." Hinduscy nauczyciele częstokroć traktują europejczyków jako potencjalnego byle kogo, stąd rzadko biały człowiek ma jakieś pojęcie o Mudrach. Brak tej lekcji w wielu europejskich kursach jogi. Zamiast autentycznej nauki Mudr i Bandh, można spotkać uproszczone kursy "mudr małych palców" specjalnie dla europejczyków, tak zaaranżowane aby nic specjalnego nie osiągnęli i faktycznej tajemnicy nie poznali.

Asana to niezbędna klasa aby móc potem rozpocząć praktykowanie Mudr i Bandh. Technika zwana Bandha jest niejako łatwiejszą i wstępną formą oczyszczającą dla aplikacji Mudry. Tyle tytułem wstępu o tej lekcji dla zainteresowanych realnym praktykowaniem Hatha Jogi. Teraz wymienimy sobie 25 klasycznych Mudr Mocy:

Maha-Mudra;
Nabho-Mudra;
Uddhijana-Bandha;
Dźalandhara-Bandha;
Mula-Bhandha
Maha-Bhandha;
Mahawedha-Bandha;
Khećari-Mudra (Odmiany jak w Akaśi);
Wiparitakarani-Mudra;
Yoni-Mudra;
Śaktićalani-Mudra;
Tadagi-Mudra;
Manduki-Mudra (także jako Linga Mudra w kilku odmianach;
Śambhawi-Mudra;
Pańćadharana-Mudra: Parthiwi, Ambhani, Agneji, Wajawi, Akaśi
Aświni-Mudra (także jako Linga Mudra w kilku odmianach);
Paśini-Mudra;
Kaki-Mudra;
Matangi-Mudra;
Bhudźangani-Mudra;
Prana Mudra;
Bhućari-Mudra;
Akaśi-Mudra (W odmianach ułożenia dłoni: Gyana, Śunya, Wayu, Prithiwi, Prana, Apana, Apana Wayu);
Yoga-Mudra (warianty: Hrid, Śankhi/Muszla, Waruna).

Sesja podstawowa zapoznawczej pracy z jedną Mudrą trwa jedną Muhurtę. Jest to w przybliżeniu dobra godzina lekcyjna, gdyż Muhurta to 1/30 doby, a więc 48 minut. Techniki Mudra i Bandha czasami zdają się na siebie nakładać, a niektóre z nich mogą występować pod zmienionymi nazwami, jednakże kanon tych ćwiczeń uznać należy za absolutnie podstawowy. Według Ryszi Swatmarama, najważniejszą z pośród Mudr jest Khećari: "Nie masz drugiego Mudry nad Khećari!" Owocną Khećari praktykuje się siedząc w postawie pełnego Lotosu. Wtedy język wywijany jest do tyłu, aby dotykał języczka w podniebieniu. Ważność tej Mudry dla głębszej realizacji duchowej potwierdza zarówno Laja Joga jak i Radźa Joga. Khećari gładzi wszelkie grzechy, usuwa przyczyny starzenia się, cierpienia i śmierci. Przynosi uwolnienie od dolegliwości, pragnienia jedzenia i snu, także usuwa umysłowe otępienie i osłabienie. Karma i czas tracą władzę nad adeptem pozostającym w lotosowej postawie Khećari-Mudra.

Czwarta Lekcja, Dhairjam czy Pratjahara, to praca nad cierpliwością, wytrwałością i uspokojeniem w ich najgłębszym sensie. W Hatha Jodze jest to niezmienność i stałość wobec wszelkich przejawów namiętności czy pragnień doczesnych. Nathowie doświadczają wypróżnienia sfery myślowo-czuciowej ze wszelkich chaotycznych i nieuporządkowanych fal przeżyć i wrażeń. Nie należy tutaj poddawać się porywom światowych pasji i uwikłań. Jogin jest obojętny zarówno wobec pochwały jak i wobec krytyki, wobec słodkiego czy gorzkiego, zimnego czy ciepłego. Dhairjam można rozumieć jako intensywną pracę nad wytrzymałością ciała i psychiki w krańcowych czy ekstremalnych warunkach. Jest to trening poświęcenia się do granic możliwości i hartu ducha. Ściąganie energii psychicznej zmysłów z przedmiotów zewnętrznych do wewnątrz i gromadzenie zapasów energii wewnątrz, w zbiorniku naszego centrum, to prawdopodobnie sama esencja Pratjahara. Pratjahara to zatopienie w odczuwaniu Jednego Bytu, Wszechobecności Boga. Doświadcza się głębi spokoju wewnętrznych przestrzeni. Oczywiście pozostając w którejś z lotosowych pozycji Mudry, które służą obudzeniu wewnętrznego życia kontemplacyjnego. Aby rozpocząć realną praktykę duchową tego stopnia Hatha Jogi niezbędne jest długotrwałe oczyszczanie się poprzez Bandhy oraz opanowanie wszystkich Mudr. Aby nauczyć się technik Mudry potrzeba generalnie wyćwiczyć się w dłuższym siedzeniu w pozycji Padmasany, czyli w postawie pełnego lotosu. Wąska i ciasna jest Droga prowadząca do duchowego wyzwolenia!

Termin Hatha składa się z dwóch sylab: Ha i Tha. 'Ha' to energia Prany, siły życia, symbol rzeczywistości, kształt Pana Śiwy, także niebiańska woda oraz niebiańska mądrość. 'Tha' to księżycowa odbiorczość, romantyka, przyjemność, a także koncentracja. Ha to słońce, zaś Tha to księżyc. Solarna energia oznacza tensję, naprężenie, zaś księżycowa wzmaga relaks, rozprężenie i odpoczynek. W ten sposób sylaba Ha odnosi się do strumienia słonecznego nozdrza zwanego Pingala, a Tha do nozdrza księżycowego zwanego Ida. Naprężenie i odprężenie, tensja i relaks to właściwe sposoby równoważenia energii Pingala i Ida.

Hatha to odbieranie rzeczywistości, koncentracja prany (niebiańskiej wody życia), przyjemność koncentracji na kształcie Pana Śiwy, księżyc przyjmujący słoneczną pranę (energię), to rozkosz odbierania i koncentracji niebiańskiej mądrości. Termin Hatha oznacza równowagę lub zrównoważenie energii Pingala i Ida, słońca i księżyca, aktywności i pasywności, promienności i pasywności. Zrównoważenie przynosi ze sobą wielką Moc, Siłę, a to jest właśnie esencja znaczenia terminu Hatha.

Z mantrycznego punktu widzenia sylaby Ham i Tham to nasienne wibracje (bidźa) siły solarnej. W potocznym znaczeniu Hatha tłumaczy się jako siłę, a Hatha Jogę jako Jedność Sił, Jedną Moc. Solarna siła to inaczej Potęga Woli, jeśli przejawia się w połączeniu i równowadze. Aktywność (siła) manifestuje się najlepiej w odpocznieniu, słońce w księżycu, wtedy jest Mocą Woli. Słońce (Surja) symbolizuje boską duszę, zaś ksieżyc (Ćandra) symbolizuje duszę zwierzęcą (psychikę). Połączenie obu wyzwala potężną Siłę Jedności.

Dźina lub Dźajna to Zwycięzca, ten który poskromił pragnienie wcielania się, zdobywca oświecenia, wiedzy i wolności. Słowo to określa zrealizowanego Natha, który jest wielkim bohaterem, zwycięzcą ciała i zmysłow, Mahawirą. Dźina jest uosobieniem doskonałego Natha (Adepta, Strażnika Ścieżki). Śriwatsa najwyższej wiedzy serca boskiej istoty promieniuje z serca Dźaina w postaci podwójnej wadźry, którą Natha nosi jako symbol celu Hatha Jogi.

Hum!

Himalaya Swami