Smarta

Smarta, smartyzm lub lepiej Smarta Sampradaja, czyli Tradycja Smarty – w dewanagari: स्मार्त trl. smārta - jeden z głównych nurtów hinduizmu (obok śiwaizmu, śaktyzmu i wisznuizmu), cechujący się kultowym henoteizmem i katenoteizmem, chociaż zdania na ten temat są czasem podzielone i część osób uważa go za kierunek monistyczny. Smārta oznacza wyznawcę, opierającego się głównie (chociaż nie wyłącznie) na wskazaniach Wed i Śastr oraz filozofii Adwaita Wedanta Adi Śankara. Jest to odłam nierygorystyczny, akceptujący różne formy Boga, w tym pięć lub sześć, w szczególności.

Zalążki tradycji Smarta znane są z okresu VI do IV wiek p.e.ch., jednak wielki rozkwit smartyzmu zanotowano w okresie Gupta, w IV do V wieku e.ch., a wśród wpływów smartyjskich można wymienić bóstwa pokroju Harihara czyli pół-Śiwa, a pół-Wisznu oraz Ardhanareśwara czyli pół-Śiwa, a pół-Śakti. Tradycja Smarta akceptuje także Brahmana pod dwoma postaciami, jako Saguna-Brahman (z atrybutami, postaciami czy firmami) oraz jako Nirguna-Brahman (bez atrybutów, bez postaci i form). Pięć często wspominanych form czy postaci (murti) to Surja, Śiwa, Ganeśa, Śakti i Wisznu. Samrtyzm jest syntezą misteryjna religijności śiwaitów, śaktystów i wisznuitów, połączeniem trzech głównych systemów kultu religijnego ze wsparciem adwaita wedanty czyli niedualnej szkoły wedyjskiej duchowości i mistyki.

Słowo Smārta (od sanskryckiego rdzenia smr- pamiętać, स्मृति, Smṛti) oznacza "pamięciowy, zawarty w pamięci (smrti)", oparty na tradycji, przepisany lub usankcjonowany tradycją i zwyczajem. Założycielem smartyzmu jest Śankara,który utworzył pierwszy ośrodek Adwaita Mata tego odłamu w Śringeri. Wielką rolę odgrywają kierujący poszczególnymi ośrodkami tzw. Dźagadguru - Nauczyciel Świata.

Praktycy smartyzmu mogą obrać dowolne bóstwo wedyjskie do oddawania czci. Zwykle jednak głównie czczą pięć bóstw (panćopasana lub panćadewata) jako manifestacje bezpostaciowego Absolutu- Brahmana. Smartyści akceptują i czczą pięć lub sześć głównych i równych sobie manifestacji Boga (Brahmana). Są to: Ganeśa, Śiwa, Śakti, Wisznu, Surja, a na południ Indii Karttikeja. Smartyzm głosi wielopostaciowe pojmowanie Boga, Brahmana, podczas gdy wisznuizm (w tym krysznaizm) i śiwaizm skłaniają się ku czczeniu Boga pod jedną postacią.

Według Adwaita Wedanty Bóg jest jednocześnie nirguną (czystą, niematerialną świadomością) i saguną (widocznymi, indywidualnymi manifestacjami) i panuje nad wszystkimi aspektami (gunami) wszechświata. Jako nieskończony, Bóg może przyjmować nieskończoną ilość form. W tym ujęciu Wisznu i Śiwa są równorzędnymi manifestacjami tego samego Boga (Nirguny Brahmana - Najwyższej Rzeczywistości). Jest to pogląd sprzeczny z niektórymi nurtami śiwaizmu i już szczególnie wisznuizmu.

Smartyści uważają praktykowanie dharmy w codziennym życiu za ważniejsze od innych rytuałów. Praktykują zróżnicowane rytuały ofiar (jadźna, dźapa, pudźa, aupasana i agnihotra, te dwie ostatnie ofiary są praktykowane nieco rzadziej), składane pięciu bóstwom. Śpiewane są hymny religijne śloka i stotra. Bramini poddają się kąpielom rytualnym (snana). Praktykowane są również wedyjskie obrzędy, przypisane do różnych faz życia człowieka: brahmacarja aśrama, grihasta aśrama, wanaprasta aśrama i sannjasa aśrama. Wielką wagę przywiązuje się do zachowania tradycji wedyjskiej (w tym przygotowywania specjalnego pożywienia wegetariańskiego). Polecane jest małżeństwo aranżowane i akceptowane przez rodzinę. Smartyzm szczególnie praktykuje w muzyce styl z Karnataki na południu Indii.

Do kanonu świętych pism należą Wedy (Rygweda, Jadźurweda, Samaweda i Atharwaweda), "oczyszczone" przez Śankarę z tekstów, uznanych przez niego za sprzeczne z wedyjską tradycją, a także adwaitawedanta. Smartyści cytują również Wisznu Puranę, aby udowodnić tezę o nieskończoności form Brahmana. Bramini smartyzmu (zwani smarta) szkoleni są według Karma Kanda z Wed i swobodnie łączą różne rytuały kultowe. Prawo religijne opiera się na Manusmryti, Apastambasmryti i Bodjajanasmryti.

Poza Indiami Poza w czasach współczesnych powstały takie misje smartystów jak: Chinmaya Mission oraz Divine Life Society (Misja Boskiego Światła).

Najbardziej znani przedstawiciele smartyzmu to: Ryszi Agastja, Śri Adi Śankara Aćarja, Śri Ramakryszna, Swami Wiwekananda oraz Ramana Maharyszi.

Linki zewnętrzne